Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin Betimsel İstatistikleri ve

Doğum sırası değişkenine göre kişisel değerler envanteri betimsel istatistikleri ve tek yönlü ANOVA testi sonuçları Tablo 34’te verilmiştir.

Tablo 34: Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin Betimsel İstatistikleri ve Tek Yönlü ANOVA Testi Sonuçları

Doğum Sırası ^N X S ^Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması ^{F p} Anlamlı Fark İlk 311 175,627 14,326 Gruplararası 2277,824 3 759,275 4,232 0,006 Orta>Tek Orta>İlk Orta 243 178,942 13,354 Gruplariçi 148021,672 825 179,420 Son 235 176,928 12,043 Toplam 150299,496 828 Tek Kardeş ^{40 172,525 13,694} Toplam 829 176,818 13,473

Buna göre kişisel değerler envanterinde en yüksek ortalamaya sahip olan grup orta sırada doğanlara aittir. İlk sırada doğanların puan ortalaması 175,627 iken son sırada doğanların aritmetik ortalaması 176,928’dir. Tek kardeş olarak doğanların aritmetik ortalaması 175,525’dir.

Yapılan tek yönlü ANOVA testi sonuçlarına göre, doğum sırası değişkenine göre katılımcıların kişisel değerler envanterine verdikleri cevapların ortalamaları arasında anlamlı farklar olduğu görülmektedir. [F(3-825)=4,232, p<0,01]

121

Hangi gruplar arasında fark olduğunu belirlemek amacıyla yapılan Scheffe testi sonuçlarına göre orta sırada doğanların ortalaması ilk sırada doğanlardan ve tek kardeş olarak doğanlardan anlamlı olarak daha yüksektir.

3.3.6.1.Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin 1. Faktörü (Disiplin ve Sorumluluk) Betimsel İstatistikleri ve Tek Yönlü ANOVA Testi Sonuçları

Doğum sırası değişkenine göre kişisel değerler envanteri 1. faktörüne betimsel istatistikleri ve tek yönlü ANOVA testi sonuçları Tablo 35’te verilmiştir.

Buna göre kişisel değerler envanteri 1. faktöründe en yüksek ortalamaya sahip olan grup orta sırada doğanlara aittir. İlk sırada doğanların puan ortalaması 67,7678 iken son sırada doğanların aritmetik ortalaması 68,387’dir. Tek kardeş olarak doğanların aritmetik ortalaması 65,050’dir. En yüksek standart sapmaya sahip olan grup ilk sırada doğanlardır.

Tablo 35: Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin 1. Faktörü (Disiplin ve Sorumluluk) Betimsel İstatistikleri ve Tek Yönlü ANOVA Testi Sonuçları Doğum Sırası ^N X S ^Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması ^{F p} Anlamlı Fark İlk 311 67,678 7,260 Gruplararası 709,889 3 236,630 4,855 0,002 Orta>Tek Orta 243 69,152 7,113 Gruplariçi 40210,874 825 48,740 Son 235 68,387 6,444 Toplam 40920,762 828 Tek Kardeş ^{40 65,050 7,002} Toplam 829 68,185 7,030

Yapılan tek yönlü ANOVA testi sonuçlarına göre, doğum sırası değişkenine göre katılımcıların kişisel değerler envanteri 1. faktörüne verdikleri cevapların ortalamaları arasında anlamlı farklar olduğu görülmektedir. [F(3-825)=4,855, p<0,01]

Hangi gruplar arasında fark olduğunu belirlemek amacıyla yapılan Scheffe testi sonuçlarına göre orta sırada doğanların ortalaması tek kardeş olarak doğanlardan anlamlı olarak daha yüksektir.

122

3.3.6.2.Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin 3. Faktörü (Dürüstlük ve Paylaşım) Betimsel İstatistikleri ve Tek Yönlü ANOVA Testi Sonuçları

Doğum sırası değişkenine göre kişisel değerler envanteri 3. faktörüne betimsel istatistikleri ve tek yönlü ANOVA testi sonuçları Tablo 36’da verilmiştir.

