Kurul 2014 yılında Dosu Maya’nın tam kontrolünün Lesaffre et Compaigne tarafından devralınması işlemine taahhütler çerçevesinde koşullu olarak izin vermiştir469. İşlemden etkilenen pazarlar satıcı ve hedef şirketin faaliyet gösterdiği
yaş ve kuru maya pazarları olarak belirlenmiştir470. Kararda tarafların ekmek katkı
464 A.g.k, s. 73-74. 465 A.g.k., 75. 466 A.g.k., 75. 467 A.g.k., 83-87. 468 A.g.k., 90-95.
469 Kurulun 15.12.2014 tarihli, 14-52/903-411 sayılı kararı.
470 Lesaffre, Öz Maya dahil çeşitli markalar ile Türkiye’de kuru ekmek mayası, yaş maya ve ekmek
katkı maddeleri üretimi ve satışı ile iştigal etmektedir. Devredilen şirket Dosu Maya ise, kuru ekmek mayası, yaş maya ve ekmek katkı maddeleri üretimi ve satışı alanında faaliyet göstermektedir.
maddeleri pazarındaki satış hacminin düşük olması nedeniyle bu pazarın etkilenen pazar olarak değerlendirilmediği anlaşılmaktadır.
Kurul, yaş maya pazarlarında rekabetçi endişe yaratacak seviyede yoğunlaşma meydana geleceğini tespit etmiştir. Birleşen teşebbüsün pazar paylarının hakim durum seviyesine gelmeyeceği, ancak pazarın az oyunculu oligopolistik yapısı nedeniyle işlemin birlikte hakim duruma sebep olabileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda, işlem teşebbüsler arasında koordinasyonu mümkün ve kârlı hale getirecektir.
İşlem neticesinde pazardaki en büyük ikinci ve üçüncü oyuncu birleşmektedir ve teşebbüs sayısı dörtten üçe düşmektedir. Yaş maya pazarında faaliyetlerin ikili dağıtım ilişkileri üzerinden yürütüldüğü anlaşılmaktadır. Pazarda dengeleyici bir alıcı gücü bulunmamakta olup, pazardaki oyuncuların kullanılmayan kapasiteleri ve dağıtım ağının önemi giriş engeline sebep olmaktadır. Koordinasyon nedeniyle fiyatların artırılması ihtimalinde talebin fiyat esnekliğinin katı olduğu açıklanmıştır. Bir başka deyişle fiyatların artması halinde alıcıların ürünü almama veya ikame etme imkanı olmayacaktır.
Taraflar, Kurulun birlikte hakim durum endişesini gidermek amacıyla Öz Maya’nın dağıtım şirketini elden çıkarmayı taahhüt etmiştir. Öz Maya’nın ürünlerini en az beş yıl süre ile bu alıcı yapacaktır. Kurul, Öz Maya’nın dikey bütünleşik yapısını sona erdirmesinin koordinasyon riskini ortadan kaldıracağına karar vermiştir. Taraflar ayrıca bir dizi davranışsal taahhütler sunmuşlardır. Bunlardan birincisi, Dosu Maya ve Öz Maya’nın pazardaki dağıtım yapılarının ve sözleşmelerinin aynen korunması ve Dosu Maya’nın satışlarına ve fiyat aralığına dair her yıl Kuruma rapor sunulmasıdır. Taraflar ayrıca rakipleri olan Mauri Maya ile rekabeti güçlendirmek için Mauri Maya’nın aktif olduğu coğrafi pazarlarda Dosu Maya’nın da faaliyet göstermesi için azami gayreti göstermeyi taahhüt etmiştir.
Taraflar pazarda rekabeti tesis etmek amacıyla Öz Maya’nın bayilik sözleşmelerindeki münhasırlığın kaldırılmasını, teşebbüs çalışanlarına rekabet uyum programı uygulanmasını ve yaş maya markaları için beş yıl süre ile dört farklı fiyat tavanı belirlemeyi taahhüt etmiştir. Taraflar son olarak, Türkiye’ye yaş maya
ithalatı yapan tek firma olan Akmaya’yı beş yıl boyunca devralmayacaklarını taahhüt etmiştir.
Kurulun oy çokluğu ile yeterli bulduğu taahhütler karşı oy yazılarında sert eleştirilere maruz kalmıştır. Karşı oy kullanan Kurul üyeleri, pazarda daha önce tespit edilen rekabet karşıtı davranışları, potansiyel rekabet eksikliği, oyucu sayısı ve dağıtım ve satış ağlarının önemini gerekçe göstererek taahhütleri yetersiz bulmuştur. Fikrimize göre yoğunlaşmanın yüksek olduğu yatay bir birleşmenin çoğunluğu davranışsal olan taahhütler ile çözülmesi yeterli değildir. Koordinasyon riski doğuran bir birleşmede fiyat tavanı belirlenmesi de rakiplerin eylemlerinin uyumlaştırılması riskini artırmaktadır471. Kararda taahhütlerin ne şekilde ve bazıları
hariç, hangi süreler ile uygulanacağı ve koordinasyon riskini nasıl bertaraf edeceği konusunda yeterli bilgi yer almamaktadır472.
