İlçe merkezi üzerinde ekonomik çekim modellerinin uygulanması:
o Merkezi yerler teorisine göre hipotetik bölgenin değerlendirilmesi:
Bölge hipotetik alternatif il içi içsel çekim alanı bölgesi olarak 3. kademe ilçe merkezi konumundadır. Ancak bölge sınırları içinde tanımlanan sorunlardan dol ayı geleceğe yönelik bir planlama yapılmalıdır. Aksi takdirde Çardak -Bozkurt hattının hipotetik olarak birleşmesinin ardından kademeli olarak önce 4. kademe yi ardından da sağlıklı olarak 5. kademeye geçiş süreci Sarayköy ilçe merkezi için 4. kademeyi yaşamaksızın teoride direkt olarak Denizli kent merkezi ile yol güzergâhında birleşerek
5. kademeyi yakalaması tehlikesi ile sonuçlanabilecektir. Bu sonuçla ilçe merkezi, il merkezi ile bütünleşmiş bir alt bölge niteliği alacaktır. Çevreye verdiği zararlar bir yana ana kentin yükünü taşıyan bir alt kent olacaktır. Bu sonuçta Denizli kent merkezini sıkıştığı güney güzergâhına ek olarak batı güzergâhında da sıkışmaya ve bir yol metropolü olma sonucuna götürebileceği ortaya çıkmaktadır.
Reilly kanununun iki kent arasındaki mesafeye dayalı formülünün uygulamasına göre:17
Denizli→ Sarayköy
İl ve ilçe merkezinin bağlantısı aynı yol bağlantısı ile sağlanıyor olması ve ilçe merkezinin yol kenarında kurulu olması nedeniyle il merkezine olan uzaklık aralarındaki mesafeyi vermektedir.
Denizli→ Sarayköy = 23 = 5,33 km 1 +
495
.
36
719
.
400
Sonuç: Sarayköy ilçe merkezine 5,33 km mesafede oturan bölge halkı Denizli il merkezinden alışveriş yapmaya isteksiz olacakları sonucu ortaya çıkmakt adır.
Sarayköy → Buharkent
İki ilçe merkezinin bağlantısı aynı yol ile sağlanıyor olması ve ilçe merkezinin yol kenarında kurulu olması nedeniyle il merkezlerine olan uzaklıkları arasındaki fark ilçelerin aralarındaki mesafeyi vermektedir.
Sarayköy → Buharkent = 19 = 7,11 km 1 +
984
.
12
495
.
36
Buharkent ilçe merkezine 7,11 km mesafede oturan bölge halkı Sarayköy ilçe merkezinden alışveriş yapmaya isteksiz olacakları sonucu ortaya çıkmaktadır.
17
Çekim Modelleri ana başlığı altındaki Ekonomik Gelişme Modelleri Bölümündeki Reilly Kanunuda formülün ayrıntısı bulunmaktadır.
Sarayköy → Babadağ
İki ilçe merkezinin il merkezi ile bağlantısı aynı yol ile sağlanıyor olsa da Babadağ ilçe merkezinin daha iç kesimlerde kurulu olması nedeniyle il merkezlerine olan uzaklıkları arasındaki farka Sarayköy ile Bozkurt-Denizli bağlantı kavşağı farkı olan 2 km eklenerek ilçelerin aralarındaki mesafeye ulaşılmıştır.
Sarayköy → Babadağ = 16 = 5,16 km 1 +
212
.
8
495
.
36
Babadağ ilçe merkezine 5,16 km mesafede oturan bölge halkı Sarayköy ilçe merkezinden alışveriş yapmaya isteksiz olacakları sonucu ortaya çıkmaktadır.
Sarayköy → Buldan
(İki ilçe merkezinin bağlantı güzergâhı aynı yol bağlantısı ile sağlandığı ve ilçe merkezlerinin yol kenarında kurulması nedeniyle il merkezine uzaklık farkları aralarındaki mesafeyi sağlayacaktır.)
