oluruz.
Ramazan, yiyip içmekten kaçý-nýp fakirleri an-lama ayýdýr.
Gamsýzca yiyip içip fukarayý aramýyorsak kâmil oruç tut-muyoruz de-mektir.
ailem
ÝLMÝHAL
4. Kazâ ve kefâret
gerektiren durumlar nelerdir?
Orucu bozup hem kazâ hem de kefâreti gerektiren hallerin ba-þýnda; Ramazan günü oruçlu veya farz bir oruca niyetli iken yapýlan cinsel iliþkidir. Bu ko-nuda bütün fýkýh mezhepleri görüþ birliðine varmýþlardýr.
Bir þey yiyip içmenin kefareti konusu mezhepler arasýnda tartýþ-malý olmakla beraber Hanefî mez-hebi; bilerek isteyerek bir þey ye-yip içmeyle bozulan oruç için kazâ ve kefâretin gerektiðini söyler.
Örneðin; kiþi tam bir þey yi-yor, içiyorken imsak vaktinin gir-diðini anlasa hemen yemeyi ve içmeyi kesmelidir. Bile bile de-vam edecek olsa, Hanefî imamla-ra göre bu durum kazâ ve
kefâreti gerektirir. Ayrýca iftar vaktinin girdiðini zannedip oru-cunu açan kiþi için de kazâ ve kefâret gerekir. Þâfîi mezhebine göre ise; sadece kazâ gerekir.
5. Orucu mazeretsiz olarak kasten bozmanýn kefâreti nedir?
Bir mazeret olmaksýzýn bilerek, iste-yerek yeme, içme veya cinsel birleþ-meyle oruç bozmak dinen bir hata olup telâfisi için Hanefî mezhebine göre; peþ peþe 60+1 (2 Kamerî ay+1 gün) gün oruç tutmak zorunlu-luðu vardýr. Yani bir sebep olmaksý-zýn niyetlenilmiþ (baþlanmýþ) farz bir orucu bozmanýn cezasý ara verme-den iki ay oruç tutmaktýr. Ayrýca bo-zulan oruç için de kazâsý (bir gün) ilâve edilir, böylece kefâret 61 güne tamamlanýr. Kefâret borcu olan kiþi-nin oruç tutmaya “gerçekten” gücü yetmezse; o vakit altmýþ fakiri doyur-malýdýr. Doyurmak için yemek vere-bileceði gibi, kefâretini parasal olarak da ödeyebilir. Kefâretin parasal tutarý bir veya birkaç kiþiye pay edilebilir.
Önemli olan kefâret verilen kiþilerin fakir, yoksul kiþiler olmalarýdýr.
Þâfîi mezhebi; sadece bile-rek cinsel iliþkiyle bozulan orucun kefâretini ister.
6. Unutarak yemek-içmek orucu bozar mý?
Unutarak bir þey yemek ve içmekle oruç bozulmaz.
Peygamberimiz oruçlu olduðunu unutarak yiyip içenlerin oruca devam etmelerini, onlarý Allah’ýn ye-dirip içirdiðini söylemiþtir. Unu-tarak bir þey yi-yen veya içen ki-þi oruçlu olduðu-nu hatýrladýðýnda hemen yemeyi keser ve orucuna devam eder.
FOTOÐRAF: MEHMET DEMÝRCÝ
Diþ fýrçalama sý-rasýnda macun ve suyun yutul-mamasý gerekir.
Diþ fýrçalamayý iftar ve sahurda yapmak ise en güzelidir.
7. Ýðne ve serum orucu bozar mý?
Ýðne veya damar yoluy-la alýnan iyoluy-laç, serum
veya aþý vücudun içi-ne akýtýlmýþ olmakta-dýr. Bunlar beslenme sa-yýlmamakla beraber vücudu güç-lendirdikleri kesindir. Bu þekilde alýnan ilâç Ebû Hanîfe’ye göre;
orucu bozar ve kazâ gerektirmekle beraber kefâret gerektirmez.
