Aile Dersin temel

Modernleşme kuramlarından bildiğimiz kadarıyla, insanların geliştirdikleri değerler üzerinde gelir düzeyinin bir etkisi vardır. Değerlerimizin büyük bir bölümünü ise, kültürlenme sürecinin bir parçası olarak ailemizde öğreniriz (Peoples ve Bailey, 2010). Avrupa Değerler Atlası, Avrupalıların çocuk yetiş- tirme ile ilgili olarak görüşlerini belirttikleri bir dizi harita sunmaktadır. Bu- rada, çeşitlilik kavramının kullanılması yoluyla dersin odak sorusu olarak şu soru sorulabilir: “Avrupalılar, çocuk yetiştirme konusunda aynı değerleri mi paylaşırlar?” Öğrencilerin ilgisini konuya çekmek amacıyla, önce kendileri için çocuk yetiştirmede en önemli değerin hangisi olduğu kartopu adlı öğre- tim stratejisi kullanılarak sorulur. Kartopu uygulamasının maddeleri, insan- ların çocuk yetiştirme konusunda neye önem verdikleri ilgili farklı harita ko- nularından seçilir (şekil 1.8).

şekil 1.8 kartopu: Çocuk Yetiştirme

İtaat Dinsel İnanç Tutumluluk Azim ve Sebat Çalışkanlık Tolerans Hayalgücü Diğer İnsanlara Saygı İyi Davranışlar Bağımsızlık Sorumluluk Bencil Olmama

İlk önce, öğrenci çocuk yetiştirme ile ilgili değerlerden dokuz tanesini kendi başına seçer, üç dakika kadar sonra, çiftler halinde birleşen öğrenciler, aralarında anlaşarak bu dokuz değeri altıya düşürür. Ardından, mesela beş

16 birinci bölüm: avrupa değerleri

dakika kadar sonra ise, dört kişilik gruplar haline gelerek, çocuk yetiştirme ile ilgili en önemli üç değere karar verirler. Öğretmen, öğrencilerden hemen fikir birliğine varmamalarını, seçtikleri değerlerin diğerlerine göre neden da- ha önemli olduğuna ilişkin gerekçeler sunmalarını isteyerek onları teşvik eder. Ders anlatımı sırasında, bir grubun öğrencilerine, önceliklerinin neler olduğu sorulabilir ve bunun ardından diğer gruplar da en fazla önem verdik- leri değerleri söylerler (ya da öğretmen diğer öğencilerin, ilk grubun fikirleri- ne ne ölçüde katıldıklarını sorar). Öğrencilere, kendi aralarında bir anlaşma- ya varmanın kolay olup olmadığı ve bunun nedeni de sorulmalıdır. Anlaş- mazlığın bir sebebi farklı arka planlara sahip olmak (örneğin dindar ya da dindar olmayan bir aileden geliyor olmak gibi) olabileceği gibi, kolayca an- laşmaya varılmasının bir sebebi de toplumsal başka bir özellik olabilir (örne- ğin aynı gelir grubundan olmak gibi). Sonunda, bilgilendirme sırasında, öğ- retmen sınıfın büyük ölçüde anlaşmaya vardığı bir maddeye odaklanabilir ve öğrencilere neden bunun önemli olduğunu düşündüklerini sorabilir. Öğrenci- ler yanıtlarında, genellikle akıl yürütme (reasoning) (Bu [değer] önemlidir, çünkü buna ihtiyacımız vardır – Neden ihtiyacımız vardır peki? – Çünkü bu önemlidir gibi) ya da genelleştirme (Herkes buna önem verir) eğilimi gösterir- ler. Öğretmen sorular sormaya devam etmesiyle, öğrenciler, örneğin Sorum- luluk duygusunu kazanmak önemlidir çünkü bireyci bir toplumda, kendi ba- şınıza yaşamak zorundasınız, yetişkin olduğunuzda sizinle ilgilenecek bir aile ya da başka kimse olmayacak tarzındaki yanıtlara ulaşabilirler. Örnekler ço- ğaltılabilir: Toleransı öğrenmek zorundasınız, çünkü bireyci bir toplumda kendi tercihlerinizi yapabilirsiniz evet, ama başkalarının bu tercihlere saygılı olmasını istiyorsanız, siz de başkalarının seçimlerine saygı duymalı, çeşitlilik- le baş edebilmelisiniz. Ya da itaati öğrenmelisiniz çünkü geleneksel bir top- lumda iseniz, baba (örneğin onun evinde ikamet etmek durumundasınız) ya da köyün ileri gelenleri (size iş sağlıyor olabilirler) gibi otorite figürlerine da- ha fazla bağımlısınızdır.

İkinci aşamada, okuma parçaları ya da sunumlar yoluyla öğrencileri, modernleşme kuramlarına ilişkin daha fazla bilgilendirebilir ve bunların ço- cuk yetiştirme ile ilgili değerleri ne derecede açıklayabileceğine ilişkin bilgi ve- rebilirsiniz: daha geleneksel değerlerin (itaat, çok çalışma, dinsel inanç) daha yoksul ve kolektivist; daha post-modern değerlerin ise (bağımsızlık, hayalgü- cü, sorumluluk, tolerans) daha varsıl ve bireyci ülkelerde gözlenmesi gibi.

Üçüncü bir aşamada, haritalar, mümkünse projeksiyon aracılığıyla yansıtılarak ya da çıktıları alınarak, kuramların gerçek durumla kanıtlanıp

1. avrupa değerler atlası: avrupa perspektifinden değerler tartışması 17

kanıtlanmadığının kontrol edilmesi amacıyla kullanılabilir. şekil 1.4, örne- ğin, “çok çalışma” ile ülke başına GSYİH arasında bir korelasyon olduğu- nu göstermektedir. Başka bir haritada (ki öğretmen bunu web sitesinde ken- di de oluşturabilir), kişisel gelir durumu, “çok çalışma” değerine bakmak için bir parametre olarak kullanılabilir: Bu harita, neredeyse hiçbir farklılık sunmayacaktır ki bu da, kişisel durumun değil ülkenin, insanların görüşleri- ni belirlediği anlamına gelecektir. Başka örneklerde, kişisel özellikler (eğitim durumu, dindar olma, cinsiyet, yaş vb.) daha fazla etkiye sahip olabilir. Yi- ne, değişim boyutu (şekil 1.5), “tutumluluk” örneği üzerinden tartışılabilir – ama gençlerin, yaşlandıklarında tutumlarını değiştirip değiştirmeyecekle- rini bilmiyor olsak da!. Bundan başka, post-modern değerler de aynı yolla incelenebilir (şekil 1.2) ancak altı ilâ on arası sayıda haritadan daha fazlası kullanılmamalıdır ve örnekler, öğretim amaçlarına uygun olarak dikkatlice seçilmelidir.

Son adımda, öğrenciler, çocuk yetiştirmeye ilişkin geleneksel ve post- modern değerler hakkında kendi haritalarını oluşturabilirler (eğer sınıfta bilgi- sayar kullanma olanağı varsa) ve öğrencilerin çocuk yetiştirmeye ilişkin değer- ler konusunda bir değişim eğilimi gözleyip gözlemedikleri ve böyle bir eğilim varsa, bunu arzulanan bir gelişme olarak görüp görnedikleri tartışılabilir. El- bette son olarak öğrenciler, dersin odak sorusunu yanıtlayabilmeleri açısından dersin onlara yardımcı olup olmadığı konusunda görüşlerini sunmalıdırlar.

Örnek 2: Çevre