Uwe Krause
Örnek 2: Çevre Dersin temel
Çevremiz ve doğa ile ile ilişkimizin nasıl olacağı, geleceğe yönelik en önemli zorluklardan biridir. İklim değişiminin etkilerinin sınırlandırılmasına yönelik tüm çabalara karşın, insan müdahalesi sebebiyle iklim değişmektedir. En bü- yük çevresel felaketlerden biri olan Çernobil, Avrupa’da gerçekleşmiştir. Yi- ne de, çevre politikaları (örneğin Almanya’daki sürdürülebilir enerji ile Fran- sa’daki nükleer gücü bir düşünün) ve çevresel kaygılara ilişkin olarak ülkeler ve insanlar arasında büyük farklılıklar görüyoruz. Bu ders, yalnızca Avru- pa’nın yaşadığı çevresel sorunlara değil ama aynı zamanda Avrupa’da insan- ların neden çevre ile ilgili kaygılarının bulunduğu (ya da bulunmadığı) ve ge- lirlerinin bir bölümünü çevresel amaçlar için verip vermeyecekleri gibi konu- lara da odaklanmaktadır. Bu sebeple, dersin odak sorusu şudur: Avrupalılar, ne dereceye kadar çevresel konularda kaygı duymaktadırlar?
18 birinci bölüm: avrupa değerleri
Öğrencilerin ilgisi, dersin konusuna trafik lambası adlı öğretim strate- jisi ile çekilebilir. Her öğrenciye, kırmızı, sarı ve yeşil renkteki üçlü bir kart se- ti verilir. Sonrasında, öğretmen, bir ifade sunar (projeksiyon ile yansıtılabilir ya da yüksek sesle okunabilir); öğrenciler ise, bu ifadeye katılmıyorlarsa kır- mızı, ifade konusunda kuşkuluysalar sarı, ifadeye katılıyorlarsa da yeşil renk- li kartı kaldırarak tepki verirler. Öğrencilerin birbirlerinden etkilenmelerinin önüne geçilmesi için, öğretmen üçe kadar sayar ve kartların aynı anda kaldı- rılmasını ister. Böyle bir uygulamada, söz konusu ifade, örneğin şu olabilir: Kirlilik ve iklim değişikliği gibi çevresel sorunları göz önüne aldığımızda, çev- re hakkında kaygı duymamız gerekir. Anlatım sırasında öğretmen, öğrencile- re kendi sebeplerini sorar. Amaç, ifadenin lehine ya da aleyhine olabildiğince fazla sayıda argüman toplamaktır. Örneğin, eğer bütün öğrenciler yeşil kartı kaldırdılarsa (yani lehte çok sayıda argüman toplanabilecekse), bu kez öğret- men, bazı insanların bu ifadeye neden katılmayabileceklerini sorar (ya da tam tersi). İkinci ifade için, sadece kırmızı ya da yeşil renklere izin verilir: Eğer bu amaçlar kullanılacağından emin olursam, maaşımın/harçlığımın % 15’ini çevrenin korunması amacıyla verebilirim. Bu ifade de tartışılacak ve lehte ya da aleyhte olabildiğince argüman toplanacaktır.
İkinci bir aşamada öğretmen, çevresel amaçlarla para bağışlamaya is- tekli olmayan öğrencilerin farklı gerekçelerine işaret eder. Şu soru ile devam edilir: “Doğanın korunması” için para vermeye isteksiz olma konusunda, in- sanların en sık öne sürdükleri nedenler nelerdir? Burada, elmas şeklinde sıra- lama adlı öğretim stratejisi tanıtılacaktır. Öğrenciler, bir elmas şekli içinde, öne sürdükleri nedenleri sıralamalıdırlar (şekil 1.9). En üste, insanların en fazla sunabileceklerini düşündükleri nedenleri, en alta ise insanların daha az önem vereceklerini düşündükleri nedenleri koyarlar. Öğrenciler, fazladan ne- denleri kendileri de ekleyebilirler. Bu işi önce her öğrenci kendisi yapar.
