Dramanın okul öncesi eğitim programındaki yeri ve önemi……………41 2.3.2

Bir eğitim yöntemi olarak dramanın amacı, çocukta doğuştan var olan yaratıcılığı geliştirmektir. Çocuğa bilgi yükleyerek onu, belirli kalıplara göre şekillendirmek bu amaçla bağdaşmaz. Çocuğun “neyi” öğreneceği yerine “nasıl” öğreneceği üzerinde

durulması gereken önemli bir noktadır. Bu noktada, genel olarak, çocuğun, kendini özgürce ifade etmesi, hoşgörülü, demokratik ve yaratıcı bir kişilik geliştirmesi, bağımsız düşünebilmesi, işbirliği yapabilmesi, olaylara çok yönlü bakabilmesi ve kendini tanıması açısından drama etkili bir eğitim yöntemi olarak düşünülür. Öğrenme ve oyunun birleşimi eğitimsel düşüncede son derece önemli bir yere sahiptir. Dramanın kaynağının, küçük yaşlardaki çocukların, doğal dramatik oyunları olduğu bilinir. Bu nedenle yaşamın ilk yıllarından itibaren çocukların, dramaya geçişi de doğal bir biçimde gelişen dramatik oyunları oluşturmalarını destekleyecek uygun çevre koşullarının ve eğitim programlarının gerçekleştirilmesi son derece önemli görülür (Kandır 2004).

Okul öncesi eğitimde, eğitim programlarının hazırlanması ve uygulamasında öğretmen değil, çocuk ön planda tutulmalıdır. Programda, belirlenen hedeflere ve kazandırılması beklenen davranışlara, hangi eğitim durumları (etkinlikler, materyaller, yöntem ve teknikler) aracılığıyla ulaşılabileceği ve sonunda nasıl bir değerlendirmenin yapılacağı, çocukların gelişim özellikleri, ilgi ve gereksinimleri temel alınarak planlanmalıdır (Köksal-Akyol 2003a).

Okul öncesi eğitim programında yer alan hedefler ile drama etkinliğinin birbirleriyle tutarlı olması gerekir. Günlük eğitim programındaki etkinliklerden hangilerinin drama etkinliği ile nasıl bütünleştirilebileceği, bunun için ne kadar süre ayrılması gerektiği, eğitim durumlarının nasıl bir eğitim ortamında, hangi materyallerle gerçekleştirilebileceği ve uygulamaların nasıl değerlendirileceği önceden öğretmen tarafından planlanmalıdır (Kandır 2004).

Drama etkinliğine, okul öncesi eğitim programında düzenli olarak yer verilmesi, çocuğun aktif kılınması ve esnek bir programın uygulanması, drama etkinliğinin amaçlarına ulaşılması açısından önemlidir. Okul öncesi dönemde dramanın amaçları şöyle sıralanmaktadır:

• Güven duygusunu ve karar verme becerilerini geliştirmek,

• Kendini tanımasına yardımcı olmak,

• Duygu ve düşüncelerini uygun yollarla ifade etmek,

• Yaratıcılık ve estetik gelişimin sağlamak,

• İşbirliği yapabilme becerilerini geliştirmek,

• Yeni deneyimler kazandırma ve deneyimlerini kullanma olanağı sunmak,

• Yaşamında daha etkin rol alması yönünde desteklemek,

• Kalıcı davranış değişiklikleri sağlamak,

• Toplumsal değerlerin gelişimini desteklemek,

• İnsanların benzer ve farklı özelliklerine dikkat ederek, gerektiğinde hoşgörülü bir yaklaşıma sahip olmalarına yardımcı olmak,

• Sorumluluk duygusunun gelişmesini desteklemek,

• Çevresine duyarlılık geliştirmesini sağlamak,

• Dil ve iletişim becerilerini kazandırmak,

• İmgelem gücünü geliştirmek,

• Gözlem becerilerini geliştirerek, çevresindeki olgu ve olayları daha iyi algılamasını sağlamak,

• Problem çözme becerilerini geliştirme ve yeni çözüm yolları bulmasına olanak sağlamak,

• Soyut kavramları somut yaşantılara dönüştürülerek algılama becerilerini geliştirmek,

• Olaylar arasında bağlantılar kurmasını sağlamak,

• Vücudunu tanımasını, vücut organlarını nasıl kullanacağını, öğrenmesini sağlayarak, bedeninin çok yönlü gelişmesine katkıda bulunmak,

• Kişi ve olayları çok yönlü değerlendirerek, farklı bakış açıları kazandırmaktır (Kandır 2004).

Dramanın çocuklar üzerindeki etkileri göz önüne alındığında, okul öncesi eğitim programında drama etkinliğine yer vermenin önemi anlaşılmaktadır.