Sarayköy → Buldan = 24 = 11,11 km 1 +
994
.
26
495
.
36
Buldan ilçe merkezine 11,11 km mesafede oturan bölge halkı Sarayköy ilçe merkezinden alışveriş yapmaya isteksiz olacakları sonucu ortaya çıkmaktadır.
Hesaplamalardan da görülebileceği üzere Sarayköy ilçe merkezinin gerek Babadağ gerekse Akköy ilçe merkezleri üzerindeki ticari etkisi reilly kanunun uygulamasıyla gözlenebilmektedir. Buldan ilçe merkezinin Denizli il merkezine olan uzaklığı Sarayköy ilçesinin üzerindeki etkisini hafifletmiştir.
Tablo 3. 21 Sarayköy İlçesi Hipotetik Alternatif İl İçi İçsel Çekim Alanı Swot Analizi
↓ Güçlü yönleri ↓ ↓ Fırsatlar ↓
Karayolu ve tren yolu güzergâhında olması Denizli ili kent merkezine yakınlığı Küçük sanayi sitelerinin ve jeotermal enerji için doğal potansiyelin varlığı
Geleceğe yönelik planların yapılması için çok geç kalınmamış olması ve zamana yayılmış uygun bir planlama fırsatının mevcudiyeti
OSB’sinin bulunmaması Serbest bölgenin bulunması Hava alanının bulunması
Karayolu ve tren yolu güzergâhının sulu tarım yapılan verimli topraklarla sınır olması
Depremselliğin yüksek oluşu
Denizli-Sarayköy ve Sarayköy-Nazilli yol güzergâhında saçaklanmalar neticesinde hizmetlerde yetersizlik
Bölgenin hali hazırda bir çekim alanı olması nedeniyle kontrolsüz gelişmenin
engellenmemesi
Denizli il merkezine katkı sağlayacak bölge planlamasının siyasi hırs ve güç kaybı olarak görülerek gereksiz görülmesi
Planlamalar gerçekleşmeden önce Denizli kent merkezinin Honaz ve/veya Sarayköy ilçe merkezleri ile birleşerek metropoliten alan haline gelmesi
↑ Zayıf yönleri ↑ ↑ Tehditler ↑
Gerek alternatif hesaplamalardan görüldüğü üzere gerekse uydu fotoğraflarının işaret ettiği çıkarım Denizli-Sarayköy-Honaz üçleminde tüm tehditleri göze alarak bir metropolün oluşumuna müsaade sağlayacak bir alternatif il içi içsel çekim alanının engellenmesi gerektiğidir. Bu durum altında planlamaların gelecek dönemde Alternatif il içi hipotetik içsel çekim alanı olarak tespit ettiğimiz Çardak-Bozkurt bölgesine kaydırılmasın uygun olacağı düşünülmektedir.
Uygulama bölgesinden de görülebileceği üzere MİA ve diğer iş alanlarının gelişimi ve artan nüfusa yeni iş alanlarının sağlanması amacıyla kent gelişme alanlarında yeni çalışma ve barınma aksları ile bütünleşecek alt merkezler oluşturulması, kentlerin gelişmelerinin denetlenebilmesi için en uygun ve akılcı “arsa politikaları” ile bu alt merkezler çevresinde “yeni yerleşim alanları” oluşturulmalıdır. Sanayi, küçük sanayi alanları, konut dışı kentsel çalışma alanları, maden çıkarımı vb. işyerlerinin planlanmasında, çevreyi kirletmeyen sanayi tür ve teknolojilerinin seçimi, kirletmeden önce önlem alınması, sürdürülebilir kent ve çevre gelişimi açısından yaşamsal önem taşımaktadır. Kentsel kademelenmelere dikkat edilerek yığılmayı önleyecek ve desantralizasyonu sağlayacak politikalar geliştirilmelidir. Bunu sağlayacak kentsel arsa üretimine yönelik, hazine arazilerinin korunması ve kamu yararına
değerlendirilmesine ilişkin politikaların geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır (Uzel, 2006: 4).
