E-Devlet

Öncelikle açıklanması gereken konu tüketiciden devlete doğru ve işletmeden devlete doğru gerçekleşen E-Ticaret türleri ile E-Devlet arasındaki ilişkinin boyutudur. Çünkü her iki E-Ticaret modeli de E-Devlet olarak nitelendirilmektedir. Üzerinde önemle durulması gereken nokta, E-Devlet kavramının söz konusu bu iki modele göre daha kapsamlı bir yapıda olmasıdır. Başka bir deyişle, E-Devlet, hem tüketiciden devlete hem de işletmeden devlete E-Ticaret modellerini içine almaktadır.

Açıklandığı gibi farklı bakış açıları ile farklı kaynaklarda E-Devletin çeşitli yönleri ön plana çıkarılarak tanımlamalar yapıldığı görülmektedir. Bu çerçevede yapılan bir tanıma göre E-Devlet, çağdaş toplumlarda devlet ve birey ilişkilerinde, devletin vatandaşa karşı yerine getirmekle yükümlü olduğu görev ve hizmetler ile vatandaşların devlete karşı olan görev ve hizmetlerinin karşılıklı olarak elektronik iletişim ve işlem ortamlarında kesintisiz ve güvenli olarak yürütülmesi demektir.111

Benzer bir yaklaşımla E-Devlet kavramı, geleneksel devlet modeline göre daha ileri, temelde güçlü bir Bilgi Teknolojisi altyapısına ve uygulamalarına dayanan “daha iyi bir devlet yapısını” ifade etmektedir.112

Bir başka tanımda ise E-Devlet, kamu kuruluşları, vatandaşlar ve ticari kurumlar arasındaki bilgi, hizmet ve mal alışverişlerinde bilgi teknolojilerinin kullanılarak performans ve verimlilik artışını hedefleyen devlet modeli olarak tanımlanmaktadır.113

109 _{E-Devlet kavramı yabancı literatürde E-Government olarak geçmektedir.}

110 _{Hasan Aykın, "Yeni Ekonomi, E-Devlet ve Gelir İdaresi-I", Yaklaşım, Sayı: 100, Nisan 2001, s.80.} 111 _{Ali Arifoğlu, Abdullah Körnes, Ali Yazıcı, M.Kemal Akgül ve Ahmet Ayvalı, E-Devlet Yolunda} Türkiye, Türkiye Bilişim Derneği, Ankara, 2002, s.12

112 _{OECD, The E-Government Imperative: Main Findings, Policy Brief, OECD Observer, March}

2003

E-Devlet, en geniş anlamıyla daha iyi bir devlet yapısının oluşturulmasını amaçlar, yani E-Devlet, “E”den çok, “devlet”e odaklanmaktadır. E-Devleti oluşturan temel unsurlar, e-Şirket, e-Kurumdur, e-Vatandaş gibi taraflardır. E-Devletin sunacağı temel hizmetlerin yönü üç grupta toplanmaktadır. Bu gruplar Devletten Devlete, Devletten Vatandaşa, Devletten iş Yaşamına şeklinde sıralanmaktadır.114 Bu açıklamadan da anlaşıldığı gibi E-Devlet, tüketiciden ve işletmelerden devlete olan akışı içine almaktadır.

E-Devletin yapısı, bilinen devlet yapısı ve örgütlenmesi, devlet-vatandaş ilişkisinden farklı yapı, örgütlenme ve ilişkiyi ifade etmemektedir. Bir ülkede; devlet tüzel kişiliği, gerçek kişiler ve diğer tüzel kişiler (örneğin şirketler, dernekler, …) bulunmaktadır. Bu üçlü arasındaki ilişkinin elektronik ortamda yapılması ortaya yeni bir yapı konduğunu göstermez. E-Devlet ile ilgili şu ana kadar yapılan çalışmalarda karşılaşılan en önemli sorun, kavram kargaşası yaşanmasıdır.

