Do um Sonras Depresyon Geli iminde Risk Faktörleri

Do um sonras depresyonun etyolojisi halen net de ildir ancak bu klinik tabloyu olu turabilecek risk faktörleri belirlenmi tir. Bu risk faktörlerinin belirlenmesi do um sonras depresyona erken tan koymada, tedavi etmede ve hastal n uzun dönemli olumsuz etkilerini en dü ük düzeye indirmede yararl olacakt r. Bu risk faktörleri sosyo-demografik, fiziksel ve biyolojik, psikolojik, obstetrik-pediatrik ve kültürel ba klar alt nda özetlenebilir (Norhayati ve ark. 2015).

2.6.6.1.Sosyo-demografik Faktörler

Sosyo-demografik veriler ile do um sonras depresyon aras ndaki ili kiye dair farkl sonuçlar bulan yay nlar mevcuttur. Örne in 1897 kad n yer ald geni bir çal mada 25 ya alt nda anne olanlar n do umdan sonraki alt nc haftada be kattan daha fazla do um sonras depresyon için riske sahip olduklar gösterilmi tir. Ancak di er birçok ara rmada erken anne ya do um sonras depresyon için risk faktörü olarak bulunmam r hatta bir çal mada koruyucu olarak bulunmu tur (Sword ve ark. 2011, Glavin ve ark. 2009, Green ve ark. 2006).

Dü ük sosyo-ekonomik düzey ile ili kili olan dü ük e itim düzeyi, i sizlik ve dü ük gelir do um sonras depresyonun geli mine katk da bulunur. Geli mekte olan ülkelerde hayat ko ullar ndan memnun olmama, aile içi iddet, çok e lilik, e in i siz ve e itimsiz olmas do um sonras depresyon için belirlenen di er risk faktörleridir (Yagmur ve Ulukoca 2010, Ahmed ve ark. 2012, Ho-Yen ve ark. 2007, Demirchyan ve ark. 2014).

2.6.6.2.Fiziksel ve Biyolojik Risk Faktörleri

Özellikle geli mi ülkelerde kötü fiziksel sa k durumu, olumsuz beden alg , annenin dü ük vücut a rl do um sonras depresyon ile ili kili bulunmu tur. Benzer olarak geli mekte olan ülkelerde de kötü fiziksel durumun do um sonras depresyon ile ili kili oldu u saptanm r. Nepal’de yap lan bir ara rmada vücut

kitle indeksi 20 nin alt nda olan kad nlarda, do um sonras depresyon riskinin artm oldu u bulunmu tur (Ho-Yen ve ark. 2007).

2.6.6.3.Psikolojik Risk Faktörleri

Gebelik s ras ndaki depresyon ve anksiyete, geçmi psikiyatrik öykü, zay f evlilik ili kisi, çocuk bak ile ilgili stres, hamileli e yönelik olumsuz tutumlar, premenstrüel disforik sendrom öyküsü, i e dönme niyeti, alg lanan yüksek stres, cinsel, fiziksel ve psikolojik istismar do um sonras depresyon için geli mi ülkelerde önemli risk faktörleri olarak saptanm r (Davey ve ark. 2011, Escriba- Aguir ve Artazcoz, 2011, Hamdan ve Tamim, 2011, Lanes ve ark. 2011, Gaillard ve ark. 2014).

Benzer olarak geli mekte olan ülkelerde de gebelik s ras ndaki depresyon ve anksiyete, geçmi psikiyatrik öykü, zay f evlilik ili kisi, çocuk bak ile ilgili stres, hamileli e yönelik olumsuz tutumlar PPD ile ili kili bulunmu tur. (Ya mur ve Ulukoca 2010, Gülseren ve ark. 2006, Ayd n ve ark. 2005, Alami ve ark. 2006, Kheirabadi ve ark. 2009, Ho-Yen ve ark. 2007).

Sosyal destek ile do um sonras depresyonun ili kisini tutarl olarak birçok çal ma göstermektedir. Hem geli mi hem de geli mekte olan ülkelerde sosyal deste in az olmas n do um sonras depresyon için ba ms z bir risk faktörü oldu u saptanm r (Quelopana ve ark. 2011, Sword ve ark. 2011, Eastwood ve ark. 2012, Wang ve Chen, 2006 ).