Tablo 3. 22 Denizli ve Sarayköy Kent Merkezlerinin Sarayköy’e Bağlı Köylerle Aralarındaki Çekim
Gücü Cetveli Köy Adı İl Nüfusu İlçe Nüfusu Köy Nüfusu İl’e Uzaklık İlçeye Uzaklık İlin çekim gücü İlçenin çekim gücü 1-Acıdere 400.719 36.495 134 31 Km 11 Km 471.749.674 444.575 2-Acısu 400.719 36.495 152 24 Km 4 Km 609.343.329 1.386.810 3-Ada 400.719 36.495 2454 33 Km 13 Km 443.158.785 6.889.133 4-Altıntepe 400.719 36.495 401 18 Km 18 Km 812.457.773 813.028 5-Beylerbeyi 400.719 36.495 2173 15 Km 7 Km 974.949.327 11.329.091 6-Caber 400.719 36.495 102 32 Km 12 Km 457.007.497 310.208 7-Gerali 400.719 36.495 600 24 Km 4 Km 609.343.329 5.474.250 8-Hasköy 400.719 36.495 2200 24 Km 4 Km 609.343.329 20.072.250 9-Hisar 400.719 36.495 354 41 Km 21 Km 356.688.778 615.201 10-Kabaağaç 400.719 36.495 371 37 Km 17 Km 395.249.727 796.450 11-Karakıran 400.719 36.495 370 27 Km 7 Km 541.638.515 1.929.021 12-Karataş 400.719 36.495 296 27 Km 7 Km 541.638.515 1.543.217 13-Köprübaşı 400.719 36.495 134 29 Km 11 Km 504.284.135 444.575 14-Kumluca 400.719 36.495 146 27 Km 7 Km 541.638.515 761.181 15-Sazak 400.719 36.495 242 25 Km 5 Km 584.969.596 1.766.358 16-Tekke 400.719 36.495 195 37 Km 17 Km 395.249.727 418.619 17-Tepeköy 400.719 36.495 601 34 Km 14 Km 430.124.703 1.566.678 18-Tırkaz 400.719 36.495 307 29 Km 9 Km 504.284.135 1.244.885 19-Uyanık 400.719 36.495 2021 27 Km 7 Km 541.638.515 10.536.628 20-Yakayurt 400.719 36.495 184 24 Km 4 Km 609.343.329 1.678.770 21-Yeşilyurt 400.719 36.495 96 40 Km 20 Km 365.605.998 175.176
Denizli merkez ile köylerin Toplam Çekim 11.299.707.232 70.196.105
SONUÇ
Türkiye’nin idari yapılanması içerisinde merkezi idarenin yönetim birimleri olan iller ve o illerin bünyesindeki daha küçük birimler olan ilçe merkezleri hızla büyümektedir. İdari merkezlerde kurulmuş olan kentlerimiz kendi özel şartları neticesinde bu değişime yeterince ayak uyduramamaktadır. Küreselleşme süreci ile birlikte bazı kentlerin ön plana çıkması ve gelişmesi, bazı kentlerin ise tam aksi yönde geri planda olumsuz yaşam koşulları ile karşı karşıya kalması neticesinde yönetim kademeleri kentler arası nüfus dağılımını dengelemek için girişimlerde bulunulmaktadır. Bu girişimler genelde büyük kentlerin nüfus artışlarının yavaşlatılması için ikincil kentlerin büyümelerinin sağlanması, tarımsal hizmet merkezlerinin geliştirilmesi ya da endüstriyel çekim/cazibe merkezlerinin oluşturulması şeklinde uygulanmaktadır. Bu uygulamalara paralel olarak tez içerisinde uygulaması verilen alternatif il içi içsel çekim alanlarının tespitinde hiçbir değişken soyutlanmamaya çalışılsa da yerel ve bölgesel gelişmeyi yeterince açıklayıcı bir modelin bulunmamasından dolayı kentsel ekonomi ve yerel ekonomi alanlarından faydalanma gerekliliği ortaya çıkmıştır.