Buna mukabil olarak Ebû Yûsuf ve Muhammed’in; “derin yara üzerine sürülen merhemin orucu bozmayacaðý” görüþünü esas alanlar, iðneyle vücuda ilâç zerk edildiðinde orucun bozul-mayacaðýný söylemiþlerdir. Eski-den fetvahâne ve daha sonra 1948 yýlýnda Ezher Üniversitesi Fetva Komisyonu “vücudun tabii deliklerinin dýþýnda vücuda gi-ren bir þeyin orucu bozmayaca-ðý” yönünde fetva vermiþtir.
Bu noktadan hareketle; astým ve nefes darlýðý için aðza sýkýlan sprey, zerrecikler halinde içeri girmekle beraber ilâcýn akciðerden öte gitme-diði ve mideye ulaþmadýðý, gýda ve susuzluk gidermediði göz önünde tutulduðunda bunlarýn orucu boz-mayacaðý ileri sürülmüþtür.
Hangi görüþ ile ibadet edi-lirse edilsin, tercih, karar ve sorumluluk mükellefe aittir.
8. Yýkanmak orucu bozar mý?
Yýkanmak, duþ almak, yüzmek orucu bozmaz. Ancak aðza kon-trolsüz su kaçýrmamak ve yutma-mak þartýyla. Peygamberimiz oruç-luyken gusül almýþ, yýkanmýþtýr.
9. Oruçlu iken uykusunda ihtilâm olan veya cünüp olarak sabahlayan kiþinin durumu nedir?
Oruçlu iken ihtilâm hali yaþayan veya cünüp olarak sabahlayan kiþi uyandýðýnda gusül abdestini alýr ve orucuna devam eder.
10. Astým hastalarýnýn aðýzlarýna püskürttükleri sprey orucu bozar mý?
Astým hastalarýnýn nefeslerini açmak için aðýzlarýna sýktýkla-rý sprey orucu bozmaz. Ýzahý yukarýda bulunmaktadýr.
11. Parfüm ve kolonya orucu bozar mý?
Parfüm ve kolonya Hanefî mezhe-bine göre; orucu bozmaz ve zarar vermez, Þâfîi mezhebine göre ise;
haramdýr, çünkü bu maddeler ne-cis olarak belirlenmiþtir. Kullanýl-masýna cevaz verilmez.
12. Oruçlu kimse diþ tedavisi yaptýrabilir mi?
Oruçluyken diþ tedavisi yaptýr-mak; tedavi esnasýnda aðýzda biriken kan ve suyun yutulma-masý þartýyla orucu bozmaz.
13. Diþ fýrçalamak orucu bozar mý?
Oruçlu iken aðýz ve diþ temizliðinin diþ fýrçasý ve diþ macunu kullana-rak yapýlmasý oruca zarar vermez.
ailem
ÝLMÝHAL
14. Sakýz çiðnemek orucu bozar mý?
Önceden çiðnenmiþ, þekersiz, tatsýz bir sakýzýn çiðnenmesi orucu boz-mamakla beraber yutulma tehlikesi bulunduðundan mekruh sayýlmýþtýr.
15. Kan aldýrmak orucu bozar mý?
Esasta kan aldýrmak orucu bozma-makla birlikte, oruçlunun direncini düþürdüðü ve güçsüz düþürdüðü için mekruh görülmüþtür.
16. Kusmakla oruç bozulur mu?
Mide içindeki gýdanýn kendili-ðinden dýþarý atýlmasý, yani kusma irade dýþý gerçekleþti-ðinde oruç bozulmaz.
17. Makyaj yapmak veya yaptýrmakla oruç bozulur mu?
Oruçluyken makyaj yapmak orucu bozmaz.
18. Uçakla seyahat eden
oruçlu þahýs iftarýný nasýl yapar?