2.6.6.4.Obstetrik- Pediatrik Risk Faktörleri

Geli mi ülkelerde planlanmam gebelik ve do um tipi ile ilgili kar k sonuçlar vard r. Planlanmam gebeli in do um sonras depresyon için risk faktörü oldu unu gösteren yay nlar olmakla beraber bunu do rulamayan yay nlarda mevcuttur. Baz ara rmalarda sezeryan ile do um yapan annelerde do um sonras depresyon ölçek puanlar anlaml olarak yüksek bulunmu tur (Lee ve ark. 2011). Kohort çal malar nda do um tipinin do um sonras depresyon ile ili kili olmad

do uma verilen a yan iddetinin do um sonras depresyonu predikte edebilece i bildirilmi tir (Gaillard ve ark. 2014, Eisenach ve ark. 2008).

Emzirmeye ba layamama ya da emzirmede eksiklik, do an bebek say di er farkl sonuçlar n oldu u faktörlerdir. Erken do um yapan, bebe inde medikal problemi olan ve bebe inin mizac zor olan anneler do um sonras depresyona daha yatk n olabilirler (Raisanen ve ark. 2013, Eastwood ve ark. 2012, Koutra ve ark. 2014,Watkins ve ark. 2011).

Ayn zamanda do um sonras bebekte t bbi hastal k bulunmas , annenin çocuk bak ile ilgili yetersiz bilgiye sahip olmas do um sonras depresyon için önemli di er risk faktörleri olarak çal malarda kaydedilmi tir ( Ege ve ark. 2008, Nakku ve ark. 2006).

2.6.6.5.Kültürel Faktörler

Tayvan’da do um sonras kültürel olarak bir ayl k süre boyunca do um yapan kad na bir yard mc e lik eder ve do um yapan anne bu süre boyunca evde tutulur, fazla hareket etmesi engellenir veya olumsuz etkenlere kar korunur, bu süreç Tayvanl kad nlar n lohusal k döneminde depresyon için daha dü ük riske sahip olmalar aç klayabilir (Chien ve ark. 2006). Bunun tam tersi olarak Singapurlu kad nlara lohusal ktaki kültürel ö eler iyi gelmez ve bu ö eler do um sonras depresyon riskini art r (Chee ve ark. 2005). Ülkemizde de do um yapt ktan sonra annenin 40 gün sürekli yak nlar taraf ndan desteklendi i bir dönem vard r. Bu dönemin do um sonras depresyon ile ili kisi henüz ara lmam r.

Hindistanda evlilikler genellikle görücü usulü olur ve evlilikler benzer sosyoekonomik seviyede olanlar ve ayn kastta olanlar aras nda gerçekle ir. Ancak Kuzey Kaliforniya’da yap lan ara rmada göçmen Hindistanl lar aras nda bu evlilik

eklinin do um sonras depresyon semptom seviyesinde önemli fark olu turmad bildirilmi tir (Goyal ve ark. 2006).

Ebeveynlerin hangi cinsiyetteki bebeklere sahip olmak istedikleri kültürden kültüre de mektedir. Örne in Çin’de k z bebe e sahip olmak önemli ölçüde do um sonras depresyon riskini art rmaktad r. Ülkemizde ise bu konu ile ilgili de ik sonuçlar elde edilmi tir. Yap lan bir çal mada k z çocu a sahip olan annelerde daha fazla do um sonras depresyona rastlanm r ( nand ve ark. 2002).

2.6.6.6.Prematür Bebeklerin Annelerindeki Do um Sonras Depresyon çin Belirlenen Risk Faktörleri

Litaratürde prematür bebeklerin annelerindeki do um sonras depresyona ili kin risk faktörleri ile ilgili çal malar oldukça k tl r. Çal malarda ilk kez do um yapm olmak, dü ük sosyal destek, dü ük benlik sayg , bebekteki uyku problemleri prematür bebekleri olan annelerde depresyon için risk faktörleri olarak belirlenmi tir (Vigod ve ark. 2010).

Birço unu prematür bebeklerin olu turdu u yenido an yo un bak m ünitelerinde tedavi gören bebeklerin annelerindeki do um sonras depresyona ili kin risk faktörleri ise unlard r: annenin psikiyatrik hastal k öyküsü, kayg bir birey olmas , bar nd yerin hastaneye uzakl , e itim seviyesi, alg lad sosyal destek seviyesi, bebe in sa k durumu, yenido an yo un bak mda kal süresi, ventilatöre ba kalma süresi, yenido an yo un bak ndaki sesler ve klar, yenido an n fiziksel görünümü, sa k çal anlar n davran lar (Alkoze ve ark. 2014, Tahirkheli ve ark. 2014, Davis ve ark. 2003).