Doğal ve kültürel çekiciliklere sahip, erişilebilir, belli bir imajı ve markası olan destinasyonlar bireylerin turistik gereksinimlerini karşılamada etkili ve turizm açısından çekiciliğe sahip bölgelerdir (González ve Falcón, 2003, s. 720). Birtakım iktisadi, sosyo-kültürel, siyasi ve psikolojik etmenlerden dolayı farklılık gösteren destinasyonların
oluşumunda ve sınıflandırılmasında birçok etken ve ölçüt rol oynamaktadır (Kavaratzis ve Ashworth, 2005, s. 183).
Farklı özellikler taşıyan destinasyonlar yerli ve yabancı ziyaretçilerin farklı istek ve ihtiyaçlarını da karşılamaya çalışmaktadır. Bu doğrultuda farklı destinasyon türlerinden söz edilebilmektedir. Destinasyon çeşitliliği ve sınıflandırması ulusal ve uluslararası literatürde farklı başlıklar altında yer almakta olup bu durum Tablo 2.2’de değerlendirilmektedir (Karadamar ve Taşkın, 2016, s. 3; Özdemir, 2014, s. 15; Rızaoğlu, 2007, s. 188; Studzieniecki ve Mazurek, 2007, s. 34; Atay, 2003; s. 32; Boyd ve Singh, 2003, s. 20; Batchelor, 1999, s. 183; Lundgren, 1982, s. 10):
Tablo 2.2: Destinasyon sınıflandırması
Yazar(lar) Yıl Tasnif Türler
Faulkner ve Tideswell 1997 2 İç ve Dış Boyut (Yerliler, Destinasyonun Rolü) Buhalis 2000 6 Kentsel, Sahil, Dağ, Kırsal, Otantik, Egzotik Lew ve McKercher 2002 5 Tek, Geçişli, Çıkış, Dolaşımlı, Merkezi
Stange ve diğ. 2011 4 Jeofiziksel-Manzara-Estetik, Ekolojik-Biyolojik, Kültür-Tarih, Rekreasyonel Türkay 2014 7 Şehir, Sayfiye Alan, Kırsal Alan, Dağ, Korunan Alan, Sualtı, Uzay Kozak 2014 7 Dinlenme, Kültür, Tarihsel, Etnik, Eğlence, İktisadi, Siyasi
Özer 2015 5 Büyüklük, Konum, Kapsam, Faaliyet Süresi, Sahip Oldukları Çekicilikler Petroman 2015 6 Tarih ve Kültür, İnsan Yapısı, İş ve Konferans, Büyük-Köklü Kent, Sahil, Kırsal Cook ve diğ. 2018 3 Yaz, Kış, Dört Mevsim
Tuna 2018 5 Etnik, Kültürel, Tarihi, Çevresel, Eğlence Kılınç 2019 4 Klasik, Doğal, İş, Kısa Kalışlı
Bayraktaroğlu 2019 4 Yapıları, Mekânsal Özellikleri, Fiziksel Büyüklükleri, Turizm Türleri
Güler ve diğ. 2019 9 Temel Çekim Unsurları, Büyüklük, Politik Sınırlar, Konum, Kapsam, Faaliyet Süresi, Turistin Önceliği, Turizm Türleri, Doğal veya Yapay Gelişim
Ağırlıklı olarak sınırlarına ve coğrafi özelliklerine göre ayrılan destinasyonlar bölge, ülke, eyalet, şehir, kasaba, tematik gibi başlıklar altında değerlendirilirken, turistik çekiciliklerine göre kentsel, sahil, dağ, kırsal, otantik ve egzotik, tatil deneyimlerine göre ise etnik, kültürel, tarihi, çevresel ve eğlence başlıkları altında sınıflandırılmıştır (Tuna, 2018, s. 8; Buhalis, 2000, s. 101).
Yaz tatil destinasyonları, kış tatil destinasyonları ve dört mevsim tatil destinasyonları şeklinde de sınıflandırılan destinasyon kavramı, temel hizmetlerini sundukları alanlara göre (dinlenme hizmeti sunan, kültür hizmeti sunan, tarihsel içerikli hizmet sunan, etnik turizm hizmeti sunan, eğlence hizmeti sunan, iktisadi içerikli hizmet sunan, siyasi içerikli hizmet sunan) de sınıflandırılmaktadır (Cook ve diğ, 2018, s. 256; Kozak, 2014, s. 143).
Turizm hareketlerine evsahipliği yaptığı alanlara (şehirler, sayfiye alanlar, kırsal alanlar, dağlar, korunan alanlar, sualtı, uzay) göre de sınıflandırılabilen destinasyonlar, büyüklüklerine (makro, mikro), konumlarına (yakın, uzak), kapsamlarına (tekli, çoklu), faaliyet sürelerine (mevsimlik, yıllık) ve sahip oldukları çekiciliklerin güçlerine (ana, ikincil) göre de sınıflandırılmaktadır (Özer, 2015, s. 6; Türkay, 2014, s. 6).
