Doğu Akdeniz’de MEB ve Kıta Sahanlığı Belirlenmesinde Devletlerin

Kronolojik olarak Doğu Akdeniz bölge devletlerinin ilan ettiği MEB alanları incelendiğinde ilk olarak GKRY’ in 2 Nisan 2004’teki MEB ilanı karşımıza çıkmaktadır. Bu ilana göre 21 Mart 2003 tarihinden itibaren geçerli sayılacak olan bu ilanla birlikte Türkiye ve KKTC’nin hakkaniyetli paylaşım önerileri dikkate alınmadığı görülmüştür.¹²⁵

125 United Nations, Law of the Sea Bulletin, Sayı. 55, 2004, s. 22-29

42

Şekil 2: Kıbrıs Cumhuriyeti Adına Yapılan MEB İlanı Haritası Kuzey Dış Sınırı

Şekil 2 : Kıbrıs Cumhuriyeti Adına Yapılan MEB İlanı Haritası Kuzey Dış Sınırı

Kaynak: Law concerning the Exclusive Economic Zone and the Continental Shelf (Laws 64(Ι) of 2004

and 97(Ι) of 2014), 06 May 2019

https://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/MAPS/CYP_MZN144_2019 _00ill.jpg (19.09.2021)

GKRY ve Mısır arasında yapılan MEB sınırlandırma antlaşması sonrasında Türkiye antlaşmaya itirazda bulunsa da çabaları yetersiz kalmıştır. Buna göre kıyıları etkilenen ilgili devletler arasında eşitlik ilkesinin temel alınması gerektiğine vurgu yapan Türkiye uluslararası hukuk çerçevesinde egemenlik haklarının korunması gerektiğini dile getirmiştir. Ayrıca bölgeki tek otoritenin GKRY olmadığına dikkat çeken Türkiye, Kıbrıs’ın tümünün ortaklaşa katılımı sonucunda bölgede antlaşma akdedilmesi gerektiğini vurgulamıştır.¹²⁶

126 United Nations, Law of the Sea Bulletin, Sayı 54, 2004, s. 127

43

Şekil 3: GKRY ve Mısır MEB Sınırlandırma Antlaşması Haritası

Şekil 3: GKRY ve Mısır MEB Sınırlandırma Antlaşması Haritası

Kaynak: Agreement between the Republic of Cyprus and the Arab Republic of Egypt on the Delimitation of the Exclusive Economic Zone, 17 February 2003, https://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/MAPS/CYP_MZN47_2004_

00123.jpg (15.09.2021)

Türkiye’nin tüm girişimlerine rağmen antlaşma geçerli kılınmıştır. Ancak 17 Ocak 2007 tarihinde yapılan GKRY ve Lübnan arasındaki MEB sınırlandırma anlaşması uluslararası geçerlilik kazanmadığı gibi Türkiye’nin çabaları sonucunda Lübnan iç hukukunda geçerli kabul edilmemiştir.¹²⁷ 19 Ekim 2010 tarihinde Birleşmiş Milletler’e gönderilen bir nota ile tek taraflı olarak MEB ilanında bulunan Lübnan, Kıbrıs hattının sınırlandırılmasına ilişkin koordinatları paylaşan Lübnan Hükümeti bu bölgeyi AB’ye deklare etmiştir.¹²⁸

127 Yaycı, “Doğu Akdeniz'de Yetki Alanlarının Paylaşılması Sorunu Ve Türkiye”, s. 17

128 United Nations, Law of the Sea Bulletin, Sayı 74, 2010, s. 30

44

Şekil 4 : Libya’nın Tek Taraflı MEB İlanına İlişkin Harita

Şekil 4: Libya’nın Tek Taraflı MEB İlanına İlişkin Harita

Kaynak:

https://www.un.org/Depts/los/doalos_publications/LOSBulletins/bulletinpdf/bulletin74e.pdf (27.09.2021)

17 Aralık 2010 yılında GKRY ve İsrail arasında yapılan MEB Antlaşması sonucunda¹²⁹ MEB sınırlandırılması tesis edilse de Lübnan, söz konusu bölgede üçlü bir antlaşmanın tesis edilmesi gerektiği söz konusu bölgenin üç devlet için de eşit uzaklıkta bulunduğunu iddia etmekle birlikte, bazı alanlarda Lübnan’ın tek taraflı ilan ettiği MEB alanları dolayısı ile konu muhattabı olarak sadece GKRY’yi görmektedir. Sonuç olarak antlaşmayı ağır bir dille eleştiren Lübnan Hükümeti aynı zamanda egemenlik haklarının ihlalinin karşısında uluslararası barış ve güvenliğin korunması amacıyla BMGS’den gerekli önlemlerin alınmasını istemiştir.¹³⁰

