İyi giyinmek bir kimsenin başlıca gayesini teşkil eder. Bu aynı zamanda kişinin kendine has özelliğini ortaya koyar. Her ne kadar giyim tarzı yaşanılan memleketin ve bölgenin gelenek ve olanaklarına bağlı olarak şekillenebilirse de yaşına, mali kudretine, zevk ve arzusuna göre sürekli olarak değişiklik ve özellik eğilimini taşır. Bundan dolayı elbise yapılır veya alınırken giyimi rahat, sağlığa uygun, aynı zamanda güzel ve zarif olması prensibi göz önünde tutulur (Harmancıoğlu, 1973: 12).
İnsanın kendi zevkine göre giyinmek eğilimi her çağın hayat düzeni, kültürü ve sanat anlayışı içinde kendi doğal akışı ile şekillenir ve bu oluşum her çağda günlük modanın meydana çıkmasına sebep olur (Harmancıoğlu, 1973: 12).
İnsan giyimi bakımından tarihi oluşum incelenirse, orta çağın ayrı ve özel bir yeri olduğu görülür. Böylece bu çağda giyim, sadece fizyolojik ihtiyaçları karşılayan korunma vasıtası
olmaktan çıkmış, güzelliği tamamlayan süslenme ögesi olma niteliğini kazanma dönemine girmiştir (Harmancıoğlu, 1973: 12).
Ebru usatalarıyla yapılan görüşmeler sonucunda, ustaların hemen hemen tüm giyim eşyalarında ebruyu uyguladıkları görülmüştür. Kullanım alanlarını sıralayacak olursak;
- Şal - Eşarp ( Baş örtüsü) - Elbise - Mendil - Pantolon - Gömlek - T-shirt - Kravat
2.9.2. Ev Eşyası Olarak Kullanılanlar
Tekstil ürünleri sadece giyim materyeli değildir. Ev ve çevre eşyası olarak da hizmet verir. Teknik alanda küçük gibi görünen aslında çok önemli olan, pek çok görevi üstlenen kullanım yerleri vardır (Kaya ve Yazıcıoğlu, 1992: 3).
Ebrunun, tekstil ürünleri olarak ev eşyasında kullanım alanı, giyim eşyasında kullanım alanına göre daha azdır. Bunları;
- Nevresim takımı - Masa örtüsü - El bezi
2.10. İlgili Araştırmalar
‘Ebru Sanatının Tekstilde Kullanımı’ adlı çalışmamızda literatür çalışması yapılmış, bulanabilen araştırmalar ve yayınlar tarih sırasına göre özetlenmiştir.
Sönmez (2007), ‘Gelenekselden Günümüze Ebru’. Bu araştırmada ebru sanatı ile ilgili gerekli tüm bilgiler verilmiş olup ebru yapımında kullanılan toprak boyaların nasıl elde edildiği, bazı metal oksitlerin yapay olarak elde edildiği ve özellikle renk bilgisi hakkında detaylı bilgiyi sunduğu görülmüştür.
Adıbelli (2005), “Dekoratif Sanatlarda Ebru” adlı yüksek lisans tezinde; Ebrunun sadece tanımı ve çeşitlerinden ibaret olmadığını anlatarak dekoratif alanlarda kullanılan ebrunun geliştirilerek ebruya olan bakış açısının artacağının vurgulanması amaçlanmıştır. Ebrunun dekoratif sanatlarda yeniden hayat bulabileceği, dekoratif sanatlara nasıl uygulandığı, ebru tanımı, çeşitleri gibi konular ele alınmıştır. Bu araştırmada, ebru sanatının sadece dekoratif sanatında değil, çeşitli alanlarda da kullanıldığına dair 110 adet fotoğraf bulunmaktadır.
Barutçugil (1999), ‘Renklerin Sonsuzluğu’ Bu araştırmada ebru sanatının tanımı, tarihçesi, kullanılan malzemeler, ebru çeşitleri, ebru ustaları, ebru yapımında karşılaşılan sorunlar ve çözümleri anlatılmıştır. Özellikle ebru yapımında karşılaşılan sorunlar; boya kabul etmeyen bölgeler, boyalar hızlı ve kontrolsüz yayılıyor, boyalar dibe çöküyor, çatlak, kumlu gibi görünüm veren renkler var, boya kitreli su yüzeyinde iyi dağılmıyor, boyalar yüzeyde bölünüyor, düzgün açılmıyor, istenmeyen boşluklar oluşuyor başlıkları altında toplanıp detaylı olarak incelenmiştir.
Mandıracı (1994), ‘Ebru Sanatının Günümüzdeki Konumu Nedir, Geleceği Nasıl Daha İyi Olabilir?’ adlı sempozyum bildirisinde ebru sanatının günümüzdeki koşulları belirtilip, gelecek nesillere bu sanatımızın nasıl aktarılabileceği konuları ele alınmıştır. Ebru sanatının tarihçesine değinilmiş, ebru ustaları ve bu ustaların beraberinde ebru sanatına getirdiği yenilikler anlatılmıştır.
Çoktan (1992), ‘Türk Ebru Sanatı’ Bu çalışmada ebrunun kelime anlamları, tarihçesi, kullanılan malzemeler, çeşitleri ve uygulanışı hakkında bilgiler verilmiştir. Ebrunun yüzeye geçirilirken nelere dikkat edildiği, malzemeler hazırlanırken dikkat
edilmesi gereken püf noktalar ve ebru çeşitlerinin nasıl yapıldığı detaylı bir şekilde açıklanmıştır.
