Ders Kitaplar nda Kad n Yeri

Tolan (1983) “Toplum Bilimine Giri ” ba kl kitab nda insan n toplumda aile içinde yaln zca biyolojik bir birim olmad , her kültür veya toplumda kimin kiminle evlenece ini, nas l evlenece ini ve nerede kimlerle oturaca çocuklar kimin ve nas l yeti tirece ini, aile reisinin kim olaca , kad n ve erke in kar kl hak, ödev ve yetkilerini, miras n nas l ve kimler aras nda bölü ülece ini, çe itli örf

ve adetlerle normla rm ve hatta kurumla rd belirtmi tir. Tüm bu de erler ve normlar n aile taraf ndan korunup üstlendi ini ve bireylere aktar sa lanarak ya at laca n üzerinde durmu tur.

lmaz (2004) “E itim kolunda Çal an Kad nlar n Sorunlar ve T S Talepleri Ba ms z Bildiriler” ba kl çal mas nda tüm di er canl organizmalardan farkl olarak insan n, do an n bir öznesi olmas n ötesinde ona müdahale edip, de tirme ve kontrol etme gücüne sahip tarihsel bir gerçeklik olmas dolay yla kad n ve kad n olma bilincinin de yaln zca cinsiyetiyle tan mlanmas n mümkün olamayaca üzerinde durmu tur.

Kaplan (1997) “Çocuk Bak : Sorunlar- Çözüm Önerileri, Kad nlar n Gündemi çinde” ba kl çal mas nda erkeklere de kad nlara da atfedilen ve cinslere ait görülen tüm davran lar n sonradan edinildi ini do tan getirilmedi ini belirtmi tir. Toplumlar n üretim ili kilerine, ekonomik ihtiyaçlara ve kültürel geli meye ba olarak de en ve kimi zaman da ku aktan ku a de imler gösteren kad na ya da erke e ait özelliklerin görüldü ü üzerinde durmu tur.

Kuzgun; Sevim (2004) “Kad nlar n Çal mas na Kar Tutum ve Dini Yönelim Aras ndaki li ki” ba kl kitab nda kad n toplumdaki yerinin ça lar boyunca ev içi alan ile s rland ld , asli görevinin ev i i ve çocuk yeti tirmek olarak görüldü ünü; ancak buna ra men on dokuzuncu yüzy ldan sonra h zla geli en endüstrile me ve teknik sayesinde geleneksel tar m toplumlar nda ailenin ücretsiz çisi olarak a r i yükünü üstlenen kad na ev d nda ücretli çal ma olana ve itim görme ans do du unu belirtmi tir. Bu geli melerin beraberinde kad nlar n itim seviyesinin yükselmesini sa lad ve kad n haklar n sorgulanmas getirdi ini, bu sorgulamalar n da zamanla yasalara ve düzenlemelere yans maya ba lad n üzerinde durmu tur.

Köse (2001) “Tarih Ö retiminde Kad n ve Türk Kad maj ” ba kl yüksek lisans tezinde tarihte kad n imajlar ve tarih ders kitaplar nda Türk kad na ait imajlar, ö retmen ve ö rencilerin hangi kad n ahsiyetlerini hat rlad klar , bilmeleri gereken kad n ahsiyetler üzerinde durmu tur.

Tan (2000) “E itimde Kad n Erkek E itli i ve Türkiye Gerçe i” ba kl kitab nda toplumsalla rma i levinin yerine getirilmesinde ve denetlenmesinde en önemli rolü okullar n yüklendi ini, okullar n içinde bulunduklar kültürün devam sa layan bir i levi de üstlendiklerini belirtmi tir. Ataerkil yap lanman n kendini devam ettirme ve me rula rma i levinde örgün ve yayg n e itimi kulland , okullarda k z ve erkek çocuklara cinsiyet kaynakl roller, beklentiler, kal p yarg lar aç k ya da üstü örtülü bir ekilde sunulup, benimsetilerek çocuklar n geleneksel cinsiyet rollerine uygun davran lar geli tirmeye yöneltildi ini söyleyerek kad na ve erke e cinsiyet kaynakl uygun ba ar ölçütleri ve s rlar sunulup, hissettirildi inin üzerinde durmu tur.

