E Mentorluk Sürecinde Karşılaşılan Sorunlar

Elazığ, Malatya ve Bingöl illerinde görevli il eğitim denetmen ve yardımcıları ile akademisyenlerin katılımıyla 10 hafta süresince, tüm öğrenme etkinliklerinin www.e- mentorum.com internet sitesi üzerinden gerçekleştirildiği araştırmada, e-mentorluk

uygulamasına katılan il eğitim denetmen ve yardımcılarının süreçte karşılaştıkları sorunların belirlenmesi amacıyla katılımcılarla görüşmeler yapılmıştır. Bu amaçla katılımcılara üç ayrı görüşme sorusu sorularak görüşlerini belirtmeleri istenmiştir. Süreçte karşılaştıkları sorunların, öğretmen ve okul yöneticileri ile il eğitim denetmen ve yardımcılarından alınan tepkilerin belirlenmesi, gelecekte yapılacak e-mentorluk uygulamalarına yön vermesi açısından önemlidir. Bu aşamada araştırmacı katılımcılarla yaptığı görüşmede “Deneyimlerinizi meslektaşlarınızla paylaşırken herhangi bir tepki ile karşılaştınız mı? Nasıl?”, “İnsanların yenilikçi, öğrenmeye ve gelişime açık, paylaşımcı bir yöneticiye bakış açısı nasıl oluyor?”, “Süreçte hangi sorunlarla karşılaştınız?” görüşme sorularını kullanmıştır.

Katılımcılar, “Deneyimlerinizi meslektaşlarınızla paylaşırken herhangi bir tepki ile karşılaştınız mı? Nasıl?” sorusuna 25, İnsanların yenilikçi, öğrenmeye ve gelişime açık, paylaşımcı bir yöneticiye bakış açısı nasıl oluyor?” sorusuna 21 ve “Süreçte hangi sorunlarla karşılaştınız?” sorusuna 27 farklı görüş ileri sürmüşlerdir. Katılımcıların, her bir görüşme sorusuna verdikleri cevaplar, içerik analizi yapılarak, temalara yerleştirilmiştir. Katılımcı görüşlerinin tematik gösterimi Şekil 22’de verilmiştir.

Katılımcıların, tecrübe ve bilgilerini öğretmen ve okul yöneticileriyle paylaşırken aldıkları tepkileri belirlemeye yönelik görüşleri incelendiğinde, olumlu ve yapıcı (n=23) ile olumsuz tepkiler (n=2) alındığı görülmüştür. Katılımcılar, öğretmen ve okul yöneticilerinin genellikle, mesleki deneyim ve bilgi paylaşımlarının devam etmesini istediğini belirtmişlerdir. Öğretmen ve okul yöneticilerinin, soru ya da sorunlarına çözüm bulmalarıyla, örgütsel bağlılıklarının arttığını belirterek, paylaşımlar için daha fazla zaman ayrılmasını istedikleri katılımcı görüşleriyle belirlenmiştir. Olumlu tepkilerin yanında katılımcılar olumsuz tepkilerinde olduğunu belirtmişlerdir. Olumsuz tepkilerin, mesleki tükenmişliği yaşayan öğretmen ve okul yöneticileri ile il eğitim denetmenlerinden geldiğini belirten katılımcılar, eğitim sistemimiz açısından bu olumsuz durumların giderilmesinin önemini vurgulamışlardır.