Ardından, öğretmen, öğrencilerden üç ya da dört kişilik gruplar oluş- turarak elmaslarını karşılaştırmalarını ister. Hangi noktada hemfikirler? Hangi noktada düşünce ayrılığı vardır? Sıralamalarını meşrulaştırmak için hangi argümanları kullanıyorlar? Anlatım sırasında, şu aşağıdaki boyutlara odaklanılır:
– En üst sıraya çoğunlukla hangi nedenler konulmuştur ve neden? – Grup içinde ne derecede fikir birliği ya da anlaşmazlık vardır? – Çevresel nedenlerle para bağışı yapıp yapmama konusunda, içinde
1. avrupa değerler atlası: avrupa perspektifinden değerler tartışması 19
– Çevre için para harcama konusundaki isteklilik üzerinde, başka hangi özelliklerin etkili olabileceğini düşünüyorlar?
Öğrenciler gelir, din, eğitim düzeyi, cinsiyet, yaş gibi boyutlardan söz etmezlerse, öğretmen bunları söylememelidir çünkü bunlar ileride anlatıla- caktır. Bu etkinliğin amacı, öğrencilerin farklı bakış açılarını göz önüne alma- larını ve insanların farklı tutum ve değerler geliştirmelerinin nedenlerini dü- şünmelerini sağlamaktır.
Üçüncü bir adımda, zeki tahmin adlı öğretim stratejisi kullanılacaktır. Bu etkinlik için, öğrenciler üç ya da dört kişilik gruplara ayrılır. Sekiz ülkelik bir listeden, şu soruya göre bir seçim yapmalıdırlar: Hangi Avrupa ülkelerin- de, insanların çevresel amaçlarla para vermeye daha fazla ve hangilerinde da- ha az istekli olduğunu düşünüyorsunuz? Liste, örneğin şu ülkeleri içerebilir: Almanya, Birleşik Krallık, Finlandiya, Türkiye, Yunanistan, Danimarka ve
şekil 1.9
elmas şeklinde sıralama - Yetişme tarzı
1. Yeterince para kazanmıyorum.
2. Bununla hükümet ilgilenmelidir.
3. İşe yaramaz! 4. Çok fazla kirliliğe yol
açmıyorum.
5. Para kaybolup gidiyor. 6. Çevresel bir sorun yok. 7. Çevre örgütlerine zaten
para veriyorum.
8. Kirliliğe yol açan tesisler ödemelidir.
9. Çöpleri ayırıyorum, güneş enerjim var, zaten çok şey
20 birinci bölüm: avrupa değerleri
Ukrayna. Önemli olan öğrencilerin (doğru ya da yanlış olsun) ne söyledikleri değildir, önemli olan tahminleri için argümanlar öne sürmeleridir. Anlatım sı- rasında öğretmen, öğrencilere hangi ülkelerde insanların çevresel amaçlarla para vermeye istekli ya da isteksiz olduklarına dair tahminlerini ve bu tah- minlerin gerekçelerini sorar. Öğrenciler, bu ülkelere dair bilgilere dayanarak mı fikir yürütmüştür? Stereotiplerden mi yararlanmışlardır? Elmas şeklinde sıralama alıştırması, tahmin oyununda onlara ne derecede yardımcı olmuş- tur? Sonraki aşamada öğretmen, gelirlerinin bir kısımını çevre için ayırabile- cek kişilerin ülkelere dağılımını gösteren haritayı gösterir (şekil 1.10). Öğret- men, öğrencilere bu sonuçları bekleyip beklemediklerini de sorabilir, hangi ülkenin sonucu onları özellikle şaşırtmıştır ve neden beklentileri ile haritada- ki sonuçlar arasında fark vardır? Bunun da ötesinde, “haritadaki sonuçları nasıl açıklayabiliriz?” diye de sorulabilir. Öğretmen, öğrencilerin yaptıkları “sıralama alıştırmasına” ve insanların çevresel konularda para vermek iste- memelerine dair olası sebeplere değinmelidir.
şekil 1.10
Çevre kirliliğine karşı kullanılmak üzere para verme konusundaki isteklilik (2008) (%)
kaynak: www.atlasofeuropeanvalues.eu
Eğer çevre kirlenmesini önlemek için harcanacağından emin olsalardı, gelirlerinin bir kısmını bu amaç için vermeye katılan veya kesinlikle katılanların yüzdesi
81-90 70-80 60-69 49-59 38-48 Veri yok
1. avrupa değerler atlası: avrupa perspektifinden değerler tartışması 21
Dördüncü bir adımda, Avrupa Değerler Atlası’nın web sitesinden ha- ritalar gösterilebilir (çıktıları öğrencilere dağıtılabilir ya da projeksiyon aracı- lığıyla yansıtılabilir). Öğrenciler, aşağıdaki gibi bazı karşılaştırmalar yapabi- lirler:
• şekil 1.10’daki haritanın, ülkelere göre GSYİH haritası ile karşılaş- tırılması, bazı İskandinav ülkeleri hariç, görece yoksul ülkelerde ya- şayanların çevresel amaçlarla para vermeye daha istekli olduğunu gösterecektir.