2.3.2 Drama etkinliğini planlarken ve uygularken dikkat edilmesi gereken durumlar

Drama etkinliği, çocukların gelişimleri, gereksinimleri, ilgileri ve ayrıca da okul öncesi eğitimin amaç ve ilkeleri de göz önüne alınarak planlanmalı ve uygulanmalıdır (Köksal-Akyol 2003b).

Drama etkinliğini planlarken ve uygularken dikkat edilmesi gereken durumlar şunlardır:

• Etkinlikler planlanırken çocukların ilgilerinden, gereksinimlerinden gelişim özelliklerinden ve yaşlarından yola çıkılmalıdır.

• Öncelikle hedef ve kazanılması beklenen davranışlar belirlenmelidir. Daha sonra bu hedefler ve kazanılması beklenen davranışlara ulaşabilmek için drama planı yapılmalıdır. Hedef alanları belirlenirken hep aynı hedef alanları ve kazanılması beklenen davranışlar seçilmelidir. Çocukların gereksinimleri doğrultusunda bütün hedef alanlarına yer verilmelidir.

• Çocuklar içinde bulundukları yaşlardan dolayı benzer gelişim özellikleri göstermekle birlikte bireysel farklılıklara sahiptirler. Bu nedenle drama etkilikleri planlanırken bireysel farklılıklar dikkate alınmalıdır.

• Drama etkinliği planlarken çocukların yaratıcılıkları, problem çözme becerileri, karar verme becerileri, iç disiplin kazanmaları, sorumluluk ve işbirliği duygularını geliştirmelerine önem verilmelidir.

• Drama etkinliğine başlama yaşı ile ilgili farklı görüşler bulunmaktadır, farklı kaynaklarda beş yaşında ya da üç buçuk-dört yaşlarında başlanabileceği ifade edilmektedir. Dramada sonuç değil sürecin önemli olduğu düşünüldüğünden beş yaşından öncede drama çalışmaları yapılabilir. Ancak beş-altı yaşından küçük çocuklarla yapılan drama çalışmalarında dramanın bütün aşamalarını uygulayabilmek pek de mümkün olmamaktadır.

• Drama çalışmalarının mekanı güvenlik açısından uygun olmalıdır.

• Çalışmalar sırasında çocuklar başarısızlık duygusu yaşamamalıdırlar.

• Drama çalışmalarında kazanan ya da kaybeden olmamalıdır.

• Drama çalışmaları sırasında ortaya çıkan davranışlar ve yapılanların doğru olduğu unutulmamalıdır. Çocukların başkalarına zarar vermeyen davranışları doğru olarak kabul edilmelidir.

• İlk kim yaptı, ilk kim söyledi, en güzel kim yaptı gibi ifadeler çocukları heyecanla dramaya katılmalarını önlemektedir. Bu nedenle bu tür ifadelere yer verilmemelidir.

• Bazı çocuklar hep aynı arkadaşları ile oynamak isteyebilirler. Bazı çocuklarla ise hiç kimse oynanmak istenmeyebilir. Bu durumu ortadan kaldırmak için okul öncesi dönem çocukları için renk, hayvan vs isimleri verme gibi yöntemlerle çocukların birbirleriyle oynamaları sağlanmalıdır.

• Aile katılımına önem verilmelidir. Anne-babaların da içinde olabileceği drama etkinliği planlanabileceği gibi onlardan dramada kullanılabilecek bazı araç gereçlerin istemesi gibi durumlarla aile katılımının sağlanması oldukça önemlidir Çocuklarla çalışırken basitten zora doğru bir yol izlenmelidir. Önce pandomim, rol oynama, dramatizasyon daha sonra doğaçlama şeklinde bir ilerleme olabilir. İlk defa drama etkinliği yapılan çocuklarla başlangıçta dramanın aşamalarının hepsi gerçekleşmeyebilir. Süreç içinde aşamalarda ilerlemeler sağlanabilir.

• Drama etkinliği sırasında somut malzemeler kullanılmalıdır, böylece çocukların etkinliğe daha kolay katılmaları sağlanır.

• Drama çalışmalarından sonra mutlaka bir değerlendirme yapılmalıdır.Öğretmen değerlendirmeyi çocuklar, plan ve kendisi açısından yapmalıdır. Yapılan bu değerlendirmeler daha sonra yapılacak olan drama etkinliğinin planlanmasında ve uygulanmasında yardımcı olacaktır (Köksal-Akyol 2003b).

Drama etkinliğinin belirlenen amaçlara ulaşması için, drama etkinliğinin planlaması ve uygulanmasındaki noktalara çok dikkat edilmelidir.

2.3.3 Okul öncesi eğitimde drama etkinliğini değerlendirme

Okul öncesi eğitimde planlanan ve uygulanan drama etkinliğinin değerlendirilmesi gerekir. Drama etkinliğinin değerlendirilmesi gerek hazırlık gerekse uygulama açısından çocuk merkezli yapılmalıdır. Değerlendirme drama etkinliğinden beklenen yararın ne derecede sağlandığını belirlemek, çocukların öğrenme süreci boyunca etkin olup olmadığını, bu süreç içerisinde neşeli vakit geçirip geçirmediklerini ve öğretilenlerin kalıcılığını saptamak için önemlidir (Gönen ve Uyar-Dalkılıç 1998, Güven 2001).

