Adem Akkuş’ a Ait Ebru Çeşitleri

- Semai ebru

- Renk değiştiren ebru - Isıyla değişen ebru - Gölge motifli ebru - Taş motifli ebru

4.4. Ebru Ustalarının Kullandıkları Renkler

Bu başlık altında ‘Ebru Ustalarının Kullandıkları Renkler’ ve ‘Ebru Ustalarının Çalışmalarında Kullandıkları Renk ve Kompozisyon Dağılımı’ yer almaktadır.

Ebru ustalarıyla yapılan görüşmeler sonucu ebru ustalarının ağırlıklı olarak mavi, kırmızı, sarı ve yeşil renklerini kullandıkları tespit edilmiştir. Ayrıca mürdüm, hardal sarı, gold sarı, gri, siyah, lila, mor, turuncu, koyu kahve rengi, kızıl kahve, yağ yeşili, turkuaz, pembe ve yavru ağzı renklerini de kullanmışlardır.

Ebru ustalarının renk sınırı olmaksızın tüm renkleri kullanarak ürünler elde ettikleri söylenebilir.

Ebru Ustalarının Çalışmalarında Kullandıkları Renk ve Kompozisyon Dağılımı Tablo 8’ de verilmiştir.

Tablo 8

Ebru Ustalarının Çalışmalarında Kullandıkları Renk ve Kompozisyon Dağılımı

N=6

Tablo 8’ e göre ebru ustalarının %49,98 ‘ i tasarımlarının kompozisyon ve renk bileşimini kendi göz ve gönül zevkine göre, %33,36’sı resim bilgisine göre ve 16,66’ sı resim bilgisi ve zevkine göre, kafasında canlandırdığı biçimde yaptığı tespit edilmiştir.

Ebru ustalarının kompozisyon ve renk birleşimlerini kendi zevklerine uygun olarak göz ve gönüllerine hoş gelecek şekilde yaptıkları söylenebilir.

4.5. Ebru Ustalarınn Ebruyu Tekstilde Kullanımı

Ebru Ustalarının ‘Ebruyu Tekstilde Kullanım Nedenleri Dağılımı’ Tablo 9’ da verilmiştir.

Seçenekler F %

Resim Bilgisine Göre 2

33,36

Kendi Zevkine Göre 3

49,98

Resim Bilgisi ve 1 16,66 Zevkine Göre

Tablo 9

Ebru Ustalarının Ebruyu Tekstilde Kullanım Nedenleri Dağılımı

N=6

Tablo 9’ a göre ebru ustalarının %33,36 ‘sının ebruyu tekstile uygulayış nedeninin meraktan dolayı, %16,66 ‘sının gelen talep, 16,66’sının rahat ve kullanışlı oluşu, %16,66’ sının hediye amaclı ve %16,66’sının da ebruyu öğrenmeye başladığı zamanlarda kumaşa uygulayarak öğrenmesi şeklinde tespit edilmiştir.

Ebru ustalarının ebrunun tekstilde ki görüntüsünü merak etmelerinden dolayı ebruyu tekstile uyguladıkları söylenebilir.

4.6. Ebrunun Kumaşa Uygulanma Yöntemleri

Bu başlık altında görüşme yapılan ebru ustalarının, ebruyu kumaşa uygulayış yöntemleri yer almaktadır.

Seçenekler F % Meraktan 2 33,36 Gelen Talepten 1 16,66 Rahat ve Kullanışlı 1 16,66 Oluşu Hediye Amaçlı 1 16,66 Başlangıçta Öğrenmesi 1 16,66 Toplam 6 100

4.6.1. Adem Akkuş’un Ebruyu Kumaşa Uygulama Yöntemi

Adem Akkuş, kitre olarak genellikle duvar kağıdı tutkalını kullanmaktadır. Duvar kağıdı tutkalını kullandığı zamanlarda kumaşı şaplama gereği duymamaktadır. Duvar kağıdı tutkalına (kitreye) boyalar atılmadan önce, boyaların yüzeyde ki açılımına göre su eklenir. Boyalar atılmaya hazır hale geldikten sonra, fırçayla değil; biz veya tarak ile tekneye atılır. İstenilen motif yapıldıktan sonra kumaş tekneye batırılır. Tekneden alınan kumaş çıtaya gerilerek 10 dakika bekletilir. Sonra kurumak üzere 90° başka yöne yatırılır. Kuruduktan sonra, kumaş üzerine kağıt konup ütülenir. Kağıdın konmasının nedeni ise, kağıt ısıyı kumaşa geçirip bezdeki nemi tutmaktadır. Böylece boyalar kumaşa sabitlenmektedir.

4.6.2. Bahtiyar Hıra’nın Ebruyu Kumaşa Uygulama Yöntemi

Ebru yapılacak kumaş ilk olarak mordanlama amaçlı şaplanır. Bunun ölçüsü 2 litre suya, 1 çorba kaşığı şaptır. Şaplanan kumaş ütülenir. Ebru teknesinde ebru yapıldıktan sonra, şaplanan kumaş tekneye batırılır. Tekneden alınan kumaş kurumaya bırakılır. Kuruyan kumaş önce kumaş şampuanı ile sonra da parlaklık sağlamak amacıyla sirkeli suda yıkanır. Son olarak tekrardan ütülenir ve böylece boyanın kalıcılığı sağlanır.

Şap; tarihi zamanlarda kullanılan başlıca mordan şap'tı (potasyum alüminyum sülfat).Tarihte üretiminin başlangıcı tam olarak bilinememektedir. Hemen her yerde kolayca sağlanabilir. Temiz olması son derece önemlidir. Şap, sodaya benzeyen, renksiz kristallerden oluşur. Karışık olanların içinde renkli parçacıklar görülür ki bunların arasında demir bileşikleri bulunması, boya renginin değişmesine, koyulaşmasına neden olur (Öztürk, 1999: 59).

