Doğru Ses Sınıflandırması Yapmak Ġçin Öneriler

Ses problemlerinin sebeplerinden biri de yanlıĢ ses sınıfında Ģarkı söylemektir. Çok tiz ve pes sesler, ses renklerinin belirgin olması sebebiyle daha kolay sınıflandırılabilir, fakat sadece ses rengini dinleyerek sınıflandırma yapıldığında lirik mezzo, yüksek mezzo, lirik kolaratür mezzo, lirik bariton gibi sesler, özellikle yüksek larenks pozisyonu ile Ģarkı söylüyor ise soprano ve tenor olarak sınıflandırılabilir. Lirik mezzo ve lirik bariton gibi sesler tizlere çıktıkça soprano ve tenor gibi tınlayabilirler; fakat gerçek bir tenor veya soprano sesindeki

squillo‟yu (parlaklığı ve Ģıkırtıyı) bu seslerde duymak asla mümkün olmaz. Frederica von Stade, Susan Graham, Thomas Hampton gibi sesler, lirik mezzo ve lirik bariton tınılarına örnektir. Ses yanlıĢ sınıflandırıldığında, bunun sonucu olarak ses kendisine uygun olmayan bir repertuarı söylemeye çalıĢır ve aynen ayağın sığmadığı bir ayakkabıya sokulmaya çalıĢılması gibi rahat edemez, zaman içinde zarar görür ve geliĢemez. Doğasında sesi pes olup tiz repertuar söylemeye çalıĢan sesler ayrıca alçak larenks pozisyonunu yapamazlar, hep yüksek larenks pozisyonu ile söylemek zorunda kalırlar. Benzer sıkıntılar ses rengi koyu olan ancak daha tiz bir tessitura‟da rahat söyleyen sesler için de geçerlidir: Helden tenor ve dramatik tenor seslerindeki derinlik bariton olarak algılandığında, Ģancı pes bir repertuar söylemek durumunda kaldığı için bastırılmıĢ larenks ve bastırılmıĢ dil kökü problemlerini yaĢayabilir. Aynı durum dramatik soprano seslerine mezzo soprano repertuarı söyletildiğinde de görülür. ġan pedagogunun kulağı sesin niteliğini değerlendirebilmek için iyi eğitilmiĢ olmalıdır.

AĢağıdaki egzersizler bir sesin lirik mezzo mu, soprano mu olduğuna karar vermede yardımcı olacaktır:

ġancıya talimat:

1. ġancıya „ng‟ pozisyonunda, dil kökü geniĢ ve damağa değerek yukarıya çıkan bir arpeggio yaptırınız. Ses eğer Mi bemol (5. oktav) notasında rejistir değiĢtirip kafa sesine dönerse bu ses büyük ihtimalle mezzo gibi daha pes bir sestir. Eğer sesin dönme noktası Fa (5) ya da F# (5) ise ses sopranodur. Kord vokaller ne kadar kalınsa kafa sesine dönüĢ o kadar erken olacaktır.

2. ġancıya dil dıĢarıda ve dudaklarının arasında duracak biçimde “hmm..” vokali ile beĢ ses aĢağıya inerek egzersiz yaptırınız. Bu egzersiz boğaz açıldığında oluĢan gerçek ses rengini belirginleĢtirecektir. Dil kökü farenksi tıkamadığı ve boğaz açık olduğu için ses, peslere indikçe gerçek rengini duyuracaktır. AĢağıya indikçe çıkan ses güçlü ve koyu duyuluyor ise ses muhtemelen bir

mezzo, ses renginde aĢağıya indikçe koyulaĢma duyulmuyor aksine doğuĢkanlar azalıyor ve ses cılızlaĢıyorsa bu ses sopranodur.

AĢağıdaki egzersiz ise “dramatik tenor mu, lirik bariton mu?” sorusunun yanıtının bulunmasında yardımcı olacaktır:

ġancıya talimat: Önce Ģancıya sesinin pes notalarında üç ses aĢağıya indirerek, herhangi bir vokal kullanarak egzersiz yaptırınız. Sonra siren sesi gibi „ü‟ vokalini kullanarak sesi iki oktav kadar yukarıya çıkartınız. Eğer la ya da si bemol notalarına kadar çıkabiliyor ise bariton; si naturel, do ve hatta yukarısına çıkabilir ise gerçek bir tenor demektir.