• Yine şekil 1.10’daki haritanın, bu kez kişisel gelir ile karşılaştırıl- ması, genel olarak daha yüksek gelire sahip insanların çevresel amaçlarla para vermeye daha istekli olduğunu gösterecektir. Tabii bunun bir nedeni, daha düşük gelire sahip kişilerin, paralarını ön- celikle kendi ihtiyaçları için kullanacak olmalarıdır.
• Aynı haritanın “eğitim düzeyi” ile karşılaştırılması, daha yüksek eğitim düzeyine sahip kişilerin çevresel amaçlarla para vermeye da- ha istekli olduklarını gösterecektir. Bunun bir nedeni, bu kişilerin çevresel sorunlar hakkında daha fazla bilgi sahibi olmaları olabilir. • Aynı haritanın, “yaş grupları” ile karşılaştırılması (şekil 1.11), çev- re kirliliğini önlemek için para vermeye, genç yaş gruplarındakilerin daha istekli olduğunu göstermektedir. Bunun açık bir nedeni, onla- rı, yaşlı nüfusa gore daha uzun bir geleceğin bekliyor olmasıdır. • “Eğer her şey bu haliyle devam ederse, çok yakında büyük bir çev-
re felâketi ile karşı karşıya kalınacağına dair inanç” hakkındaki ha- ritanın, cinsiyete gore yapılacak bir karşılaştırması, ilk olarak Av- rupa’nın büyük bir bölümünde insanların böyle bir korkuya sahip olduklarını, ikinci olarak ise kadınların erkeklere gore bu konuda daha kaygılı olduklarını göstermektedir.
Beşinci bir adımda, öğretmen, çevresel kaygılarla ilgili daha fazla bilgi verebilir (sunum ya da bir okuma yoluyla). Franzen ve Meyer’e göre (2010), çevre ile ilgili kaygı, bilişsel, duygusal ve maksatlı olmak üzere bileşenleri var- dır. Yazarların araştırması göstermektedir ki çevresel konulardaki bireysel kaygı, ülkenin geliri ile birlikte artmaktadır. Bununla birlikte, insanların ge- lirlerinin bir kısmını çevresel kirliliği önlemede kullanılmak üzere vermek is- teyip istemedikleri sorusu, çevresel kaygıyı ölçmeye uygun değildir. Öncelik- le, refah düzeyi daha yüksek ülkelerde insanlar zaten çevresel koruma için pa-
22 birinci bölüm: avrupa değerleri
ra ödemektedirler (Gelissen, 2007). İkinci olarak da yine bu ülkelerde, insan- lar (yerel düzeyde) daha az çevresel sorunla karşılaşmaktadırlar (Inglehart, 1995; Jahn, 1998; Grossman ve Krueger, 1995) ve bunun da ötesinde, refah düzeyi yüksek ülkelerde yaşayanlar, başka yollarla çevre korumasına katkı sağlamaktadırlar (çöpleri ayırmak, güneş enerjisi kullanmak gibi). Inglehart’a göre (1995, 1997), çevresel farkındalık genel anlamda değerler değişiminin bir parçasıdır ve politik özgürlük ya da bireysel ölçekte kendini gerçekleştir- me gibi değerlere benzer bir şekilde görülebilir. Yine, Türk üniversite öğren- cilerinin değerleri üzerine yakın zamanlı bir çalışmada da aynı yönde bir de- ğişime dikkat çekilmiştir (Göregenli ve diğ., 2012).
Son bir adımda, öğretmen trafik lambası stratejisini tekrar kullanır. Şu ifadeyi öğrencilere gösterir: Avrupalılar, çevre konusunda kaygılıdır. Bu ifa- de, dersin odak sorusunu yeniden ifade eder. Öğrenciler, şimdi, görüşlerini ders sırasında verilen argümanlarla ve haritalarla desteklemelidirler. Ders planlarına ait daha fazla örnek, www.atlasofeuropeanvalues.eu sitesindeki öğretim materyalleri sayfasında bulunabilir.