Değerlendirme sonucunda alternatif il içi içsel çekim alanlarının tespitinde kullanılabilecek işlem basamakları şu şekilde sıralanabilir:
o Uygulama merkezlerinin coğrafi özellikleri ve durumu, dağları, ovaları, akarsuları, geçitleri, doğal oluşumları, ayrıca ekonomik ve kentsel gelişmeye engel olabilecek yöreye özgü faktörlerinin değerlendirilmesi,
o Uygulama merkezlerinin tarihisel geçmişleri hakkında gerekli bilgilere sahip olunması halinde yörenin ekonomik, sosyal ve kültürel gelişimine paralel kent merkezi özelindeki idari merkezlerin tarihsel süreçte doğal afetler nedeniyle başka yerlere taşınmaları ayrıca kentin gelişim süreci ve yayılma yönlerinin değerlendirilmesi
o Kentin kent kuramları gibi kentsel gelişme hakkında bilgi veren kuramlarca test edilmesinden sonra kentsel alanın genişleme karakteristiğinin tespit edilmesi neticesinde kentsel gelişme bölgesinin tespiti ile kentsel gelişmenin yönü konusunda yeterli veriler sağlanarak değerlendirilmesi.
o Uygulama merkezlerindeki gelişmeye uygun idari merkezlerin tespitinde ise uygulama bölgeleri için hazırlanan coğrafi bilgilerin ve tarihsel sürecin öğrenilmesi gibi aynı sürecin tekrar değerlendirilmesi.
o Kentin tarihsel gelişimine paralel olarak kentteki nüfus hareketleri ayrıca kentinin ekonomik faaliyetlerinde yoğun görev alan işçilerin de toplum içindeki yerleri hakkında bilgiler toplanmalı ve nüfus yapısı ve tarihsel artışl arı konularında il genelindeki ihtiyaçların tespit edilmesi.
o Turizm gibi farklı alternatif ticaret kollarının faaliyet gösterebilmesi için mevcut altyapının tespiti ve bu gerek tarihsel miras gerekse doğal kaynaklar olmasından hareketle gerekli düzenlememelerde bulunulması.
o Kentin jeolojik altyapısı değerlendirme sürecinde hesaba katılması.
o Ekonomik açıdan yapılan değerlendirmede kentin gelişme potansiyelinin tespitinde önemli bir rol oynayan üretim tipinin tespite edilmesi.
o Kentin ekonomik faaliyetlerinin çekim/cazibe merkezi oluşturma potansiyeli taşıdığından hareketle bölgenin sahip olduğu OSB, serbest bölge, veya farklı sanayi kollarının ya da işletmelerin mevcudiyeti değerlendirilmesi.
o Ülkemizdeki ekonomik ve siyasal sistemin kentteki ranttan kaçınmaya olanak vermesi, kent formlarının sürekli olarak anayollar etrafında sıçrayarak saçaklanmasına neden olmaktadır. Bu nedenle kent ile zamanla saçaklanan kesim arasındaki alanlarda plansız ticari ve/veya ikamet amaçlı yapılaşmanın engellenmesi.
o Her kentin farklı ekonomik faaliyetlerinin etkisi değerlendirmeye dâhil edilmeli ve ekonomik geçmişinin incelenmesi.
Aşamalarının sonucunda, tez içerisindeki ilçe merkezleri niteliğindeki alternatif il içi içsel çekim alanlarına ihtiyacın tespiti için Denizli il merkez inin değerlendirmesi yapıldığında:
o Üç tarafı dağlarla çevrili bir coğrafya da bulunması o Kentsel gelişim bölgesinin doğal olarak sınırlı olması
o Kentin hâkim rüzgâr yönlerine kurulu fabrikalarca ve kentin coğrafi konumu nedeniyle hava kirliliğine yatkın bulunması
o Deprem tehlikesi ve yapı denetiminin tam uygulanmaması o İmalat ve ikamet alanlarının yol boylarında iç içe geçmesi
o Kentin iki büyük kente bağlantı yönündeki ilçe merkezlerine ve bu merkezlerinde il merkezine doğru gelişme potansiyeli
o Gerek il içi gerekse il dışı göç alıyor olması
o Kentsel gelişimin verimli tarım arazilerinin işgaline neden olması
o 1970’lerdeki ekonomik gelişmenin paralelinde yaşanan hızlı kentleşme ile 2000’lere olan süreçteki yapı stokunun mevcut durumu
Gibi genel başlıklar sonucunda Denizli İli içinde alternatif içsel çekim alanları oluşturulması uygun olacaktır.
