Ekonomik Faktörler

Ailelerin gelir düzeyi, ekonomik faktörlerin temelini oluşturmaktadır. Özellikle ergenlerin giyim harcamaları, fiziksel olarak hızlı bir büyüme içerisinde olduklarından çok daha fazla olabilmektedir. Ayrıca ergenlerin, kendilerini başkalarına kanıtlama çabalarının bir ürünü olarak sıklıkla giysi satın almaları, ailelerin bütçesini zorlayan bir durum olabilmektedir. Kısaca, ergenlerin giyim tarzlarının belirlenmesinde, ailelerinin ekonomik durumunun da etkisi bulunmaktadır.

2.2.4.5. Aile

Giyim endüstrisi bağlamında geniş bir hedef kitleyi ve pazarı oluşturan gençler, çocukluktan çıkıp ergenliğe adım atmaları ile birlikte kendi tercihleri oluşmaya başlayan bireyler haline gelmektedir. Ancak yine de bu yaşlarda tercihleri ve kararları birçok faktörden etkilenmektedir. Bu faktörlerin başında da ailesinin ve ebeveynlerinin görüşleri gelmektedir. Ergenliğe geçiş ile birlikte ebeveynlerin kıyafet alımları yerini, ergenin kendisinin kıyafet satın almasına bırakmaktadır (Yurdakul & Üstün, 2009, s. 275).

Giysi seçimlerinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi için ergenlerin dikte eden tarzdan çok yol gösteren tarzda bir yardımcıya ihtiyacı vardır. Bu nedenle anne ve babaların, ergen çocuklarına kıyafet seçimi konusunda ön bilgi vermesi, seçimi ise ergen çocuklarına bırakması ergenlerin kişiliklerinin gelişiminde de önem taşımaktadır. Anne babaların çocuklarının giyim ihtiyaçlarını karşılamalarının bir diğer yolu ise büyük çocuklardan kalan kıyafetlerin küçük çocuklara devretmeleridir. Bu yöntem, özellikle çocuk sayısı fazla olan aileler tarafından ekonomik bir zorunluluk olarak kullanılıyorsa da, bu yöntemin sürekli olarak kullanılması ve küçük çocuğa yeni kıyafetlerin alınmaması ergenlerin dünyasında yaralayıcı bir faktör olabilmektedir (Yurdakul & Üstün, 2009, s. 276).

Aile, ergen bireylerin sosyalleşmesi başta olmak üzere kişisel gelişiminde büyük rol oynamaktadır. Çocukluktan ergenliğe geçen bireylerin, birey olmaları ve benliğini oluşturması ailesi ile olan ilişkisinin bir yansımasıdır. Aile, çocuğun tam bağımlılıktan bağımsızlığa, yalnızlıktan diğer insanlarla kaynaşmaya, oluşmamış kişilikten birey olmaya geçişte gerçek deneyimler sunmaktadır (Avcı, 2006, s. 50).

19

Ailenin ergenle olan ilişkisi, ergen bireylerin kişisel gelişimlerinde olduğu kadar kıyafet tercihlerine de etki edebilmektedir.

1976 yılında Elder tarafından 7400’den fazla ergen üzerinde gerçekleştirilen araştırmasında anne baba modeline bağlı olarak ergenlerin davranış ve tutumlarının neler olabileceği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Temel olarak ebeveyn modelleri ve bu modeller karşısında ergenlerin davranış şekli araştırılmıştır. Buna göre;

Otokratik Anne Baba Tutumu:

Otokratik anne baba tutumunun olduğu ailelerde ergen bireylerin kendi görüşlerini ifade etmesine ya da benlik bilincine ve benliğini yönetebilmesine izin verilmemektedir (Avcı, 2006, s. 50).

Otokratik ebeveynler, koydukları kurallara çocuklarının koşulsuz, sorgusuz sualsiz uymasını ve hatta itaat etmesini beklemektedir. Bu tip ailelerde çocukların kurallara uymaması, cezalandırılmaktadır. Çocuk ve ailesi arasında bir görüş alışverişi bulunmamaktadır. Bu baskıcı tutum ve çocuğa karşı sert davranılması, çocuğun da hem ailesine hem de diğer insanlara karşı sert tepkiler vermesine neden olmaktadır (Yavuzer vd., 2013, s. 47).

Bu tip bir davranış yaklaşımını benimseyen ailelerin çocuklarını sürekli eleştirmesi, kıyafet seçimi konusunda çocuğun çekingen davranmasına neden olabilmektedir. Kişilik özellikleri ve benlik saygısı doğrudan annesi ya da babası ya da her ikisi tarafından törpülenen ergen birey, kıyafet seçiminde yanlış yapma ya da ailesinin onayını alamama korkusu içerisinde alışveriş yapmaktadır (Uzunay, 2013, s. 39). Otokratik ailelerde ergen bireylerin duygu ve düşüncelerine önem verilmemesi nedeniyle ergen bireyler sürekli olarak duygularını bastırmak zorunda kalmaktadır. Bu ruh hali, ergenlerin kıyafetlerine de yansımakta, koyu renkleri ve daha kasvetli - kapalı modelleri tercih etmesine neden olabilmektedir. Bu tip bir aileye sahip ergen bireyler, ailesinin de etkisi ile kendi tercihlerini yansıtmaktan uzak olduğundan arkadaşlarının etkisi altına girebilmektedir.

20

Yetkeci Anne Baba Tutumu:

Bu tip bir tutuma sahip anne babalar, ergenlerin sorunlarının çözümüne katkı sağlıyor olmalarına rağmen her zaman kendi yargılarına göre karar vermektedir. Bir problemin çözümünde ergenlerin görüşleri alınmaktaysa da, kararı veren anne babalar olmaktadır (Avcı, 2006, s. 50).