Tablo 36: Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin 3. Faktörü (Dürüstlük ve Paylaşım) Betimsel İstatistikleri ve Tek Yönlü ANOVA Testi

Sonuçları Doğum Sırası ^N X S ^Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması ^{F p} Anlamlı Fark İlk 311 34,945 4,049 Gruplararası 200,786 3 66,929 4,580 0,003 Orta>İlk Orta 243 35,942 3,635 Gruplariçi 12056,363 825 14,614 Son 235 35,489 3,506 Toplam 12257,148 828 Tek Kardeş ^{40 34,125 4,805} Toplam 829 35,352 3,848

Buna göre kişisel değerler envanteri 3. faktöründe en yüksek ortalamaya sahip olan grup orta sırada doğanlara aittir.

Yapılan tek yönlü ANOVA testi sonuçlarına göre, doğum sırası değişkenine göre katılımcıların kişisel değerler envanteri 3. faktörüne verdikleri cevapların ortalamaları arasında anlamlı farklar olduğu görülmektedir. [F_(3-825)=4,580, p<0,01]

Hangi gruplar arasında fark olduğunu belirlemek amacıyla yapılan Scheffe testi sonuçlarına göre orta sırada doğanların ortalaması ilk olarak doğanlardan anlamlı olarak daha yüksektir.

3.3.6.3.Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin 5. Faktörü (Paylaşım ve Saygı) Betimsel İstatistikleri ve Tek Yönlü ANOVA Testi Sonuçları

Doğum sırası değişkenine göre kişisel değerler envanteri 5. faktörüne betimsel istatistikleri ve tek yönlü ANOVA testi sonuçları Tablo 37’de verilmiştir. Buna göre

123

kişisel değerler envanteri 5. faktöründe en yüksek ortalamaya sahip olan grup orta sırada doğanlara aittir.

Tablo 37: Doğum Sırası Değişkenine Göre Kişisel Değerlerin 5. Faktörü (Paylaşım ve Saygı) Betimsel İstatistikleri ve Tek Yönlü ANOVA Testi Sonuçları Doğum Sırası ^N X S ^Varyansın Kaynağı Kareler Toplamı Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması ^{F p} Anlamlı Fark İlk 311 17,598 1,943 Gruplararası 32,970 3 10,990 3,106 0,026 Orta>İlk Orta 243 18,049 1,762 Gruplariçi 2918,707 825 3,538 Son 235 17,940 1,871 Toplam 2951,677 828 Tek Kardeş ^{40 17,625 2,133} Toplam 829 17,829 1,888

Yapılan tek yönlü ANOVA testi sonuçlarına göre, doğum sırası değişkenine göre katılımcıların kişisel değerler envanteri 5. faktörüne verdikleri cevapların ortalamaları arasında anlamlı farklar tespit edilmiştir. [F_(3-825)=3,106, p<0,05] Hangi gruplar arasında fark olduğunu belirlemek amacıyla yapılan Scheffe testi sonuçlarına göre orta sırada doğanların ortalaması ilk olarak doğanlardan anlamlı olarak daha yüksektir.

Kişisel değerlerde doğum sırası değişkenine göre çıkan farklılığın sebebi, tek ve son çocukların daha çok ben merkezli yetişmesinden kaynaklanıyor olabilir.