Bir Ģancının kendisine uygun repertuarda söylemediğinin en önemli belirtilerinden biri sesin çabuk yorulmasıdır. O nedenle sesin en rahat hangi ses aralığında Ģarkı söylediğini bulmak için değiĢik repertuarlar vererek sesi gözlemek de uygulanacak bir diğer yöntemdir.

ġan pedagogu William Vennard, “Singing the Mechanism and the Technic” adlı kitabında ses sınıflandırmaları için kullandığı yöntemleri Ģöyle belirtmiĢtir:70

Yeni baĢlayan bir öğrencide bir çok nedenden dolayı yanlıĢ ses sınıflandırması yapılabilir. Bu durum hem öğrenci için zararlı olur, hem de öğretmen için utanç vericidir. Bu nedenle Ģana yeni baĢlayan bir öğrenci için yapılacak en iyi Ģey, çalıĢmaya orta tonlarda baĢlamak, bu aralığı yavaĢ yavaĢ geniĢletmek ve zaman içinde koordinasyon geliĢtikçe sesin sınıfını kendisinin bulmasını sağlamaktır.

Ses geniĢliği, yani bir sesin ne kadar pese indiği ve tize çıktığı sesi sınıflandırmada yanıltıcı olabilir. Çünkü bazı kiĢilerin ses aralığı oldukça geniĢ olur. Önemli olan tessitura, yani sesin en rahat nerede, hangi oktavlarda Ģarkı söylediğidir. William Vennard ayrıca tiz sesler için Ģöyle bir genelleme yapar:

Genç tenor ve soprano sesleri gelecekteki potansiyelleri ne olursa olsun baĢlangıçta lirik olarak sınıflandırılmalı ve çalıĢtırılmalıdır.

Bu sesler zaman içinde teknikleri geliĢtikçe ve kuvvetlendikçe spinto ve dramatik repertuarları söyleyebilir. Aynı durum kolaratura sopranolar için de geçerlidir. Bir Ģan pedagogu ses nasılsa tizlere çıkabiliyor diye öğrenciye, daha sesini oluĢturup güçlendirmeden, eğitimin baĢında gösteriĢli kolaratür repertuarını verirse

70

bu öğrenci için problemler yaratacaktır. Bu nedenle genç bir sese potansiyeli ne olursa olsun baĢlangıçta ağır repertuarlar verilmemelidir.

Bir sesi sınıflandırırken öğrencinin söylediği en rahat ses aralığı, ses rengi, sesin niteliği, sesin geniĢliği gibi özellikleri değerlendirmenin yanında, sesteki passaggio, yani geçiĢ notalarını kontrol etmek de yardımcı olacaktır. AĢağıda değiĢik ses gruplarına ait geçiĢ notaları verilmiĢtir (Tablo 1 ve 2). GeçiĢ notaları diğer tonlara kıyasla genelde güçsüz ve zorlanarak çıkar. Özellikle yeni baĢlayan Ģancılarda bu notalar sanki sesin gidiĢ yolu aniden değiĢmiĢ gibi çıkarken farklı bir renk de duyulabilir. Sonuç olarak doğru ses sınıflandırmasını yapabilmek için bu sistemin kullanılması idealdir.

Tablo 1: Erkek Seslerinde Passagio

Ses Kategorisi Ġlk Passaggio Ġkinci Passaggio

Tenorino Fa 4 Si bemol 4

Tenore leggiero Mi 4, (Mib 4) La 4, (La bemol 4)

Tenore lirico Re 4 Sol 4

Tenore spinto Re 4, (Do# 4) Sol 4, (Fa# 4) Tenore drammatico Do 4, (Do# 4) Fa 4, (Fa# 4)

baritono lirico Si 4 E 4

baritono drammatico Sib 4 Mib 4

Basso cantante La 3 Re 4

Basso profondo Lab 3, (G 3) Re bemol 4, (Do 4)

Tablo 2: Kadın Seslerinde Passagio

Ses Kategorisi Ġlk Passaggio Ġkinci Passaggio

Soprano Mi 4 Fa 5, Fa# 5

Mezzo soprano Fa 4 Mi bemol 5, Mi 5

Contralto Sol 4, (Lab 4) Re 5