Türkçeye çeviren İlkay Südaş
şekil 1.11
Yaş Grubuna Göre, Çevre kirliliğine karşı kullanılmak üzere para verme konusundaki isteklilik (2008) - solda Genç katılımcılar, sağda Yaşlı katılımcılar
kaynak: www.atlasofeuropeanvalues.eu
Eğer çevre kirlenmesini önlemek için harcanacağından emin olsalardı,
gelirlerinin bir kısmını bu amaç için vermeye katılan ve kesinlikle katılanların yüzdesi Eğer çevre kirlenmesini önlemek için harcanacağından emin olsalardı,gelirlerinin bir kısmını bu amaç için vermeye katılan ve kesinlikle katılanların yüzdesi Yaş
Gelirlerinin bir kısmını evre kirlenmesini önlemek için vermeye isteklilik
Düşük Toplum Yaş
Gelirlerinin bir kısmını evre kirlenmesini önlemek için vermeye isteklilik Yüksek Toplum 82-92 70-81 59-69 47-58 35-46 Veri yok 82-92 70-81 59-69 47-58 35-46 Veri yok
Eğer çevre kirlenmesini önlemek için harcanacağından emin olsalardı,
gelirlerinin bir kısmını bu amaç için vermeye katılan ve kesinlikle katılanların yüzdesi Eğer çevre kirlenmesini önlemek için harcanacağından emin olsalardı,gelirlerinin bir kısmını bu amaç için vermeye katılan ve kesinlikle katılanların yüzdesi Yaş
Gelirlerinin bir kısmını evre kirlenmesini önlemek için vermeye isteklilik
Düşük Toplum Yaş
Gelirlerinin bir kısmını evre kirlenmesini önlemek için vermeye isteklilik Yüksek Toplum 82-92 70-81 59-69 47-58 35-46 Veri yok 82-92 70-81 59-69 47-58 35-46 Veri yok
Eğer çevre kirlenmesini önlemek için harcanacağından emin olsalardı,
gelirlerinin bir kısmını bu amaç için vermeye katılan ve kesinlikle katılanların yüzdesi Eğer çevre kirlenmesini önlemek için harcanacağından emin olsalardı,gelirlerinin bir kısmını bu amaç için vermeye katılan ve kesinlikle katılanların yüzdesi Yaş
Gelirlerinin bir kısmını evre kirlenmesini önlemek için vermeye isteklilik
Düşük Toplum Yaş
Gelirlerinin bir kısmını evre kirlenmesini önlemek için vermeye isteklilik Yüksek Toplum 82-92 70-81 59-69 47-58 35-46 Veri yok 82-92 70-81 59-69 47-58 35-46 Veri yok
1. avrupa değerler atlası: avrupa perspektifinden değerler tartışması 23
Kaynakça
Ash, G.T., “Europe’s true stories”, Prospects Magazine, no. 131, 2007, Available from: http://www.esiweb.org/pdf/enlargement_thinking_Garton%20Ash%20-%20Euro- pes%20Stories.pdf (1 Kasım 2015).
Béneker, T., Tani, S., Uphues, R. ve Van der Vaart, R., “Young people’s world-mindedness and the global dimension in their geography education: a comparative study of upper secondary school students’ ideas in Finland, Germany and the Netherlands”, Interna-
tional Research in Geographical and Environmental Education, c. 22, no. 4, 2013,
s. 322-336.
Card, D., Dustmann, C. ve Preston, I., “Immigration, Wages, and Compositional Ameniti- es’, NBER Working Paper, No. 15521, 2009, Avaliable from: http://papers.ssrn.com/ sol3/papers.cfm?abstract_id=1505844 [1 Kasım 2015].
Esmer, Y., Türkiye Değerler Atlası, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul, 2012.
Ester, P., Halman, L. ve de Moor, R. (der.), The Individualizing Society. Value Change in
Europe and North America, Tilburg University Press, Tilburg, 1994.
Fourquet, J., “Les Européens face à la crise des migrants”, no. 281, 2015, Available from: http://www.jean-jaures.org/Publications/Notes/Les-Europeens-face-a-la-crise-des-mig- rants [27 Ekim 2015].
Franzen, A. ve Meyer, R., “Environmental Attitudes in Cross-National Perspective: A Mul- tilevel Analysis of the ISSP 1993 and 2000”, European Sociological Review, c. 26, no. 2, 2010, s. 219-234.