Kurulun izin kararı Ankara 8. İdare Mahkemesi tarafından taahhütlerin rekabetçi endişeleri ortadan kaldırma konusunda yeterli olmadığı gerekçesiyle iptal edilmiştir473. İdare Mahkemesi, elden çıkarma taahhüdünün birleşme sonrası yeni
bir dağıtım şirketi kurulmasının mümkün olması nedeniyle işlevsiz hale geldiğini belirtmiştir. İdare Mahkemesi ayrıca rekabet uyum programının şirketin iç işleyişine ilişkin olduğunu, beş yıl süre ile ithalat eden şirketi almama taahhüdünün Türkiye’ye ithalatı engellemediğini ve diğer davranışsal taahhütlerin aynı gruba dahil olan Dosu Maya ve Öz Maya’nın rekabetçi bir politika izlemelerini garanti etmediğini belirtmiştir. Kurul, izin kararının iptal edilmesi üzerine yeni bir nihai inceleme başlatmış ve işleme yeni taahhütler çerçevesinde 2018 yılında koşullu izin vermiştir474.
Kurul ikinci izin kararında yukarıda açıklanan tespitlerini büyük ölçüde korumuş ve 2014-2018 yılları arasında pazardaki değişiklikleri de göz önünde bulundurmuştur. 2014-2018 yılları arasında birleşen teşebbüsün fiyat tavanı
471 Bilaçlı (2017), s. 49. 472 Ag.e., s .49-50.
473 Ankara 8. İdare Mahkemesi’nin 19.01.2017 tarihli kararı (Esas No. 2015/2488, Karar No.
2017/172).
uyguladığı, diğer teşebbüslerin de bu fiyatlamayı takip ettiği ve sonuçta fiyat artışı yaşanmadığı tespitlerde yer almaktadır.
Birleşen teşebbüs yeni izin kararında daha önce verilen taahhütlerin süresini uzatmış ve taahhüt paketini genişletmiştir. İlk izin kararında kabul edilen taahhütlere ek olarak, Dosu Maya’nın bulunmadığı coğrafi pazarların %50’sinden fazlasını kapsayacak şekilde faaliyetini genişletmesini ve üç sene boyunca herhangi bir bölgesel münhasırlık veya rekabet etmeme hükmü içeren sözleşme imzalamamayı taahhüt etmiştir. Anılan taahhütlerin teşebbüsler arasındaki rekabeti artırmayı ve mevcut ve potansiyel rakiplerin pazarda kilit konumda olan distribütörlere ulaşmasını mümkün kılmayı amaçladığını anlıyoruz. Son olarak, Lesaffre İdare Mahkemesi’nin endişesini gidermek amacıyla Ak Maya şirketini devralmama taahhüdüne ek olarak üç yıl süre ile Türkiye’ye ithalat yapmamayı taahhüt etmiştir.
Yukarıda açıklanan taahhütlerin çeşitli yönlerden Kılavuz’a aykırı değerlendirilebileceği kanaatindeyiz. Yoğunlaşmanın fazla olduğu ve koordinasyon riski olan bir pazarda tavan fiyat uygulaması Kurulun uzun dönemde piyasa düzenleyicisi olmasına sebebiyet verecektir. Taahhüdün rekabet endişesini kesin ve anlaşılır bir şekilde ortadan kaldırdığı yönünde şüphe uyandırmaktadır. Bir diğer eksiklik, fiyat tavanı ve diğer davranışsal taahhütlerin takip edilip raporlanması için denetleyici uzman atanmamasıdır. Denetleyici uzmanın olmaması, Kurul üzerinde, özellikle fiyat tavanı takibi bakımından ek yükümlülük yaratmaktadır. İkinci olarak, Kılavuz uyarınca uzun süreli münhasır sözleşmelerin sona erdirilmesine ilişkin taahhütlerde fiili münhasırlığın da sona erdirildiğinin açıkça ortaya konması gerekmektedir. Kararda dağıtım sözleşmelerindeki münhasırlık ve rekabet etmeme hükümlerinin fiilen de ortadan kaldırılacağına ve kararda ikrar edilen yakın ilişkilerin fiili münhasırlık yaratacak şekilde devam ettirilmeyeceğinin nasıl sağlanacağına dair ikna edici bilgi yer almamaktadır. Buna ilaveten, rekabet uyum programının taahhüt olarak kabul edilmesinin Kılavuz’a aykırı olduğu kanaatindeyiz.