İş Doyumu Ölçeğinin Alt Boyutları (İçsel Doyum, İdari Bakımdan Doyum,

Minnesota İş Doyum Ölçeğinin faktör analizine göre ölçeğe ait 4 alt faktör ortaya çıkmıştır. Birinci faktör 7 maddeden (1,2,3,11,12,15,19) oluştuğu ve toplam varyansın % 43,39’unu oluşturduğu, ikinci faktörün 5 maddeden (5,6,14,18,20) oluştuğu ve toplam varyansın % 8,92’sini oluşturduğu, üçüncü faktörün 3 maddeden (7,9,10) oluştuğu ve toplam varyansın % 6,20’sini oluşturduğu, dördüncü faktörün 5 maddeden (4,8,13,16,17) oluştuğu ve toplam varyansın %5,80’ini oluşturduğu ve bu 4 faktör araştırmanın %64,33’ünü açıkladığı gözlenmiştir. 1.faktör “İçsel Doyum, 2. faktör, “İdari Bakımdan Doyum” 3. Faktör “Duygusal Bakımdan Doyum” ve 4. faktör “Dışsal Doyum” olarak isimlendirilmiştir.

Tablo 3. 4. İş Doyumu Ölçeğinin Faktör Yüklerini Gösteren Tablo

Bileşenler

İlk Özdeğerler Kare Yüklerin Çekme Toplamları Kare Yüklerin Dönme Toplamları Total % of Variance Cumul ative % Total % of Variance Cumul ative % Total % of Variance Cumula tive % 1-İçsel doyum 8,680 43,399 43,399 8,680 43,399 43,399 3,895 19,477 19,477 2-İdari bakımdan doyum 1,785 8,925 52,324 1,785 8,925 52,324 3,792 18,960 38,437 3-Duygusal doyum 1,241 6,206 58,531 1,241 6,206 58,531 2,657 13,286 51,722 4-Dışsal doyum 1,161 5,807 64,338 1,161 5,807 64,338 2,523 12,615 64,338

MSQ İş Doyumu Ölçeği Kısa Formu’nun yapısında bulunan faktörler bu araştırmada farklılık göstermiştir. Orijinal MSQ İş Doyumu Ölçeği Kısa Formu’nda; dışsal doyum düzeyinde sekiz madde (5,6,12,13,14,17,18,19) bulunmaktadır, içsel doyum düzeyinde ise on iki madde (1,2,3,4,7,8,9,10,11,15,16,20,) bulunmaktadır.

Tablo 3. 5. Minnesota İş Doyumu Ölçeğinin Örneklemimizde Çıkan Alt Faktörleri

Rotasyonlu Faktör Matrisi

Component

1 2 3 4

2-Bağımsız çalışma imkânının olması bakımından ,762 3-Ara sıra değişik şeyler yapabilme imkânı bakımından ,756

11-Kendi yeteneklerimle bir şeyler yapabilme şansı vermesi yönünden ,634 12-İşimle ilgili alınan kararların uygulamaya konması yönünden ,610 15-Kendi fikir-kanaatlerimi rahatça kullanma imkânı vermesi yönünden ,559 1-Beni her zaman meşgul etmesi bakımından ,535

19-Yaptığım iş karşılığında duyduğum başarı hissi yönünden ,451 6-Yöneticinin karar verme yeteneği bakımından ,888 5-Yöneticinin emrindeki kişileri iyi yönetmesi bakımından ,851 18-Yaptığım iş karşılığında takdir edilmem yönünden ,679 20-Mesleğimi yaparken kendi yöntemlerimi kullanabilme imkânı vermesi

açısından ,526

14Terfi imkânının olması yönünden ,500

9-Başkaları için bir şeyler yapabildiğimi hissetmem yönünden ,804 10-Kişileri yönlendirmek için fırsat vermesi yönünden ,701 7-Vicdani bir sorumluluk taşıma şansını bana vermesi yönünden ,597

16-Çalışma şartları yönünden ,777

13-Yaptığım iş karşılığında aldığım ücret yönünden ,592 8-Bana garantili bir gelecek sağlaması yönünden ,572 4-Bu okulda öğretmen olmanın toplumda "saygın bir kişi" olma şansını

bana vermesi bakımından ,499

17-Çalışma arkadaşlarının birbirleriyle anlaşmaları yönünden ,442

Bu araştırmada kullanılan Minnesota İş Doyum Ölçeği’nde ise birinci faktör 7 maddeden (1,2,3,11,12,15,19) oluşmuş ve “İçsel Doyum” olarak adlandırılmış, toplam varyansın % 43,39’unu oluşturmuştur. Bireyin özerkliği ve bağımsız çalışma olanakları, iş yerinde kendisine sorumluluk ve yetki verilmesi, bireyin yeteneklerini sergileyebilmesi, örgütün değerleri ile bireyin değerlerinin uyumu, iş yerinin

güvenliği, işten kaynaklanan sosyal statü, tanınma veya takdir edilme, başarı, işin kendisi, terfi ve yükselmeye bağlı görev değişiklikleri gibi işin içsel niteliği ile ilgili tatminkârlıkları içeren öğelerden oluşmaktadır.