Esen; Ba (2002) “ lkö retim Ders Kitaplar ndaki Kad n ve Erkek Resimlerine li kin Bir nceleme” ba kl çal mas nda kitaplardaki çocuk figürleri inceleme d nda tutularak, yeti kin figürleri, cinsiyetlerine göre dört ana kategoride de erlendirmi tir. Çal mada yeti kin figürlerin, kimlerle birlikte gösterildikleri, eylemleri, içinde bulunduklar mekanlar ve ba lant da olduklar nesneler incelenmi tir. ncelenen ders kitaplar nda, kad n ve erkek cinsiyetleri geleneksel toplumsal i bölümü içinde ele al nmakta ve yine geleneksel cinsiyet ayr mc na uygun bir ekilde mekanlarla, ki ilerle, nesnelerle ve eylemlerle gösterilmektedirler. Ders kitaplar n hem kad hem de erke i geleneksel cinsiyet rol kal plar na uygun rol, mekan ve eylemler içinde s rland rmakta ve bu yönleriyle cinsiyetçi bak aç beslemekte oldu unu belirtmi tir.

Arslan (2000) “Ders Kitaplar nda Cinsiyetçilik” ba kl tezinde kad n ve erke in toplumdaki i levleri, sorumluluklar , haklar , maddi ve manevi olgular n üretimi sürecindeki konumlar , ki ilik özellikleri gibi unsurlar n toplumsal cinsiyete göre ekillendirilmekte ve bunun sonucunda kad nlar n özel alana, erkeklerin ise kamusal alana yönlendirilmekte oldu unu belirtmi tir. Kad nlar n; e itim, sa k ve istihdam olanaklar gibi en temel insan haklar ndan yararlanma konusunda toplumsal yap da hemen hemen tüm ülkelerde erkeklerin gerisinde oldu u, çal ma hayat zda üretimin her a amas nda katk bulunan; kendi ahsi i lerinin yan s ra ev i leri, çocuk ve di er bak ma muhtaç aile üyelerinin sorumlulu u, e in yeniden

üretime haz rlanmas gibi ücretsiz i lerin ço unlu unu da üstlenen kad nlar n toplumsal kalk nman n ve geli menin sa lad olanaklardan erkekler kadar yeterince yararlanamad klar söylemi tir. Bu durumun toplumsal yap da cinsiyet itsizli ini, f rsat e itsizli ini ve cinsiyetçili in me ru görüldü ü yap lanmalar olu turmakta oldu unu insanl k yap n iki ayr k sm ifade eden cinsiyetler aras ndaki bu e itsiz yap lanman n her platformda oldu u gibi e itimde de kendini hissettirmekte oldu unu, bunun da ça da la ma ve e it bir yap lanma önünde engel olu turdu unun üzerinde durmu tur.

Severge (1998) “Ders Kitaplar nda Cinsiyetçilik lkö retim Ders Kitaplar Üzerinde Yap lm Bir çerik Çözümlemesi” ba kl yüksek lisans tezinde ilkö retimin ilk be y nda okutulmak üzere Milli E itim Bakanl Talim Terbiye Kurulu Ba kanl ’nca onaylanm Türkçe ders kitaplar n içeri ini olu turan resimlerde ve metinlerde, çocuk ve yeti kin karakterlerin toplumsal cinsiyete ili kin sundu u model ve imgeleri incelemi tir. Bununla ders kitaplar n içerdi i cinsiyetçili i ve cinsel rol ayr klar saptamaya çal r.

Helvac lu (1994) “1928’den 1994’e Ders Kitaplar nda Cinsiyetçilik” konulu geni kapsaml çal mas nda 1928 ile 1995 y llar aras nda Türkiye’de yay nlanan ve ilkö retim kademesinde e itim sürdürülmesinde kullan lan ders kitaplar ele alm ve incelemi tir. Ara rmas n sonunda Helvac lu, ülkemizde pek çok iktidar döneminde günün egemen ideolojisi ve iktidar n ders kitaplar na kendi kad n imgesi ve ideolojisini yans tt bulmu tur. Bu çal may yaparken ders kitaplar ndaki metinler ve görsel unsurlar (foto raflar ve resimler) cinsiyetçilik aç ndan analiz etmi tir. Özellikle ilkö retim kademesinin aileden sonra en önemli toplumsalla etkiye sahip oldu unu çal mas nda vurgulamaktad r. Bu nedenle de cinsiyete ili kin rol kal plar bireylere ilkö retim kademesinde benimsetilmektedir. Helvac lu bu perspektifle ilkö retim ders kitaplar nda cinsiyet rollerinin yer al biçimlerini incelemi tir. Ders kitaplar yoluyla verilen cinsiyet rolleri saptayarak ders kitaplar nda, kad nlar n yönlendirildikleri meslekler ve toplumdaki yerlerinin yans biçimi ele alm r. Ara rmada ders kitaplar nda

bilginin sahipleri, oyunlar, kullan lan alet ve makineler ile deneyler cinsiyet rolleri aç ndan de erlendirmi tir.