Uçmakta olan oruçlu þahýs, üzerin-den geçmekte olduklarý ülkede iftar vakti girdi ise, bu duruma itibar ederek orucunu açar.
19. Orucu bozan þeyler nelerdir?
Hanefî mezhebine göre orucu bo-zan þeyler; hata ile bir þey yemek, içmek, bir þey yutmak (yüzerken su yutmak, tadýna bakarken yemeði
yemek, gusül veya abdest alýrken su içmek, aðza giren karý, yaðmur suyunu yutmak…gibi). Hayýz (regl) görmek, doðum yapmak, bayýlmak, delirmek, kendini isteyerek aðýz do-lusu kusturmak (aðýz dodo-lusu olmaz-sa bir þey olmaz), fitil takmak, im-sak girdiði halde hata ile yiyip iç-meye devam etmek orucu bozar.
20. Orucu bozmayan güncel þeyler nelerdir?
Týrnak, saç, sakal kesmek. Vücut temizliði yapmak, saç boyamak, oje sürmek, göze sürme çekmek, yüze makyaj yapmak, çiçek, esans, misk koklamak, öpmek, gülmek, þakalaþ-mak, baðýrþakalaþ-mak, aðlaþakalaþ-mak, biriktiril-memiþ tükürüðü yutmak, diþ fýrça-lamak, göze ilaç damlatmak, lens takmak, takma diþleri aðza yerleþ-tirmek, diþ eti kanamasýnýn tadýný aðýzda hissetmek, öksürükle aðza gelen balgamý yutmak, geðirtiyle boðaza gelen mide suyunun geri yutulmasý, burundaki sümüðü ge-nizden çekip yutmak, sahurdan diþler arasýnda kalmýþ nohuttan küçük gýda artýðýný yutmak, eþini uðurlarken sarýlmak, öpmek, ço-cuklara sarýlýp öpmek, onlarla oy-namak, dedikodu yapmak-yalan söylemek (fakat günah iþlenmiþ olur), serinlemek için eli, yüzü yý-kamak veya duþ almak, bakarken veya düþünürken boþalma yaþa-mak orucu bozmaz.
21. Dudaða sürülen ruj orucu bozar mý?
Oruçluyken dudaða sürülen ruj orucu bozmamakla beraber rujun emilmesi, tadýna varýlmasý mekruh-tur. Orucun anlam ve gayesi göz önünde tutulduðunda oruçluyken ruj sürmemek orucun sýhhati açý-sýndan yerinde bir harekettir.
ailem
ÝLMÝHAL
Dudaða sürülen ruj orucu boz-maz amaorucun anlam ve gayesi düþünüldüðün-de sürmemek daha güzeldir.
22. Ýnsanýn eþiyle öpüþmesi, kucaklaþmasý orucu bozar mý?
Esas itibari ile insanýn eþiyle öpüþmesi oru-cu bozmaz. Fýkýh ve ilmihal kitaplarýnda;
biraz ileri gidildiði takdirde orucun bozul-masýna sebep olabilecek þeyler mekruh sa-yýlmýþtýr. Bu açýdan bakýldýðýnda kendile-rinden emin olmayan eþlerin bir birleriyle þakalaþmasý, öpüþmesi mekruh sayýlmýþtýr.
23. Oruç fidyesi nedir? Kimler fidye verir? Fidye ne kadardýr?
Aðýr bir hastalýða yakalanan ve iyileþme umudu olmayan hastalar ve oruç tutma-ya gücü yetmeyen tutma-yaþlýlar tutamadýklarý oruçlarýnýn kâzasýný hiçbir zaman yapa-mayacaklardýr. Bu durumda onlar tuta-madýklarý oruçlarýn borcundan kurtulmak için kurtuluþ bedelini, yani fidyesini verir-ler. Fidye, “her bir oruç için bir fakiri do-yuracak” þeklinde verilir. Fidyenin mikta-rýnýn alt çizgisi budur. Fidyenin, kiþinin mutfak harcamasý göz önünde tutula-rak belirlenmesinde de hayýr vardýr.