4.6.3. İbrahim Sami Özen’in Ebruyu Kumaşa Uygulama Yöntemi

Saten kumaşlara uygulanışı; akrilik boya kullanılır. Kumaş tekneden alındıktan sonra tamamen kuruması için 3 gün bekletilir. Sonra kumaş üzerine temiz kağıt koyulup 40-45° ‘ de ütülenir.

Yünlü kumaşlara uygulanışı; kaşe tarzı kumaşlara ebru uygulamasında toprak boyalar kullanılmaktadır. Boyalar metal oksit olduğundan renkler kalıcıdır; fakat kumaşta çekme yapması tek dezavantajıdır. Kumaş tekneden çıktıktan sonra sarılır, devamlı nemlendirilir ve 6 ay o şekilde bekletilir. Açtıktan sonra yaklaşık 90° ‘ de buharsız olarak ütülenir.

4.6.4. Mesut Dikel’in Ebruyu Kumaşa Uygulama Yöntemi

Mesut Dikel, ebrunun tekstilde uygulanmasında tamamen farklı bir yol izlemiştir. Anlaştığı bir tekstil fabrikasında, hazırlamış olduğu numuneleri, fikse kazanlarında fiksaj işlemi ile sabitlemiştir. Böylece boyalar, kumaşa iyice nüfuz ederek yüksek derecede yıkandığında dahi çıkmamaktadır. Kumaş boyaların fiksajda kullanılması sıkıntı yarattığından, özel üretilen tekstil pigment boyalar kullanmakta ve gereken kimyasal değerler hesaplanıp fikse ile sabitleme yapılmaktadır.

Fiksaj; genel olarak elyafa ipliklere veya kumaşlara, genellikle nemli ya da kuru ısı ile stabilite verme işlemidir (Yakartepe, 1995: 1338).

Fiksaj işleminin en önemli amacı uygulandığı mamule stabilite kazandırmaktır. İplik, eğrilmesi sonrasında, büküm verme işlemlerinde veya diğer mekanik işlemler sırasında iç gerilimlerine sahip olur. Bu gerilimler iplikte düzensiz yönlenme ve şekil almalara sebep olur. Fiksaj işlemiyle iplikteki iç gerilimler yok edilerek relaks yapı oluşturulmaya çalışılır ve iplik yapısının etkileme direnci arttırılır.

Fiksaj işlemi ipliklere uygulandığı gibi elyaf ve kumaşlara da uygulanmaktadır. Genel olarak fiksaj işleminin temel amaçları şu şekilde sıralanabilir:

1) İplik eldesi, dokuma, terbiye işlemleri sırasında oluşan iç gerilimlerin uzaklaştırılarak mamulde yapısal stabilite etkisini sağlamak,

2) Mamulun görünüm ve tutumunu düzeltmek,

3) Mamule belirli bir şekil vermek (ütü yeri gibi) ya da örneğin kırışıklık gibi istenmeyen etkileri yok etmektir (Yakartepe, 1995: 1338).

Fiksajda en önemli faktörler; su, ısı ve/veya kimyasal madde, süre, basınçtır. Bunların hepsi ve birkaçının etkisiyle materyal yeni bir şekil verebilecek hale getirildikten sonra,

mekanik etkilerle istenilen sonuç elde etmeye çalışılır. Burada elyaf içerisinde istenilen uygun yeni bağlar oluşturulur. Bir tekstil mamulü değişik aşamalarda birkaç kez fiksajdan geçebilir (Yakartepe, 1995: 1339).

4.6.5. Songül Sönmez’in Ebruyu Kumaşa Uygulama Yöntemi

Ebru uygulanacak kumaş şaplanır ve şaplı suda 1 gün bekletilir. Şaplı sudan alınan kumaş kurutulup, ütülenir. Ebru teknesine batırılıp çıkarıldıktan sonra kurutulur ve uzun süre ütülenir. Ütüleme işlemi ile boyanın kumaşa sabitlenmesi sağlanır. Ütüleme bittikten sonra son olarak soğuk su ile durulanır ve son ütü yapılarak hazır hale getirilir.

4.6.5.1. Songül Sönmez’in Ebruyu Kumaşa Uygulama Aşamaları

1) Ebru uygulanacak kumaş 1 gün önceden şaplanır.

2) 100×100 cm ebatlarında yaptırılan özel tekneye kitre boşaltılır.

Şekil 10. Kitrenin Tekneye Boşaltılması

3) Kullanılacak olan boyalar hazırlanır.

4) Battal ebru atılır.

Şekil 12. Battal Ebru Atımı

5) Biz ile şekil verilir.

Şekil 14. Biz ile Şekillendirme

6) Papatya şeklinde yapılan biz ile papatya yapılır.

7) Orta kısma biz ile gül yapılır.

Şekil 16. Gül Yapımı 8) Saten kumaş yavaşça tekneye bırakılır.

Şekil 18. Kumaşın Tekneye Daldırılması

Şekil 20. Kumaşın Tüm Yüzeye Nüfuzunun Sağlanması

9) Kumaş tekneden çıkarılır, kurutulup ütülendikten sonra kenarları dikilerek eşarp olarak kullanıma hazır hale getirilir.

Şekil 22. Kumaşın Açılması

4.6.6. Umut Eren’in Ebruyu Kumaşa Uygulama Yöntemi

Pamuklu kumaşlarda günümüze uyarlanıp yapılan ebru çeşitlerini kumaş boyalarla yapmaktadır. Sentetik ve ipek kumaşlarda ise montana spreyi ile ebru yapıp, kurutup, ütülenip boyanın kalıcılığı sağlanmaktadır.