Destinasyon Çekiciliğinin Kavramsallaştırılması

Destinasyon çekiciliğinin kavramsallaştırılabilmesi için öncelikle destinasyon kavramının değerlendirilmesi gerekmektedir. Destinasyon teriminin kavramsallaştırılması noktasında ise farklı bakış açıları mevcuttur. Bu tanımlamalar tarihsel ve epistemolojik değişimlerden etkilenmiştir. Bu bakımdan destinasyon kavramı, daha çok fiziksel sınırlarıyla tanımlanmaya çalışıldığı gibi, ziyaretçilerinin algılarındaki yeri üzerinden de değerlendirilmiştir.

6 Destinasyonla ilgili tanımlamalardan birinde Hall (2000) coğrafi sınırlar üzerinden destinasyonu; bir ülke, bir ada veya bir şehir gibi sınırları iyi tanımlanmış coğrafi alanlar olarak ifade etmektedir. Kotler, Bowen ve Makens (2014) da, destinasyonları sahip oldukları sınırlar üzerinden değerlendirirken mikro ve makro tanımlamalarından yararlanmıştır. Buna göre belirli sınırlara sahip küçük ölçekli alanlar mikro destinasyonlar olarak kabul görürken, birden çok destinasyonu içeren yerler ise makro destinasyonlar olarak ifade edilmiştir. Bu bakış açısına göre köyler, kasabalar, ilçeler mikro düzeyli destinasyonları temsil ederken, şehirler, bölgeler ya da ülkeler ziyaret amacına ve sahip oldukları farklı çekiciliklere göre mikro ya da makro ölçekli destinasyonlar sınıfına girebilmektedir.

Burkart ve Medlik (1974) ise bir destinasyonu yalnızca coğrafi sınırlarla tanımlama fikrine karşı çıkarak, bir yerin destinasyon olarak değerlendirilebilmesi için o bölgede mutlaka çekiciliklerin, ulaşımın, altyapının ve turistik organizasyonların yer alması gerektiğini savunmaktadır. Buhalis (2000) ise, destinasyon kavramını algısal süreçler üzerinden tartışmış ve destinasyon kavramının turistlerin seyahat programları, kültürel birikimleri, eğitim seviyeleri, ziyaret amaçları ve geçmiş deneyimlerine bağlı olarak öznel ve farklı yorumlanabileceğini belirtmiştir. Bu çalışmada ise önceki çalışmalardan yola çıkarak destinasyon kavramı; sınırları tanımlanmış, çeşitli çekiciliklere sahip olan ve bu çekiciliklere yüklenen önemin bireylere göre değişebildiği, bu özelliğiyle fiziksel sınırları nispeten daha belirgin ancak zihinsel sınırları esnek bir ziyaret alanı olarak kullanılmaktadır.

Destinasyon kavramına yönelik farklı yaklaşımlar bulunsa da, araştırmacıların fikir birliğine vardığı bir nokta vardır: turist olmadan destinasyon olmaz (Framke, 2002). Bir diğer ifadeyle turizm destinasyonu turizm sisteminin temelini oluşturur ve doğal kaynaklar, kültürel unsurlar, etkinlikler, turistik hizmetler gibi çok yönlü elemanlar ile çekicilikleri barındırır (Ekin ve Ören, 2012). Bu bakımdan bir destinasyonu oluşturan ve turistlerce tercih edilmesini sağlayan unsurların başında çekiciliklerin geldiği söylenebilir. Bu yönüyle turistik çekicilikler, turizme açık alanların gelişiminin yönü ve yoğunluğu noktasında önemli belirleyicilerdendir.

Çekicilik, bireysel ya da toplu olarak gerçekleştirilen seyahatin veya turistik etkinliğin nedeni olan soyut ve somut değerler bütünü olarak tanımlanmaktadır.

7 Bireylerin turistik etkinliklere katılımında merak duyma, bilgi sahibi olma, boş zamanı bulunma, yeterli gelire sahip olma gibi itici güçlerin yanı sıra, kişiyi seyahate yönlendirecek çekiciliklerin de olması gerekmektedir (Atay, 2003).