E-Devlet ile ilgili yapılan çalışmalarda, aktarılan bilgilerde kavram kargaşası yaşanmasının nedeni E-Devlet kavramının sadece kamu yönetimi uzmanları, siyaset bilimcileri, bürokratlar tarafından değil aynı zamanda bilişim ve haberleşme uzmanları tarafından da ele alınmasıdır. Bilişim uzmanları ve bunun gibi farklı uzmanlık alanlarından E-Devlet kavramına ilgi duyan ve bu konuda faydalı olabilecek çalışmalar yürüten diğer kişilerin öncelikle E-Devlet sözcüğü içindeki esas unsur olan devlet kavramı üzerinde durması gerekmektedir. Fiziki devletin yapısının, bu yapının hukuki özelliklerinin ve bu yapının sorunlarını dikkatle irdeleyip, bu sorunlara ilişkin çözümler sunan E-Devlet konusuna eğilmeleri daha sağlıklı sonuçlar verecektir.

E-Devlet, salt teknoloji merkezli düşünülüp tartışılacak bir konu değildir. Kamu kurum ve kuruluşlarına sadece bilgisayar ve modemler döşemekle kamu dönüştürülmüş olmayacaktır. Böyle bir yaklaşım, kamunun hantal ve kusurlu işleyişini, yolsuzluk süreçlerini modernize etmek anlamına gelir ki e-Dönüşüm sürecinde sadece bilgisayarlara odaklanmak memurları, devletin hizmet sunduğu kesimlere karşı hizmet odaklı hale getirmeyecektir.115 _{Bu nedenle E-Devlet, geniş} kapsamlı düşünülmeli, konunun her boyutuna önem verilmelidir.

114_{http://www.digitaldevlet.net/e-devlet_nedir.htm, 12.06.2007}

115 _{A. Ramazan Altınok, Türkiye İçin e-Devlet Yol Haritası, E-Dönüşüm İçin Bir Strateji ve} Örgütlenme Modeli Önerisi,” Ankara, 2003, s.11.

Türkiye açısından E-Devlet çalışmaları ele alındığında göze çarpan ve önemli olabilecek konular açıklanmıştır. Öncelikle E-Devlet, hukuk devletinin gereklerine uygun olmalıdır. Bunlar; temel hakların güvenceye bağlanması, yasaların anayasaya uygunluğu, yasaların genel olması, yönetimin hukuka bağlılığıdır.116

E-Devlet, kamu hizmetlerinin daha etkili bir şekilde sunumuna yönelik bir proje olduğu gerçeğinden yola çıkarak, gerek E-Devlet çalışmalarını yürüten kamu görevlilerinin, gerek E-Devlet üzerinde çalışan araştırmacıların söz konusu kamu hizmetinin ve ilkelerinin ne olduğunu bilmesi gerekir. Kamu hizmeti, siyasal organlar tarafından kamuya yararlı olarak kabul edilen, bir kamu kuruluşunun ya kendisi ya da yakın denetimi ve gözetimi altında özel kesim tarafından yürütülen faaliyetlerdir.117 _{Bu ilkeler şöyle açıklanabilir:}

Süreklilik (kesintisizlik) ve düzenlilik; kamu hizmetlerinin sürekli ve düzenli yürütülmesidir. Değişkenlik (uyarlama); değişen ve gelişen koşullara ve teknik yeniliklere kendilerini uyumlu hale getirmeleridir. Nesnellik ve eşitlik; idarenin bu hizmetleri yürütürken nesnel davranmak ve yan tutmaması zorunluluğuna işaret etmektedir. Bedelsizlik; idarenin yürüttüğü kamu hizmetlerinden (özellikle bazı temel kamu hizmetlerinden) kazanç elde edememesini açıklamaktadır.118 _{Daha önce de} belirtildiği gibi E-Devlet kamu hizmetlerinin sunumuna dair yeni bir uygulama olduğu için, tamamen bu ilkeleri esas alarak işleyecektir.