Okul öncesi eğitimde dramanın değerlendirilmesi, aynı zamanda amaçlara ilişkin olarak yapılan değerlendirmedir ve bu değerlendirmeyi öğretmen yapmak durumundadır.

Eğitim amaçlarına ulaşılması için kullanılan her eğitim yöntemi ya da tekniğin, amaçlara ulaşmayı sağlama bakımından değerlendirilmesi gerekir. Bu sayede şu sonuçlar elde edilmiş olur:

Uygulanan yöntemin etkisi denetlenmiş olur.

Olumlu ve verimli sonuçlar elde edilmiş olsa bile, yöntemin daha da iyileştirilmesi ve geliştirilmesi mümkün olur.

Değerlendirme, yöntemi kullanacak diğer öğretmenlere deneyimleri aktarmanın iyi bir yoludur.

Değerlendirme, yöntemi uygulamak konusunda diğer yöntemler arasında seçim yapmakta zorlanan, karar verme durumunda olan yöneticilere yol göstermek bakımından anlamlıdır (Önder 2003).

2.3.4 Okul öncesi eğitimde drama etkinliğinde öğretmenin rolü

Okul öncesi dönem çocukları için drama etkinliğinde öğretmenin rolü çok önemlidir.

Öğretmen, grup çalışması içinde yaşantıların edinilmesi sürecinde, hedefleri belirleyen, katılımcılara kazandırmayı gerekli bulduğu davranışları planlayan, bunun için kullanacağı strateji, yöntem ve teknikleri seçen, bu süreçte yararlanacağı araç, gereç ve

materyalleri sağlayan, bireyin kazandığı davranışlar ile öğrenme sürecinin nasıl değerlendireceğine karar veren kişidir (Adıgüzel 1993, Ömeroğlu 2004).

Öğretmenin sahip olması gereken diğer özellikler ise şöyledir: Dramanın etkinliğini planlama ve uygulama konusunda yeterli bilgi ve deneyime sahip olmalıdır. İyi bir gözlemci olmalıdır. Gözlem sonuçlarını, tutarlı bir şekilde yorumlamalı ve değerlendirme sonuçlarını dikkate almalıdır. Yeniliklere açık, esnek bir kişiliğe sahip olmalıdır.. Yeni durumlara kolay uyum sağlamalı, problemlere pratik çözümler getirebilmelidir. Yaratıcı olmalıdır. Tutum ve davranışları ile çocukların güvenini kazanmalıdır. Çocukların oyunlarına ve oyunun içerine müdahale etmemelidir. Oyun sırasında ve sonunda yorum yapmamalıdır. Çocukları değerlendirirken olumsuz eleştirilerden kıyaslamalarda kaçınmalıdır. Çocuklara sorular sorarak, onların konuyu anlamalarını ve bu konuda farklı çözüm yolları bulunabileceğini görmelerini sağlamalıdır. Drama etkinliğinde çocukların hepsinin duygu ve düşüncelerinin önemli olduğunu vurgulamalıdır. Çocukların kendilerini tanımalarına ve kendilerini kabul etmelerine yardımcı olmalıdır. Çocukların duygu ve düşüncelerini yansıtabilmeleri için uygun ortamlar yaratmalı ve hata yapmanın doğal olduğunu vurgulamalıdır. Drama etkinliği programdaki diğer etkinliklerle birlikte de kullanılabilmeli, drama etkinliği arasında bir geçiş ve devamlılık olmalıdır. Drama etkinliğinde, sürekli olarak çocukların bildikleri oyunları oynamaları yerine, bilmediklerini keşfetmeleri için onlarıları teşvik etmelidir. Öğretmen tüm çocuklara drama etkinliğine katılma fırsatı vermeli ancak bunu yaparken çocukları zorlamamalıdır. Drama etkinliğinin çocuklar açısından daha kolay ve eğlenceli olabilmesi için materyal ve konu seçimini iyi yapmalıdır. Öğretmen çocukların güvenini kazanmak için saygı ve yardımlaşmaya dayanan bir ortam yaratmalı böylelikle çocukları rahatlatmalıdır (Aral vd. 2001).

Öğretmenler drama etkinliği sırasında öğrencilerin drama düşüncesini anlamaları sağlamalıdır. Drama süreci dinamiktir bu nedenle öğretmen, grubu araştırmaya, geliştirmeye, fikirlerini, kavramları ve dramatik aksiyonlardaki duyguları ifade etmeye ve iletmeye rehberlik etmelidir. Drama etkinliği sırasında öğretmen çocuğun problemlerine ve ihtiyaçlarına göre dramadaki teknikleri uygulayabilmelidir (Karadağ ve Çalışkan 2005).