24. Ramazan orucunu tutamayacak hastanýn fidyelerini Ramazan ayý çýkmadan vermek doðru mu?
Oruç fidyesi, oruç tutamadýkça verilir.
Geleceðe yönelik borç ödeme olmaz.
Çünkü gün yaþanmadýkça, oruç borcu meydana gelmedikçe fidye verilmez.
25. Oruçluya mekruh haller nelerdir?
Tükürüðünü aðýzda biriktirip yutmak, zo-runlu olmadýðý halde bir þeyin tadýna bakmak, aðza alýp çiðnemek, zayýf düþe-cek þekilde kan vermek, aðýr iþlere giriþe-rek vücudu yormak, uykusuz býrakmak.
26. Farz olmasýnýn þartlarý nelerdir?
Farz olmasý için öncelikle Müslüman ol-mak gerekir. Ýkinci olarak ergenlik çaðýna girmiþ ve akýllý durumda olmalý ve üçün-cü olarak oruç tutmaya güüçün-cü yetmelidir.
ailem
ÝLMÝHAL
27. Hasta oruçlarýný tutamadan ölse, oruç fidyelerini eþi veya çocuklarý onun yerine verebilir mi?
Ölünün arkasýndan oruç borçla-rýnýn fidyesi yakýnlarý tarafýndan verilmesi câizdir. Vefat edenin günahlarýnýn affýna yakýnlarýnýn yardýmcý olmasý beðenilen, övü-len (mendup) bir davranýþtýr.
28. Oruç fidyesi bir yoksula mý, yoksa birkaç yoksula mý verilir?
Tutulamayan oruçla-rýn fidyeleri bir yok-sula verilebileceði gi-bi gi-bir çok yoksula da pay edilebilir.
FOTOÐRAF: ÝBRAHÝM USTA
ailem
ÝLMÝHAL
29. Orucun sýhhat þartlarý nelerdir?
Tutulan orucun geçerli olabil-mesi için öncelikle niyet getiril-miþ olmasý, daha sonra orucu bozan hallerden kesinlikle uzak durmak gerekir. Ayrýca bayanla-rýn regl ve loðusa hallerinden çýkmýþ olmalarý gerekmektedir.
30. Ramazan orucuna her gün niyet þart mý?
Oruç bir ibadettir. Ýbadeti âdetten ayýrt etmek için baþlamadan evvel niyet þarttýr. Tutmak istenilen oruca kalben olsun niyet etmek yeterlidir. Fakat niyetin dille ifade edilmesi takdir gören bir
davranýþtýr. Oruç için sahura kalk-mak da niyet sayýlýr. Ramazan’ýn her günü için ayrý ayrý niyet et-mek; fakihlerin çoðunluðuna göre þarttýr. Çünkü her bir günün oru-cu kendi baþýna bir ibadettir.
31. Orucun niyet vakti ne zaman baþlar, ne zaman biter?
Ýçinde bulunulan gün bitme-den, yani güneþ batmadan erte-si gün tutulacak oruç için niyet edilemez. Ramazan orucunun kazâsý, baþlanýlmýþ bir nafile orucun kazâsý, bütün kefâret
oruçlarý ve zamaný belirlenme-miþ (mutlak) adak oruçlarýnýn niyet zamaný; gecenin baþlama-sý ile bitimine kadardýr.
Ramazan orucu, zamaný belir-lenmiþ adak orucu, bütün nâfile oruçlar ki bunlar belli bir zama-na baðlý olan oruçlardýr. Bu oruç-larýn niyeti; akþam güneþinin ba-týþýndan itibaren ertesi günün ya-rýsýndan (öðleden) öncesine yani istivâ zamanýndan önceye kadar;
‘hiçbir þey yememiþ olma þartýyla’
yapýlabilir. Daha sonraya kalan niyet geçerli deðildir.