Dürüst (1975), ‘Ebru Sanatı’ adlı sempozyum bildirisinde ebru sanatının tanım ve çeşitlerine değinerek, ebrunun diğer güzel sanatlarda olduğu gibi kolay bir iş olmadığını, yapılan bir ebrunun tekrarlanamaması nedeniyle de her parçanın orjinalliğini koruduğunu vurgulamıştır. Ebru ciltçilikte, kitap ve defterlerin kaplanmasında kullanıldığını ve günümüzün moda şartlarına da uyarlanarak tekstilde kullanılabileceğini anlatmıştır.
3.YÖNTEM
Bu bölümde, araştırmanın modeli, evren ve örneklem, verilerin toplanması ve analizi hakkında bilgiler verilmiştir.
3.1. Araştırmanın Modeli
Bu araştırmada ‘betimleyici araştırma’ yöntemi kullanılmış ve veriler nitel yöntemlerle (ebru ustalarının görüşlerinin alındığı görüşme formları) elde edilmiştir. Olayların, objelerin, varlıkların, kurumların, grupların ve çeşitli alanların “ne” olduğunu betimlemeyi, açıklamayı hedefleyen çalışmalar betimsel çalışmalardır. Genellikle bir survey yöntemi olan betimleme yöntemi, grupla ilgili, genişliğine bir çalışmadır (Kaptan, 1995: 59; Karasar, 2009: 77). Betimleyici araştırma yöntemleri; survey (tarama), durum, geliştirme, karşılaştırma, etnografik (kültür ile ilgili), değerlendirme ve aksiyon araştırmaları olarak ifadelendirilebilir (Ekiz, 2003: 20).
Araştırmada ayrıca, sosyal bilimlerde son yıllarda önem kazanan bir araştırma yöntemi olan nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Nitel araştırma; gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırmadır. Aynı zamanda veri toplama sürecinde elde edilen alıntılar da, görüşülen ya da gözlemlenen bireylerin görüş ve deneyimlerinin doğrudan okuyucuya sunulması bakımından önemlidir (Yıldırım ve Şimşek, 2000: 10).
Ayrıca; araştırmanın görüşme yapılarak elde edilen bulgularını desteklemek amacıyla bir ustanın (Songül Sönmez) tekstil ürünü üzerine yaptığı ebru uygulaması izlenip aşama aşama fotoğraflanıp belgelenmiştir. Konu ile ilgili kitap, dergi ve makaleler taranarak araştırmayı destekleyecek bilgiler toplanmıştır.
3.2. Evren ve Örneklem
Bu araştırmanın evrenini, Türkiye geneli ebru çeşitlerini veya ebru sanatını tekstilde kullanan ebru ustaları; araştırmanın örnekleminde ise ulaşılabilir ve görüşmeyi kabul eden ebru ustaları oluşturmaktadır. Adana, Ankara, Düzce ve İstanbul illerinde ki görüşmeyi kabul eden ebru ustaları ile araştırmacı tarafından röportaj yapılmıştır.
3.3. Verilerin Toplanması
Verilerin toplanması aşamasında öncelikle ebru sanatı ile ilgili literatür taraması yapılmıştır. Araştırmacı tarafından geliştirilen ve uzman görüşü alınan görüşme formu 12 sorudan oluşmaktadır. Ebru ustalarına, yeterli düzeyde bilgi alabilmek için görüşme formu uygulanmıştır. Ustalarla yapılan görüşmeler esnasında, ustaların ebruyu tekstile uygulamış oldukları ürünlerin fotoğrafları çekilmiştir. Yapılan ürünler araştırmacı tarafından hazırlanan ve uzman onayı alınan bilgi formu ile değerlendirilmiştir. Görüşmeler video kaydı ve soru-cevap şeklinde yapılmış olup, yazıya dökülmüştür.
3.4. Verilerin Analizi
Literatür taraması sonucunda elde edilen kaynaklardan doğrudan ve dolaylı alıntılar yapılmış ve araştırmanın çeşitli bölümlerinde kullanılmıştır. Araştırma kapsamına alınan ebru ustalarına uygulanan görüşme formundan elde edilen verilerin çözümlenmesinde toplanan veriler değerlendirilip karşılaştırılmıştır.
Araştırmanın veri analizinde ‘betimsel analiz’ kullanılmıştır. Ebru sanatını tekstilde kullanan ebru ustalarına daha önceden hazırlanan görüşme soruları yöneltilmiş, onların bilgisi dahilinde yanıtlanan soruların cevapları video kaydı ya da not tutularak kayıt altına alınmış ve verilerin analizi yapılmıştır. Adana, Ankara, Düzce ve İstanbul illerinde ki 6 ebru ustasına, görüşme formunda bulunan 12 soru yöneltilmiş ve her ustanın verdiği cevaplar ayrı ayrı yazılmıştır. Ustaların yapmış oldukları ebrulu tekstil ürünleri ise bilgi formunda bulunan eserin adı, tarihlendirme, inceleme tarihi, boyutları, kullanılan malzemeler, teknikler ve renkler, kompozisyon ve kaynak kişi başlıkları altında incelenmiştir.
Elde edilen tüm veriler Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü tez yazım kılavuzu doğrultusunda rapor haline getirilmiştir.