129 United Nations, Law of the Sea Bulletin, Sayı 75, 2010, s. 27-31

130 2082.11D Lebanon Letter, 20 June 2011,

https://www.un.org/Depts//los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/communications/lbn_re_cyp _isr_agreement2010.pdf (27.09.2021)

45

Şekil 5: GKRY Ve İsrail Arasındaki MEB Sınırlandırmasına İlişkin Harita

Şekil 5: GKRY Ve İsrail Arasındaki MEB Sınırlandırmasına İlişkin Harita

Kaynak: List of Geographical Coordinates of points for the delimitation of the Exclusive Economic Zone – the Southern Part of the Western Median Line, 19 October 2010 https://www.un.org/Depts/los/doalos_publications/LOSBulletins/bulletinpdf/bulletin74e.pdf

(27.09.2021)

Türkiye ise sınırlandırmaya ilişkin olarak 21 Eylül 2011 yılında KKTC ile arasında imzalanan Kıta Sahanlığı Sınırlandırma Antlaşması ve Libya Ulusal Mutabakat Hükümeti ile yapmış olduğu 27 Kasım 2019 tarihli Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılmasına ilişkin iki antlaşma akdetmiştir.¹³¹ Libya ile yapılan antlaşma sonucunda ortay hat esas alınarak, Yunanistan’ın MEB iddia etmesine neden olan bazı adaların coğrafyanın üstünlüğü sebebi ile yalnızca karasularına sahip olabileceği, bir diğer adalarının ise sui jeneris (kendine özgü) ekonomik faaliyet yoksunluğu sebebi ile hem karasuları hem de MEB alanına sahip olamayacağını ispatlar durumdadır.¹³² Yunanistan ve Mısır arasında tesis edilen 6 Ağustos 2020 tarihli MEB Sınırlandırma

131 Antlaşma ayrıntıları için bkz.:

https://www.un.org/depts/los/LEGISLATIONANDTREATIES/PDFFILES/TREATIES/Turkey_1112201 9_(HC)_MoU_Libya-Delimitation-areas-Mediterranean.pdf (28.09.2021)

132 Cihat Yaycı, Libya Türkiye’nin Denizden Komşusudur, İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2020, s. 89-92

46

Antlaşması ise Doğu Akdeniz açısından bölgede yapılan son antlaşma durumundadır.

Antlaşmanın şekil ve şartları belli olmadığı gibi bazı adalarından dolayı bölgedeki sınırlandırmaya müdahil olmak isteyen Yunanistan bu antlaşmayı Türkiye ve Libya’nın yapmış olduğu antlaşmanın geçersiz kılınması amacıyla yaptığı öne sürülmektedir.

Ayrıca GKRY yapmış olduğu antlaşmaları destekleyerek bölgede Türkiye aleyhinde geniş çaplı deniz alanlarına sahip olmak isteyen Yunanistan, “Kıbrıs Cumhuriyeti”

adıyla Kıbrıs adasının tümünün temsil edildiğini öne sürerek GKRY’nin politikalarını destekleyerek bunları meşrulaştırmaya çalışmaktadır.¹³³ Devletlerin tek taraflı olarak MEB ilanında bulunmalarını engelleyecek bir hukuk kuralı bulunmamakla beraber Doğu Akdeniz bölgesi ilgili durumları oluşturduğundan yarı kapalı bir deniz olma özelliği ve karşılıklı kıyıların 400 deniz mili olmadığı bir bölgeyi kapsamaktadır. Ayrıca 1982 BMDHS 128. Maddesi uyarınca kapalı ya da yarı kapalı deniz alanlarını paylaşan kıyıdaş devletlerarasında işbirliğinin oluşturulması, uluslararası örgütlerin ve ya kuruluşların davet ederek ortak bir çabayla devletlerin hakları ve yükümlülüklerinin korunmasına dikkat çekilmiştir.¹³⁴ Buna göre bölge devletlerinin tek ya da ikili olarak MEB ilanı bölgede hakkaniyeti sağlamayacağından devletlerarasında oluşturulan mekanizmalarda bazı devletlerin yalnızlaştırılması Doğu Akdeniz Bölgesinde güvenlik tehdidi oluşturmaktadır.