Katılımcıların yenilikçi, öğrenmeye ve gelişime açık, paylaşımcı bir il eğitim denetmenine öğretmen ve okul yöneticilerinin bakış açıları ile ilgili görüşlerinin, deneyim ve bilgilerini öğretmen ve okul yöneticileriyle paylaşırken aldıkları tepkileri belirlemeye yönelik görüşleriyle paralellik arz ettiği görülmektedir. Yenilikçi, öğrenmeye ve gelişime açık, paylaşımcı bir il eğitim denetmenine, öğretmen, okul yöneticileri, il eğitim denetmen ve yardımcılarının bakış açılarına ilişkin katılımcı görüşleri, destekleyici (n=18) ve duyarsız (n=3) şeklinde temalandırılmıştır. İl eğitim denetmen ve yardımcılarının özellikle yeniliklere açık olması ve bu durumu uygulamalarına yansıtarak, paylaşımlarına devam etmiş olması, öğretmen ve okul yöneticilerinin motivasyonlarını arttırıp, verimliliği olumlu etkilediği katılımcılar tarafından belirtilmiştir. Azda olsa bazı katılımcı görüşleriyle, yenilikçi, öğrenmeye ve gelişime açık, paylaşımcı bir il eğitim denetmen ve yardımcısına yönelik öğretmen ve okul yöneticilerinin kendilerine ek iş yükü getirdiğinden şikayet edebilecekleri şeklinde olmuştur.

Uygulama esnasında karşılaşılan sorunların tespit edilmesini hedefleyen “Süreçte hangi sorunlarla karşılaştınız?” sorusuna ilişkin katılımcı görüşleri, gelecekte yapılacak e-mentorluk araştırmalarına ışık tutacak şekildedir. Katılımcılar, dahil oldukları e- mentorluk uygulamasından dolaylı olarak etkilenen öğretmen ve okul yöneticilerinin ilgisizliğinden ve konuları geçiştirmek istemelerinden rahatsız olduklarını belirtmişlerdir. Özellikle mesleki tükenmişlik sınırında bulunan öğretmen ve okul yöneticilerinin süreci olumsuz karşıladığını ve kendilerine yeni işyükü getirdiği

katılımcılar tarafından ifade edilmiştir. Öğretmen ve okul yöneticileri ile il eğitim denetmen yardımcılarının paydaşları tarafından bu durumun benimsendiği yönündeki katılımcı görüşleri, sürecin etkililiğinin önünde önemli bir engel olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yöndeki görüşlerin, süreç hakkında ki diğer görüşlere nazaran daha az olması sevindiricidir (Duyarsızlık). Katılımcılar, e-mentorluk uygulamasından dolaylı olarak etkilenen öğretmen ve okul yöneticilerinin belirli bir bölümünün, eğitim - öğretim etkinliklerini ve mesleki gelişimlerini sürdürmelerini geleneksel yöntemlerle yerine getirme istekleriyle, yoğun bir şekilde yaşanan teknolojik gelişmelere karşı bir direnç gösterdiklerini belirtmişlerdir. E-mentorluk sürecinin etkililiği ve verimliliği açısından, öğretmen ve okul yöneticileri ile il eğitim denetmen ve yardımcılarının

değişime karşı dirençlerinin kırılması gerektiğini ifade etmişlerdir. Deneyimli il

eğitim denetmenlerinin, aidiyet ve güven duygusu ile öğretmen ve okul yöneticileri ile il eğitim denetmen ve yardımcılarını teşvik ederek değişimin kabullenilmesi sağlanabilir. Katılımcılar farklı bakış açısıyla e-mentorluk sürecinde iletişim sorunları yaşadıklarını belirtmişlerdir. Çevrimiçi iletişimde sıklıkla karşılaşılabilen yeterince anlaşılamama, görüntülü iletişimin olmadığı durumlarda jest ve mimiklerin karşı tarafın algılamasından uzak olması ve eşzamanlı ya da eşzamanlı olmayan iletişimlerde yanlış anlaşılmanın olabileceğini belirten katılımcılar, aslında e-mentorluğun geleneksel mentorluğa karşı zayıf olan yönüne dikkat çekmişlerdir. Sproull ve Keisler (1986), Eby vd. (2000); Ensher vd. (2003), Luckhaupt vd. (2005), e-mentorluk uygulamalarında, internet ortamında gerçekleşen eşzamanlı ya da eşzamanlı olmayan iletişim türlerinde, sorunlar yaşanabileceği yönündeki araştırma sonuçları, araştırmanın bu bulgusunu destekler niteliktedir. Katılımcılar, hem il eğitim denetmen ve yardımcılarının hem de