32. Bir oruca, “hem kefârete hem de nâfileye”
diye niyet edilebilir mi?
Her oruca bir niyetle baþlanmasý þarttýr.
33. Kefâret orucu olan bir bayan regl (ay baþý kanamasý) durumundan ötürü nasýl peþ peþe oruç tutabilir?
Kefâret orucu olan bayan oruç-larýna baþlar, regl olana dek oruca devam eder. Söz konusu döneme girdiðinde orucuna ara verir ve bitene kadar bekler.
Daha sonra gusül alýp býraktýðý yerden oruçlarýna devam eder.
34. Namaz kýlmayanýn tuttuðu oruç kabul edilir mi?
Her ibadet ken-di baþýna deðer-lendirilir. Yani namaz kýlmaya-nýn tuttuðu oruç kabul olmaz di-ye bir þey söyle-nemez. Namaz kýlmayan bir ki-þi orucun kural-larýna uyduðu müddetçe oruç-larý geçerli olup oruç mükellefi-yetini yerine ge-tirmiþ olur ve oruç sevabýný da hak eder. Bu-nunla birlikte oruçlu olarak ký-lýnan namazlarýn sevabý da çok büyüktür.
FOTOÐRAF: ALÝ ÜNAL
ailem
ÝLMÝHAL
35. Oruçlu iken arkadan veya önden fitil koymak orucu bozar mý?
Oruçlu iken arkadan fitil kullanmak orucu bozar. Bun-dan dolayý sadece kazâ gere-kir, kefâret gerekmez.
Kadýnýn cinsel organýna ilaç veya benzeri herhangi bir þeyin akýtýlmasý veya doktora muayene olmasý oru-cunu bozar. Kazâ gerekir.
Erkeðin cinsel organýnýn içine akýtýlan ilaç Hanefîlere göre orucu bozmaz; Þafiilere göre ise bozar.
36. Düþük yapan
kadýnýn orucu bozulur mu?
Düþük yapan bir kadýnýn yaptýðý düþüðün saç, týrnak gibi bazý uzuvlarý belirgin hale gelmiþse bu kadýn, yaptýðý bu düþükle loðusa sayýlýr ve orucu da bozulur.
37. Oruçlu iken buruna, göze damlatýlan ilaç orucu bozar mý?
Burna akýtýlan ilaçla oruç bozulur.
Bu durumda oruçlu o günkü oru-cuna devam eder. Ramazan’dan sonra bir gün kaza eder. Göze damlatýlan ise -eseri boðazda his-sedilse bile- orucu bozmaz.
38. Oruç tutmanýn yasak olduðu günler nelerdir?
Ramazan bayramýnýn birinci gü-nü, kurban bayramýnýn dört günü oruç tutulmaz, câiz deðildir.
Tahrîmen mekruhtur. Bayram gü-nü yakýnlarýmýzla bayramlaþmak, yiyip içmek, sevinçlere ortak ol-mak gereklidir. Bu günlerde oruç tutulacak olsa günah iþlemiþ ol-makla beraber oruç geçerlidir. Bu oruç bozulacak olsa kazâ ve kefâret gerekmez. Çünkü câiz ol-mayan bir görev yüklenilmiþtir.
39. Alkollü iken oruç tutulabilir mi?
Alkol alarak sarhoþ olmuþ kiþiler namaz kýlamaz, oruç tutamazlar.
Ancak alkolün tesiri bitip bi-lincine kavuþ-tuðunda oruç tutabilir. Çün-kü ibadetlerde bilinçli yani aklý baþýnda olmak þarttýr.
1 EKÝM 2005 CUMARTESÝ ailem 42
40. Oruçlu iken aðrýyan diþe ilaç koymak orucu bozar mý?
Aðrýyan diþin sancýsýný kesmek için diþe damlatýlan veya koyulan ilaç, yutulmadýkça orucu bozmaz.