Denizli il merkezinde kentsel gelişme teorilerinin uygulanması neticesinde kent merkezini dışarıya bağlayan yollar üzerindeki saçaklanma tespit edilmiştir. Çekim/cazibe merkezlerinin etki değeri hesaplamasından da Honaz ve Sarayköy ilçe merkezlerini il merkezi ile olan yoğun ilişkisi hesaplanmıştır. Kentsel gelişme şeklinin günkü hızı ile devam etmesi sonucunda Honaz ve Sarayköy İlçeleri ile birleşme ihtimalinden ve/veya sulu tarımın yapıldığı verimli Menderes Ovasına yayılma tehlikesinin varlığını ortaya koymaktadır.
Hesaplamalarda Denizli İl merkezinin Honaz İlçe merkezi üzerindeki ticari etkisi açıkça görülebilmektedir. Gerek alternatif hesaplamalardan görüldüğü üzere gerekse uydu fotoğraflarından görüldüğü üzere Denizli-Honaz güzergâhında tüm tehditleri göze alarak birleşmeye neden olacak alternatif bir il içi çekim/cazibe alanı engellenmelidir. Engellenmediği takdirde, yakın gelecekte Honaz ilçe merkezi, il merkezi ile bütünleşmiş bir alt bölge niteliği alabilecektir. Çevreye verdiği zararlar bir yana OSB’nin hemen kenarında düşük gelir gruplarının oturduğu doğal güzelliklerini kaybetmiş bir yerleşim birimi haline gelebilecektir. Honaz ilçe merkezinin muhtemel birleşme neticesinde dış kent pozisyonu alması OSB’si ile kent arasında bir tampon bölgeye dönüşme ihtimali taşımaktadır.
Sarayköy ilçe merkezi ise Denizli il merkezi ile benzer şeklide güney ve güneybatı kesiminden dağlara paralel olarak Menderes Ovası içerisinde kent sel ve ekonomik gelişim sergilediğinden kentsel sınır Denizli-Aydın kara yolu ile kesilmekte ve kent Babadağ ve Denizli-Aydın karayolu arasında gelişimini sürdürmektedir. Sarayköy ilçe merkezindeki tehlike kentsel alanın gelişmesi gibi görünse de Denizli - Sarayköy Karayolu güzergâhı boyunca saçaklanmanın geldiği boyutlar ve yol kenarına
kurulmuş olan fabrikaların yarattığı/yaratacağı etki konusunda düşünülmelidir. Özellikle, Denizli-Aydın karayolu Denizli çıkışında yoğunlaşan fabrikalaşma yol boyunca irili ufaklı olarak devam etmektedir. Fabrika ve kentsel atıkların nasıl dönüştürüldüğü sorusunu akla getirilmeli ve atıkların verimli Menderes Ovası boyunca doğaya atılıyor olabileceği gözden kaçırılmamalıdır.