Ülkemizde ve dünyada değerlerle ilgili bir çok araştırma yapılmıştır. Yaşlılar üzerinde yapılan gerontoloji çalışmalarında, yaşlıların psikolojik açıdan kendilerini mutlu hissetmelerinde dindarlık, ruhani hayat ve bireysel anlam gibi unsurların birbiriyle etkileşimi dikkat çekmiştir. Dindar bir birey için din, ileri yaşın kaçınılmaz kayıplarının kabullenilmesinde yardım olmaktadır. Yaşlılıkta potansiyel açıdan var olan “telafi değerleri”nin keşfedilmesine ve yaşanılmasına imkan sağlamaktadır. Dini değerlerin,

124

ölümle karşı karşıya gelen yaşlı bireye yardım ederek hayatın önemlilik ve anlamlılık duygusunun bulunmasına ve devam ettirilmesine yardımcı olduğu belirtilmektedir²¹⁸. Güngör tarafından Türk toplumundaki değerler ile ilgili 400 kişi üzerinde yapılan bir araştırmaya göre şu sonuçlar çıkarılmıştır: insanlar kendi değer sistemlerindeki norm-dışı davranışları diğerlerinden daha kötü bulmakta ve onlara daha şiddetli reaksiyon göstermektedirler. Ahlak herkesin ortaklaşa hassasiyet gösterdiği bir değerdir. Bireyler kendi değer profilindeki en yüksek değere daha hassas davranmaktadır. 18 yaş üstündeki yüksek tahsilli erkek ve kadın katılımcılar, Kohlberg’in evrensel ahlak mertebesine varmışlardır. Ahlaki öz-değerlendirme yapıldığında insanlar, ortanın üstededirler. Değer tipleri farklılaşması yalnızca aynı eğitimli orta yaşlı kadın ve erkeklerde vardır²¹⁹.

Yetişkinlerde dindarlık ve değerler üzerine yapılan bir araştırmaya göre, ‘bireysel güvenlik” değer tipi ilk sırada önemli, ‘ilişkili özerklik’ değer tipi ise en az önemli olarak görülmüştür. Tek tek değerler incelendiğinde ‘dürüstlük’ ilk, ‘dindarlık’ orta ve ‘münzevi bir hayatı benimseme’ son sırada yer almıştır. Dindarlık ve değerler arasında teoriye uygun ilişki gözlemlenmiştir. Dindarlık ile ‘iyilikseverlik, gelenek, toplumsal uyum ve itibar’ değerleri arasında pozitif, ‘hazcılık ve ilişkili özerklik’ değerleriyle ise negatif ilişki bulunmuştur²²⁰.

Üniversite öğrencilerinde ahlaki değerler ve örgüt ikliminin algılanması üzerine yapılan bir araştırmaya göre, öğrencilerin saygı ve dürüstlük boyutunda para veya eşya bulduklarında geri getirmeyi, doğruyu ve gerçeği söylemeyi daha ön plana çıkardıkları, bağımsız düşünebilme ve başarılı arkadaşlarını takdir edebilme değerine sahip oldukları,

218 M. Akif Kılavuz, “Yaşlılık Döneminde Kayıplar ve Ölüm Olgusuna Anlam Vermede Dini Değerlerin Rolü”, Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, İstanbul: Ensar Neşriyat, 2004, s. 256-257 .

219 Güngör, s. 122-123.

220 Veysel Uysal, “Yetişkinlerde Dindarlık ve Değerler: Dini Hayat, Değer Tercihleri ve Kadına Bakış Eğilimleri”, Değerler ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu Bildirileri, s. 237 .

125

gerektiğinde haklarını savundukları, doğru bildiklerini ve inandıklarını söylemeye çalıştıkları ve hatalarını kabullenebildikleri belirtilmiştir²²¹.

Diğer bir gençlik araştırmasına göre, bir toplumun bütünlüğünü ve üyelerinin birliğini koruma adına en çok hangi ortak değerleri muhafaza etmesi gerektiğine yönelik olarak gençler, kültürel değerler, ulusal değerler, ahlaksal değerler, dini değerler, aile değerleri, üretim alışkanlıkları, hukuk ve diğer şeklinde tercih yapmışlardır²²².

Bu kısımdan sonra inanca ilişkin bulgular ele alınacaktır.