41. Oruçlu tiryakinin sigara duma-nýný solumasý veya dumanýn boða-zýna kaçmasý orucunu bozar mý?
Sigara dumanýnýn havaya karýþmýþ halini teneffüs etmek orucu boz-maz. Çünkü insan hava almak zo-rundadýr. Teneffüs olayý yeme, iç-me ile ilgili deðildir. Fakat bilerek, isteyerek sigaranýn tütmekte olan dumanýný, buhurdanlýðýn dumanýný içine çekmek, duman üzerinde ne-fes almak orucu bozar.
42. Oruçluya mekruh olan ve olmayanlar nelerdir?
Orucun bozulmasýna sebep olacak davranýþlar ile orucun anlam ve gaye-sine ters düþen, yakýþmayan þeyler di-nen mekruh sayýlmýþtýr. Örneðin, bir þeyi tatmak, çiðnemek; o þeyi yutma riski taþýdýðýndan oruçluya mekruh-tur. Fakat piþirdiði yemekten sorumlu olan kiþi, yemeðin tadýna bakmasý ge-rektiðinde bakar ve aðzýný çalkalar.
Eþlerin öpüþmesi; oruca zarar ver-memekle beraber ileri bir davranýþa yol açabilirliðinden dolayý mekruhtur.
Diþ temizliði için diþ fýrçalamak veya misvaklamak mekruh olma-makla beraber bu harekette aþýrý-lýða gitmek mekruhtur.
43. Geçici hastalýðýn, hayýzýn (regl), loðusalýðýn sebep olduðu kazâ oruçlarýnýn fidyesi verilir mi?
Bu oruçlarýn fidyesini vermek ge-rekmez. Kiþi iyileþtiðinde, yani oruç tutacak duruma geldiðinde Ramazan ayý dýþýnda kazâ oruçla-rýný istediði günlerde tutar.
ailem
ÝLMÝHAL
44. Sigara içmek, morfin yapmak orucu bozar mý?
Sigara, nargile gibi keyf veren tütün kökenli dumanlý maddeler ile tirya-kilik gereði alýnan tüm maddeler (morfin gibi) oruç yasaklarý kapsa-mýna girmektedir. Oruçlu iken bu tür maddelerden bir tanesi kullanýl-dýðýnda oruç bozulur.
45. Oruçlu kimsenin yapmasý uygun olan þeyler nelerdir?
Oruçlu kiþinin, dilini gereksiz sözler-den, kötü-çirkin kelimelerden koruma-sý, gözlerini ve ellerini helâl olmayan þeylerden çekmesi, her zamankinden daha fazla kibar ve nazik olmaya çalþ-masý, vaktini ilim yaparak, Kur’an okuyarak, dua, salâvat, zikir ve insan-larýn faydalanacaðý iþlerle doldurarak geçirmesi, yardýma muhtaçlara maddî ve mânevî yardýmlarda bu-lunmasý, temizlenmesi gerektiðinde oyalanmamasý, iftar yemeðinde ace-leci olmasý, yoksul oruçlulara kolay-lýklar saðlamasý, þefkat ve merhame-tinin sýnýrlarýný geniþletmesi kendisi için müstehaptýr. Yani bu þekilde ha-reket ettiðinde oruçlarýnýn sevabý gayreti ölçüsünde katlanarak artar.
Sigara
Bütün þehirlerimizin meydan-larý hayýr sahibi insanmeydan-larýmýzýn kurdurduðu çadýrlar ve ikram ettiði yemeklerle þenlenir. Bu baþka bir bayramdýr. Akþama kadar çalýþmanýn yorgunluðu-nun ardýndan evine gidecek olanlar iftarýný bu çadýrlarda açar. Hele zaten fakir olanlar için ise bir ziyafet sofrasý hali-ne gelir. Eller birlikte göðe yükselir, dualar ayný kalpten binlerce lisanla mýrýldanýr.