İkinci faktör 5 maddeden (5,6,14,18,20) oluşmuş ve “İdari Bakımdan

Doyum” olarak adlandırılmış, toplam varyansın % 8,92’sini oluşturmuştur. Literatür

incelendiğinde her ne kadar “İdari Bakımdan Doyum” başlığı altında bir alt boyut bulunmasa da açıklayıcı faktör analizinde ortaya çıkan bu boyutu içerdiği maddeler açısından bu isim verilmesi uygun görülmüştür. Yönetimin ve yöneticinin bireye karşı tutumu bireyin iş doyumunu etkilemektedir. Yöneticilerin çalışanlara karşı samimiyeti, çalışanların kişisel ve sağlık problemleri ile ilgilenmesi, çalışanlar arasında mesafeyi koruyarak her çalışana eşit davranması birey işinden daha fazla doyum sağlamasına neden olmaktadır(Turgut,2010).

Üçüncü faktör 3 maddeden (7,9,10) oluşmuş ve “Duygusal Bakımdan

Doyum” olarak adlandırılmış, toplam varyansın % 6,20’sini oluşturmuştur. Literatür

incelendiğinde her ne kadar “Duygusal Bakımdan Doyum” başlığı altında bir alt boyut bulunmasa da açıklayıcı faktör analizinde ortaya çıkan bu boyutu içerdiği maddeler açısından bu isim verilmesi uygun görülmüştür. İşgörenin kişilik özellikleri iş doyumunu etkilemektedir. Duygusal anlamda yeterli olgunluğa erişemeyen, çalıştığı kurumla ve kendisiyle ilgili farkındalık oluşturamayan bireyler ne kadar zeki ve eğitimli olurlarsa olsunlar o kuruma faydadan çok zarar getirmektedirler(Turgut,2010).

Dördüncü faktör 5 maddeden (4,8,13,16,17) oluşmuş ve “Dışsal Doyum” olarak adlandırılmış, toplam varyansın %5,80’ini oluşturmuştur. Dışsal doyum, bireyi etkileyen dışsal boyutları içermektedir. Dışsal iş doyumu; yükselme ve terfi olanakları, örgütsel yönetim uygulamaları ve politikaları , ücret, ilişkisel ve teknik gözetim, ödüllendirilme, takdir edilme gibi faktörlere ilişkin tatminlerdir. Bireyin çalışması karşılığı aldığı ücret onun yaptığı işe karşılık aldığı ödüldür. Birey aldığı ücreti sadece maddi bir ödül olarak görmez, onu ne kadar çalışıldığının ve başarısının bir göstergesi olarak görür. Ücret işgörenin ihtiyaçlarını karşılama durumunu da etkilediğinden saygınlık basamaklarındaki yerinin belirlenmesinde önemi büyüktür. İşveren için bir maliyet olan ücret işgörenler için ciddi bir motivasyon aracıdır.

İşgörenler yaptıkları iş ile ücretin orantılı olmasını ve çalışanlar arası ücret adaletinin sağlanmasını isterler(Sarı,2011).

(Filiz,2014) öğretmenlerin iş doyumu üzerine yaptığı araştırmada bu araştırmanın sonucuna benzer şekilde MSQ İş Doyumu Ölçeği Kısa Formu’nun 4 alt boyut ortaya çıkmıştır. Köroğlu (2011) yaptığı araştırmada ortaya çıkan faktörler MSQ İş Doyumu Ölçeği Kısa Formu’nun yapısında bulunan faktörlerden farklılık göstermiştir.

Birçok araştırmacı MSQ İş Doyumu Ölçeği Kısa Formu’nda farklı faktörler ortaya çıkabileceğini belirtmişlerdir (Schriesheim vd. 1993: 402; Hirschfeld, 2000: 258; Hancer vd. 2003: 95) Başka bir araştırmada Schriesheim vd. (1993: 402), MSQ İş Doyumu Ölçeği Kısa Formu’nun faktör yapılarında bulunan maddelerin farklılık gösterdiği görülmektedir. Hirschfeld (2000: 258), Hançer ve George (2003: 95) yaptıkları çalışmalarında MSQ İş Doyumu Ölçeği Kısa Formu’nun faktör yapılarında farklı maddelerin ve farklı faktör yapıları olduğu ortaya çıkmıştır(Filiz,2014).