Gelissen, J., “Explaining Popular Support for Environmental Protection: A Multilevel Analysis of 50 Nations”, Environment and Behavior, c. 39, no. 3, 2007, s. 392-415. Göregenli, M., Krause, U., Karakus, P. ve Südaş, I., Comenius Project “European Values
Education”. A cross-cultural comparision between Dutch and Turkish students. Preli- minary Descriptive results, 2012, Available from www.atlasofeuropeanvalues.eu [1
Kasım 2015].
Grossman, G.M. ve Krueger, AB., “Economic growth and the environment”, Quarterly
Journal of Economics, c. 110, no. 2, 1995, s. 353-377.
Guerrina, R., Europe. History, Ideas, Ideologies, Arnold, Londra, 2002.
Hagenaars, J., Halman, L. ve Moors, G., “Exploring Europe’s basic values map”, The cul-
tural diversity of European unity içinde, der. W. Arts, J. Hagenaars ve L. Halman, Brill,
Leiden, 2003, s. 23-58.
Halman, L., Luijkx, R. ve Van Zundert, M., Atlas of European Values, Brill, Leiden, 2005. Halman, L., Sieben, I. ve Van Zundert, M., Atlas of European Values. Trends and Traditi-
ons at the Turn of the Century, Brill, Leiden, 2011.
Hicks, D., Lessons for the Future, Trafford, Victoria, 2006.
Hofstede, G., Hofstede, G. J. ve Minkov, M., Cultures and organisations: software of the
mind, McGrawHill, New York, 2010.
Inglehart, R., The Silent Revolution: Changing Values and Political Styles among Western
Public, Princeton University Press, Princeton, 1977.
—, “Public Support for Environmental Protection: Objective Problems and Subjective Va- lues in 43 Societies”, PS: Political Science and Politics, c. 28, no. 1, 1995, s. 57-72.
24 birinci bölüm: avrupa değerleri
Jahn, D., “Environmental performance and policy regimes: Explaining variations in 18 OECD countries”, Policy Sciences, c. 31, no. 2, 1998, s. 107-131.
Krause, U., “The Atlas of European Values Project: possibilities of mapping the values of Europeans and challenges for geography”, Ege Coğrafya Dergisi, c. 19, no. 1, 2010, s. 1-12.
—, “Toleranz kennt Grenzen”, Praxis Geographie: Interkulturelles Lernen. Vielfalt an
Perspektiven, no. 7-8, 2011, s. 16-21.
—, “Avrupa Değerlerini Haritalamak ve Bunun Üniversitelerde ve Orta Öğretimdeki Coğ- rafya Eğitimi Açısından Önemi”, 1. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Atatürk Üniversi- tesi, Erzurum, 2012, s. 595-606.
Maslow, A.H., “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, c. 50, no. 4, 1943, s. 370-396.
Massey, D., For Space, Sage, Londra, 2005.
Pettigrew, T.F. ve Tropp, L.R., “A Meta-Analytic Test of Intergroup Contact Theory”,
Journal of Personality and Social Psychology, c. 90, no. 5, 2006, s. 751-783.
Peoples, J. ve Bailey, G., Humanity. An introduction to cultural anthropology, 9. baskı, Wadsworth, Belmont, 2010.
Sen, A., Identity and Violence: The Illusion of Destiny (Issues of Our Time), W. Norton, New York, 2006.
Taylor, L., “Key concepts and medium term planning”, Teaching Geography, Yaz 2008, s. 50-54.
Uhlenwinkel, A. (der.), Teaching about work values of Europeans: critical reflections from
the first student exchanges of the EVE-project, Universität Potsdam, Potsdam, 2010.
Van der Vaart, R., “Europese identiteit: een onmogelijke opgave?” West-Europa.Hoofdli-
jnen van geografie en ruimtelijke planning içinde, der. B. De Pater, Van Gorcum, As-
sen, 2009, s. 261-288.
Wallis, R. ve Bruce, S. “Secularization”, Religion and Modernization içinde, der. S. Bruce, Oxford University Press, Oxford, 1992, s. 8-30.
Wilson, B., “The secularization thesis: Criticism and rebuttals”, Secularization and Social
Integration içinde, der. R. Laarmans, B. Wilson ve J. Billiet, Leuven University Press,