Honaz ve Sarayköy ilçe merkezlerinin değerlendirilmesi sonucunda merkezi yerler teorisinde ifade edildiği üzere, 3. kademe ilçe merkezi konumunda oldukları görülmektedir. Ancak bölge sınırları içinde tanımlanan sorunlardan dolayı geleceğe yönelik bir planlama yapılmalıdır. Aksi takdirde, Çardak-Bozkurt hattının hipotetik olarak birleşmesinin ardından kademeli olarak önce 4. kademe yi ardından da sağlıklı olarak 5. kademeye geçiş süreci Sarayköy ve Honaz ilçe merkezleri için 4. kademeyi yaşamaksızın hipotetik olarak Denizli kent merkezi ile Ankara -İzmir yol güzergâhında birleşerek 5. kademeyi yakalaması tehlikesi ile sonuçlanabilecektir. Bu sonuçla birleşen ilçe merkezleri, il merkezi ile bütünleşmiş alt bölgeler alabilecektir. Çevreye verdiği zararlar bir yana, ana kentin yükünü taşıyan alt kentlerin ortaya ç ıkması muhtemeldir. Denizli kent merkezi sıkıştığı güney güzergâhına ek olarak doğu-batı güzergâhında da sıkışabilecektir. Bu durum ise Denizli il merkezini iki ilçe merkezi ile birleşmiş verimli tarım arazileri üzerine yayılmış bir kent haline getirebilec ektir. Gerek alternatif hesaplamalardan görüldüğü üzere gerekse uydu fotoğraflarının işaret ettiği çıkarım Denizli-Sarayköy-Honaz üçleminde tüm tehditleri göze alarak bir metropolün oluşumuna müsaade sağlayacak Sarayköy veya Honaz alternatif il içi içsel ç ekim alanının engellenmesi uygun olacaktır.
Bu durum altında planlamaların alternatif il içi hipotetik içsel çekim alanı olarak tespit ettiğimiz Çardak-Bozkurt bölgesine kaydırılması uygun olacaktır. Çardak- Bozkurt ilçe merkezlerindeki gelişme Denizli il merkezinin üzerindeki göç ve sanayileşme yükünü doğu yönünde alarak Denizli il merkezine yönelik işçi ve işveren göç akımını yaratılan bu bölgeye çekebilecektir. Bölgenin teşvik edilmesi ile iş arayanlar uygun ikamet şartları işverenlerde uygun çalışma koşulları nedeniyle bölgede oturmayı ve çalışmayı tercih edebileceklerdir.
KAYNAKLAR
Akın, E. (1995). Konut Alanları Planlaması ve Politikalarında Yerel Yönetimlerin
Rolünün Kentsel Gelişmeye Etkisi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aktakas, B. G. (2006). Bölgesel/Yerel Kalkınma, Bölgesel Gelişme İçin Bir Model (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Anonim. (1992). Denizli Mucizesi, Ekonomik Panorama Dergisi, Yıl 5, Sayı 20–29, Mart, s. 10–14.
Aslanoğlu. R. A. (1998). Kent, Kimlik ve Küreselleşme, Asa Kitapevi, Bursa.
Avrupa Kentsel Şartı, (1996). Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Yayın No: 10, Ankara. Başer, N. E. (2002). Teknolojik İlerlemeye Dayalı Kentsel Kalkınma Yaklaşımı İzmir
Örneği (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Batmaz, N. (2001). Gelişimi, Üretim Yapısı ve Sorunlarıyla Denizli Ekonomisi, İstanbul, Beta.
Blakely, E. J. (1994). Planning Local Economic Devolopment Theory and Practice, Sage Publications, Second Edition, California USA.
Baykan, N. O. (1999). Çürüksu Vadisindeki Üç Antik Kent ve Onların Tarihsel Su Yapıları, Denizli’de Sanayileşme ve Kentleşme Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Makine Mühendisleri Odası Yayını, Denizli, s. 117-127.
Bolu İl Özel İdaresi. (2005). Bolu İli Çevre Düzeni Planı, UTTA Planlama ve Projelendirme Danışmanlık Ltd. Şti., Ankara
Http://Www.Boluozelidaresi.Gov.Tr/Content2.Asp?İd=103 (11/05/2006)
Bookchin, M. (1999). Kentsiz Kentleşme: Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü, Çeviren: Burak Özyalçın, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Bozkurt Kaymakamlığı, (2007). “60 Dakikalık İlçe Brifing Raporu”, Bozkurt
Kaymakamlığı, Denizli, 2007
Canlı, E. (2001) Bölgesel Kalkınma ve Cazibe Modelleri (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
Casellas, A., Galley, C.C., (1998). Regional Defination in the European Union: A
Questions of Disparities?, Regional Studies, Vol. 33, No. 6, s. 551-558.