Turistik çekicilikten bahsedebilmek için şu üç bileşen gereklidir: Turist, ziyaret edilebilecek bir bölge ve o bölgeyi görülmeye değer kabul ettirebilecek bir özellik ya da olay (MacCannell, 1976). Turistik faaliyetten söz ederken, bu bileşenleri birbirinden bağımsız düşünebilmek olası değildir. Turistik faaliyet bu bileşenler üzerine kuruludur. Turistik faaliyet süreci, söz konusu değişkenlerinin etkileşimi ile değişir ve gelişir.

Destinasyon ile turist etkileşiminin süreci ise belirli bir döngü doğrultusunda oluşur. Coğrafik bir bölgedeki çekicilikler, turistlerin burayı ziyaret etmeyi arzulamasını sağlar, bununla birlikte bölgeyi ziyaret eden turistlerin talepleri arz koşullarını da etkiler ve destinasyonun özellikleri talepteki değişimle doğru orantılı olarak değişir (Cooper, vd., 1998). Bir diğer ifadeyle, bir destinasyonun sahip olduğu özellikler turistlerin destinasyon seçimini etkilerken, turistlerin talepleri de destinasyonun sunduğu özellikleri etkileyip değiştirebilir.

Bir destinasyonun çekiciliği, bireylerin söz konusu destinasyonun kendi ihtiyaçlarını tatmin edebileceğine yönelik sahip oldukları duyguları, inançları ve düşünceleri yansıtır (Hu ve Ritchie, 1993). Bu bağlamda destinasyon çekiciliği, bireylerin destinasyonu ziyaret ederek sağlayacakları kişisel yarara yükledikleri önem ile destinasyonun bu yararı ziyaretçilerine sunabilme kabiliyetinin birleşimi olarak yorumlanabilir (Mayo ve Jarvis, 1981). Bu kabiliyet, destinasyonun sahip olduğu özelliklerle doğru orantılıdır. Daha genel bir ifade ile destinasyon çekiciliği; o destinasyonun sahip olduğu ayırt edilebilir özelliklerin, turistleri çekerek o destinasyonu ziyaret etmelerini sağlayan bileşenlerdir (Krešić ve Prebežac, 2011).

Turistik çekicilikler, bireylerin bir destinasyonu diğerine tercih etmelerinde öncülük eden “çekici faktörler”dendir (Dann, 1977). Çekici ve ulaşılabilir olmayan turizm bölgelerinin sürdürülebilir bir ürün olarak kabul görmesi mümkün değildir (Kozak, Kozak ve Kozak, 2009). Bu bakımdan bir bölgenin turistik bir ürün olarak pazarlanabilmesi ve bu ürünün sürdürülebilirliği noktasında turistik çekicilikler önemli belirleyicilerdir.

8 Bir destinasyonun çekiciliğini belirleyen ise, o destinasyonun sahip olduğu kendine özgü özellikledir. Bireylerin bu özelliklere yükledikleri önem, bireylerin destinasyonun çekiciliğini değerlendirmesini ve destinasyon tercihinde bulunmasını etkiler. Bir destinasyon, bireylerin ihtiyaçları ve beklentileriyle ne kadar örtüşüyorsa ve ne kadar çekici algılanıyorsa, o destinasyonun tercih edilme olasılığı o derece yüksektir (Lee, Ou ve Huang, 2009).

Ancak destinasyon çekiciliği, yalnızca destinasyon tercihini değil, genel olarak turist davranışını da etkiler. Destinasyon çekiciliğinin, bireyin destinasyon tercihinin yanı sıra, destinasyondan beklenilen memnuniyet, tekrar ziyaret niyeti, destinasyonun sunduğu yarar algısı, harcama planları ve kalış süresi gibi destinasyon pazarlamasında oldukça önemli yeri olan unsurların üzerinde etkisi bulunmaktadır (Henkel, Henkel, Agrusa, Agrusa ve Tanner, 2006).

Bir destinasyonun sunduğu çekiciliklerin turist davranışı üzerinde etkili olduğu düşünüldüğünde, daha fazla çekici unsuru bünyesinde barındıran destinasyonların, seçilme ve tekrar ziyaret edilme olasılığının diğer destinasyonlara oranla daha fazla olduğu söylenebilir. Bununla birlikte, destinasyonlarla bağlantılı birçok özellik olup bazı özellikler turistlere çekici gelirken, bazıları gelmeyebilir. Bu durum, hangi özelliklerin bir destinasyonu diğerine tercih edilebilir kıldığını anlamayı ve özellikler arasında sınıflandırma yapmayı gerektirebilir.