öğretmen ve okul yöneticilerinin işyüklerinin fazla olmasından kaynaklı olarak süreçte ciddi anlamda zaman sıkıntısı çekildiğini belirtmişlerdir. 14.09.2011 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan K.H.K.’nın 41. maddesi, 3. bendinde “her derece ve türdeki örgün ve yaygın eğitim kurumları ile il ve ilçe millî eğitim müdürlüklerinin rehberlik, işbaşında yetiştirme, denetim, değerlendirme, inceleme, araştırma ve soruşturma hizmetlerini yürütür” ibaresi ile il eğitim denetmen ve yardımcıların görev ve sorumluluk alanları genişlemiştir. İl eğitim denetmen ve yardımcılarının artan iş yüküne paralel olarak e-mentorluk sürecinde zaman sıkıntısı yaşadıklarını belirterek, bu durumun, sürecin verimliliği açısından giderilmesi gereken önemli bir sorun olduğunu belirtmişlerdir.

Katılımcıların e-mentorluk sürecinde karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüşlerinden önemli görülen görüşlerden bazılarına aşağıda yer verilmiştir.

G11: Bu kadar iş yoğunluğu arasında, mesai sonrasında uygulama

sitesi üzerinden paylaşımlara devam edilmesini hem birlikte görev yaptığım il eğitim denetmen ve yardımcısı arkadaşlarım, hem de durumun farkında olan öğretmen arkadaşlarım, bu durumu takdirle karşılıyorlardı (Alınan Tepki - Olumlu ve Yapıcı).

G21: Teşkilat Yasasında yapılan değişiklik ile gerçekten işyükümüzde

önemli bir artış yaşandı. İl genelinde MEB’na bağlı tüm kurumların rehberlik, denetim, inceleme ve soruşturma işlemlerinden sorumluyuz. Çoğu zaman mesai sonrası çalışarak işlerimizi bitirmeye çalışıyoruz. Bu kadar işyükünün yanında birde e-mentorluk uygulamasına katılmamış olmamız, zaten kısıtlı olan zamanımızı tamamen bitirdi. (Alınan Tepki - Olumsuz).

G3: Deneyim ve tecrübe paylaşımlarını takdir etiğini belirten il eğitim

denetmen ve yardımcısı arkadaşlarım, bu şekilde paylaşımların devam etmesini istediklerini belirtmişlerdir (Paydaşların Bakış Açısı - Destekleyici).

G8: İl eğitim denetmen olarak işyükümüz gerçekten çok fazla.

MEB’na bağlı tüm kurumlar görev ve sorumluluk alanımıza eklendi. Bugüne kadar hiç karşılaşmadığımız sorunlar olabiliyor ve tabi ki bu durum zaman sorununu had safhaya çıkarıyor. Zaman sıkıntısı olmasa, e- mentorluk uygulaması daha verimli olurdu diye düşünüyorum (Diğer Sorunlar – Zaman Sorunu).

G10: E-mentorluk uygulamasında en büyük çekincem eşzamanlı ya da

eşzamanlı olmayan iletişim araçlarının kullanımıyla yapılan iletişim şeklinde, yanlış anlaşılabileceğim olmuştur. Yüz yüze görüşmelerde söylediğim sözleri, vücut dili ile tamamlayınca iletişim daha etkili oluyor. Bu bence önemli bir sorun (Diğer Sorunlar – İletişim Sorunları).

G19: Alışılmışın dışına çıkmak istemeyen, değişimden çekinerek

ortamında yapılan ve yapılacak olan bilgi, deneyim ve tecrübe paylaşımları yerine bu işin, bir araya gelinerek toplantılarla yapılmasının daha etkili olduğunu, bu şekilde zaman kayıplarının yaşanacağını belirten arkadaşların, bu yöndeki ısrarcı tavırları olmasa daha verimli bir süreç yaşanırdı (Değişime Karşı Direnç).