Ceritli, İ. (2000) Sürdürülebilir Kentsel Kalkınma Sürecinde Optimum Kent Ölçeğinin
Önemi ve Türkiye Örneği (Basılmamış Doktora Tezi), Marmara Üniversitesi
Ceritli, İ. (2001). Verimli Hizmet Sunumu Açısından En Uygun Kent Büyüklüğü ve
Türkiye Örneği, İçişleri Bakanlığı Türk İdare Dergisi, Sayı 430, s.137-155
Çardak Kaymakamlığı, (2006). “60 Dakikalık İlçe Brifing Raporu”, Çardak
Kaymakamlığı, Denizli, 2006
Denizli Çevre ve Orman İl Müdürlüğü, (2006). “Denizli İli 2005 yılı Çevre Durum Raporu”, Denizli Çevre ve Orman İl Müdürlüğü, Denizli.
Denizli İl Kültür Turizm Müdürlüğü, (2007).
http://www.pamukkale.gov.tr/tr/content.asp?id=279 (11.06.2006)
Denizli İl Özel İdaresi, (2005). Denizli İl Özel İdaresi Stratejik Planı 2006-2010, Denizli.
Denizli Ticaret Odası, (2004). Ekonomik Yönü İle Denizli 2004, Denizli. Denizli Ticaret Odası, (2005). Ekonomik Yönü İle Denizli 2005, Denizli.
Denizli Valiliği, (1998). Türkiye’nin Parlayan Yıldızı: Denizli, (Yay. Haz: Ersal Yavi ve Necla Yazıcıoğlu Yavi), İzmir.
Denizli Valiliği, (2005). “İl Brifing Raporu”, Denizli Valiliği, Denizli. Denizli Valiliği, (2006). “İl Brifing Raporu”, Denizli Valiliği, Denizli. DİE, (2000). Nüfus Sayım İstatistiği,
Http://www.Die.Gov.Tr/Nufus_Sayimi/2000tablo4.Xls 11/05/2006 Dinler, Z. (1998). İktisada Giriş, Ekin Kitapevi, Bursa.
Dinler, Z. (2001), Bölgesel İktisat, Ekin Kitapevi, Bursa.
DPT. (1982). Türkiye’de Yerleşme Merkezlerinin Kademelenmesi, Kalkınmada Öncelikli Yöreler Başkanlığı Yayınları No. 27, Ankara.
DPT, (2000). Bölgesel Gelişme Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Sekizinci Beş Yıllık
Kalkınma Planı, Ankara.
DPT, (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması, Ankara
EGEV. (2003). “Denizli İl Raporu”, Ege Bölgesi Kalkınma Projesi İl Raporları, İzmir, 2003
Erarı, Ferhat (1997). Denizli Tekstil Sektörünün Yeri, Önemi ve Sorunlarına Yönelik Çözüm Önerileri, DETMA’97 Bildiriler Kitabı, Denizli, s. 96–110.
Eraydın, A. (1983). Bölge Merkezlerinin Sanayi Yapısı Araştırması, Sosyal Planlama
Başkanlığı Planlama Dairesi Yayın No: DPT:1908 SPB:376, Ankara.
Erendil, A. (1997). Yerel Olmanın Anlamı Denizli Örneği, Adakentliyim, Yıl 3, Sayı 9, Şubat-Mayıs, s.64-67.
Erendil, T. A. (2000). Mit ve Gerçeklik Olarak Denizli – Üretim ve İşgücünün Değişen Yapısı: Eleştirel Kuram Açısından Bir Değerlendirme, Toplum ve Bilim, Sayı 86, Güz, s. 91-117.