Diğer bir çalışmada (Stange ve diğ, 2011, s. 4) destinasyonlar jeofiziksel-manzara-estetik, ekolojik-biyolojik, kültürel-tarihi ve rekreasyonel çekiciliklere göre sınıflandırılırken, Lew ve McKercher’in sınıflandırmasında ise (2002, s. 612) destinasyonlar tek, geçişli, çıkış, dolaşımlı ve merkezi olmak üzere ayrılmıştır. Farklı bir çalışmada (Kılınç, 2019, s.
99) destinasyonlar klasik, doğal, iş ve kısa kalışlı, Güler ve diğ.’nin çalışmasında ise temel çekim unsurları, büyüklük, politik sınırlar, konum, kapsam, faaliyet süresi, turistin önceliği, turizm türleri ile doğal veya yapay gelişimlerine göre sınıflandırılmaktadır (2019, s. 275).
Destinasyon sınıflandırmasını Faulkner ve Tideswell (1997, s. 6) iç ve dış boyut (yerliler, destinasyonun rolü) olmak üzere yaparken Petroman (2015, s. 341) tarih ve kültür, insan yapısı, iş ve konferans, büyük-köklü kent, sahil ve kırsal, Bayraktaroğlu ise destinasyonları yapılarına (doğal, insan yapımı), mekânsal özelliklerine (kapalı alan, yarı açık, açık alan), fiziksel büyüklüklerine (mini, küçük, orta ölçekli, büyük, bölge, kuşak) ve turizm türlerine göre (deniz-kum-güneş, kültür-tarih) ayırmaktadır (2019, s. 27).
İlgili çalışmalarda destinasyon türleri farklı grup veya kategorilere göre sınıflandırılmakla birlikte son yıllardaki turizm olgusunun gelişimi dikkate alınarak güncel bir sınıflandırma yapılması gerekmektedir. Bu düşünce ile araştırmada Hudson (2008, s. 392)’un çalışması esas alınarak genel ve güncel bir destinasyon sınıflandırılması yapılmıştır:
a) Başlıca uluslararası destinasyonlar: ‘Görülmesi Gereken Yerler’ başlığı ile hazırlanan listelerdeki yerlerdir. Çok sayıda uluslararası ziyaretçinin ilgisini çeken Paris, New York, Londra ve Vancouver gibi dünya genelinde kabul görmüş destinasyonlardır.
b) Klasik destinasyonlar: Doğal, kültürel veya tarihi çekiciliklerin uzun süreli tatilleri teşvik ettiği yerlerdir. Fransa'daki Saint-Tropez ve Lourdes şehirleri veya Kanada'daki Banff Ulusal Parkı klasik destinasyonlara örnektir.
c) İnsan yapımı destinasyonlar veya tesisler: Ziyaretçilerin destinasyonu hedef olarak gördükleri ve nadiren destinasyon dışına çıktıkları yerlerdir. Karayipler, Meksika'daki herşey dahil tatil yerleri veya Honolulu'daki Hilton Hawaii Köyü insan yapımı destinasyonlara veya tesislere örnektir.
d) Doğal peyzaj veya yaban hayatı ile ilgili destinasyonlar: Doğal çekiciliği yüksek olan ve nadir bulunan flora veya fauna türlerinin yaşam alanı olan yerlerdir. Ekvador’daki Galapagos Adaları, Doğu Afrika’daki Serengeti Yaban Hayatı Rezervi veya Kanada’daki Kraliçe Charlotte Adaları bu destinasyonlara örnektir.
e) Alternatif destinasyonlar: Ziyaretçilerin günlük hayatlarına devam edebileceği, zaman ve mekân paylaşımı konuları ağır basan yerlerdir. Deniz yolculukları, tema parklar, Kanada'daki West Edmonton Alışveriş Merkezi gibi devasa tesisler alternatif destinasyonlara örnektir.
f) İş turizmi destinasyonları: Perakende ve eğlence endüstrilerinin cesaretlendirdiği yerlerdir. Özellikle uluslararası işletme yöneticileri ve ortaklarının uzun süreli gecelemeleri ile oluşan destinasyonlar, gelişen misafirperverlik anlayışı ve etkin pazarlama ağıyla yöre imajının artmasına da olanak sağlar.
g) Mola destinasyonları: Etkin, üreten, çalışan bölgeler ve tatil yerleri arasında bulunan yerlerdir. Genellikle geniş bütçeli, lüks konaklama niteliklerine ve güçlü yiyecek-içecek endüstrisine sahip olan destinasyonlardır.
h) Kısa mola destinasyonları: Ulusal çekiciliği olmakla birlikte, uluslararası çekiciliğe de uygun yerlerdir. Niagara Şelalesi kısa mola destinasyonlara klasik bir örnektir.
i) Günlük seyahat destinasyonları: Özellikle deniz-kum-güneş üçlemesine yönelik talepleri karşılayan bölgesel yerlerdir. Tüm destinasyon türlerinin en yaygın olanıdır.