Bu durum ergen bireylerin kıyafet tercihlerine de yansıyabilmektedir. Her ne kadar ergen bireyler kıyafet satın alırken çekingen davranmasa da, “nasıl olsa istediğim kıyafeti alamayacağım” düşüncesi ile anne babasının kıyafet tercihlerine yönelebilmektedir. Bu da ergeni kendi beğeneceği kıyafeti değil, anne babasının onay verip beğeneceği kıyafeti seçme noktasına getirebilir. Kısacası birey, kendi tercihlerini değil, anne babasının tercihlerini sanki kendi tercihiymiş gibi satın alabilmektedir (Uzunay, 2013, s. 39-40).

Demokratik Anne Baba Tutumu:

Demokratik ailelerde ergen bireyler, kendi davranışı ile ilgili konuların tartışılmasına özgürce katılabilmektedir. Ayrıca ergen bireylerin kendi kararlarını verebilmesine de olanak sağlanmaktadır. Son karar her ne kadar anne baba tarafından veriliyorsa da ergen bireylerin benlik saygıları için demokratik tutuma sahip ebeveynlerinin olması ergen bireylerin gelişiminde önem taşımaktadır (Avcı, 2006, s. 50).

Demokratik anne baba tutumuna sahip ailelerde yetişen ergen bireyler, davranış seçimlerinde kendilerini özgür olarak görebildiğinden, çekinmeden anne ve babasına danışarak fikir alışverişinde bulunabilmektedir. Aile fertleri arasındaki açık ve net iletişim, ergenlerin kıyafet seçimine etki etmektedir. Sınırları önceden çizilmiş olmasına rağmen ergen bireyler, nasıl giyinmesi konusunda kendi kararlarını verebilecek rahatlık ve özgüvene sahip olabilmektedir (Yavuzer vd., 2013, s. 49).

Eşitlikçi Anne Baba Tutumu:

Eşitlikçi ailelerde mümkün olduğunca azaltılmış rol farklılaşması söz konusudur. Anne, baba ve ergen birey, ergen bireylerin davranışlarıyla ilgili kararları almada eşit derecede katılımda bulunmaktadır (Avcı, 2006, s. 50).

21

Ergen bireye sürekli olarak ailenin bir üyesi olduğu hissettirilmeye çalışılmaktadır. Bu tip bir ailede yetişen ergen birey, kendisine güvenen, bağımsız hareket edebilen, kendi haklarını savunabilen, karşılaştığı problemler ile mücadele ederek üstesinden gelebilen bireyler haline gelmektedir (Yavuzer vd., 2013, s. 50). Bu tip bir birey, aile içerisinde her konuda olduğu gibi kıyafet tercihi konusunda da kendisini özgür hissettiğinden, kendi tercihlerini ortaya koyabilmektedir.

İzin Verici Anne Baba Tutumu:

Bu tip bir aile yapısına sahip ergen bireyler, kendisi ile ilgili kararları oluştururken, anne babadan daha etkin ve etkili konumdadır (Avcı, 2006, s. 50). Ergenlerin yaptığı her davranış, hoşgörü ile karşılandığından, istekleri sınırlama getirilmeden yerine getirilmeye çalışılmaktadır. Çocuğa herhangi bir ceza da verilmemektedir. Bu tip bir ailede yetişen birey, ileride kendi kendine yetebilmek konusunda problem yaşayabilmektedir. Sosyal sorumluluk almaktan kaçınmakta ve çevresindeki insanları kullanmaya varan davranışlar sergileyebilmektedir (Yavuzer vd., 2013, s. 50).

Bu tip bir ailede yetişen bireyin kıyafet tercihlerinde de ailesinin etkisi bulunmamaktadır. Ergen birey, çocukluktan bu yana gelen aşırı rahatlığın da etkisi ile yer, zaman ve uyum gibi kriterlere bakmaksızın istediği şekilde giyinebilmektedir. Örneğin kışın tişört giyilmesi ya da yazın bere takılması gibi uç giyim örnekleri sergilenebilmekte, bu durum ergeni toplum gözünde “garip” görünen biri konumuna getirmektedir. İleride “garip” görünüşlü bireyler yalnızlaşabilmektedir.

Tutarsız Anne Baba Tutumu:

Anne babaların dengesiz ve tutarsız nitelikteki davranışları, kişilik ve benliğinin oturma dönemindeki ergen bireylerin gelişimlerini olumsuz etkileyebilmektedir. Anne baba arasındaki görüş ayrılıklarının yanı sıra, bir konu hakkında annenin farklı tepki, babanın farklı tepki vermesi, ergen bireylerin davranışlarına yansıyabilmektedir. Anne babadan birinin hoşgörü ile yaklaştığı bir konuda diğerinin

22

cezalandırıcı nitelikte tutum sergilemesi sonucunda ergen birey, hangi davranışın ne zaman gösterilebileceğini tahmin edememektedir (Uzunay, 2013, s. 41).

Bu tip bir aile yapısında yetişen bireyler, kıyafet tercihlerinde de tutarsızlıklar gösterebilmektedir. Örneğin annenin kızabileceği babanın hoşgörü gösterebileceği bir kıyafet aldığında, bu kez annesinin kızmasının etkisi ile babasının kızacağı başka bir kıyafet alabilir. Dolayısıyla bu tutarsızlık, ergen bireylere de yansıyarak kıyafet tercihlerinde tutarsızlığa yol açabilmektedir.