Erkan, H. (1987). Sosyo-Ekonomik Bölgesel Gelişme-Teorik ve Uygulamalı Bir
Yaklaşım, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Kavram Matbaası, İzmir.
Erkan, R. ve Bağlı, M. (2005). Göç ve Yoksulluk Alanlarında Kentle Bütünleşme Eğilimi: Diyarbakır Örneği, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt22, Sayı 1, s.105–124, Ankara.
Ersoy, M. (2007). Kapsamlı Planlama Kavramının Tarihsel Gelişimi ve Bugünü,
Kentsel Planlama Kuramları, Editör: Melih Ersoy, İmge Kitapevi, İstanbul,
s.115-170.
Ertürk, H. (1997). Kent Ekonomisi, Ekin Kitapevi, Bursa.
Es, M. (2007). Kentsel Bilincin Oluşturulmasında Halkın Duyarlılığının Önemi, Http://Www.Yerelsiyaset.Com/V2/İndex.Php?Goster=Ayrinti&İd=483
(13.05.2007).
Eşiyok, B. A. (2002). Türkiye Ekonomisinde Bölgesel Dengesizlikler (Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinin Kalkınmasına Yönelik Bir Model) Türkiye Kalkınma Bankası AŞ Araştırma Müdürlüğü, Ankara.
Gözlükaya, T. (2005). Denizli İlinde Tekstil Sektörünün Gelişimi ve İl Ekonomisine
Katkıları (Basılmamış Uzmanlık Tezi), İçişleri Bakanlığı, Ankara.
Güngör, A. (2000). Kalkınma Kutupları Teorisi Açısından Güneydoğu Anadolu
Projesi’nin Analizi (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
Ildırar, M. (2004) Bölgesel Kalkınma ve Gelişme Stratejileri, Nobel Yayın Dağıtım, İstanbul.
İlkin, A. (1976). Kalkınma ve Sanayi Ekonomisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları No:384, İstanbul.
İnceoğlu, N. (1999). Tarihsel Süreç İçinde Denizli Kentindeki Yapısal Değişiklikler - Kentleşmede Sürdürülebilirlik Politikaları, Denizli’de Sanayileşme ve Kentleşme
Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Denizli, TMMOB, MMO Yayını, s. 103–106.
İzmir Mimarlar Odası (2007). Mekansal Bilgilerin Sayısallaştırılması ve Analizleri, Http://Www.İzmimod.Org.Tr/İknip/03_Mekansalanaliz.Pdf (30.05.2007). Karaduman, T. (1996). Turizmin Denizli’ye Etkisi Sorunlar ve Çözüm Önerileri,
Denizli’de Sanayileşme ve Kentleşme Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Makine
Mühendisleri Odası Yayını, Denizli, s.135-145
Kaplan, H. ve Yılmaz, S. (2007). Preliminary Seismic Risk Assesment of Urban Building Stocks: A Case Study for Denizli-Turkey, Journal of Science and
Karayolları 27. Şube Şefliği (2005). “Brifing Raporu”, Karayolları 27. Şube Şefliği Denizli, 2005.
Karayolları Genel Müdürlüğü (2007). http://www.kgm.gov.tr/il2.asp, (15.05.2007) Kartal, S. K. (1992). Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme, Adım
Yayıncılık, Ankara.
Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü, İmge Kitapevi, 2 Baskı, İstanbul. Keleş, R. (2000). Kentleşme Politikası, İmge Kitapevi, Ankara.
Keleş, R. (2006). Kentleşme Politikası, İmge Kitapevi, İstanbul.
Kılınç, G. (2000). Ribbon Developments in Aydın Along Denizli-İzmir Highway (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir Teknoloji Enstitüsü, İzmir.
Kıray, M. (1998). Kentleşme Yazıları, Bağlam Yayınları, İstanbul.
Emlak Komisyoncuları ve Danışmanları Odası Kurucu Üyesi Adem Koç (15.05.2007). “Denizli’deki Konut ve Arazi Fiyatları ile Kira Düzeyleriyle Alıcı, Satıcı, Kiracı