Değerler Eğitiminde Geribildirim Alma

Geribildirim literatürde “Kaynak birimin gönderdiği mesaja karşılık hedef birimin gönderdiği cevap mesaj” (Cüceloğlu, 1988) olarak tanımlanmaktadır. Türkçe’de ise geri besleme, geribildirim, dönüt, aydınlatıcı yankı, sonuçların bilgisi gibi ifadelerle karşılanmaktadır (Özçelik, 1992).

Geribildirim öğretim ortamında çift yönlü bilgi sağlar. Bunlardan ilki öğreticinin öğrencinin öğrenip öğrenmediğine ilişkin bilgi alması, diğeri ise öğrencinin öğretmenden cevabının doğruluğuna ilişkin bilgi alması şeklinde gerçekleşmektedir (Ayar, 2009: 8). Bu bölümde okul öncesi dönem çocuklarının değerler eğitimine ilişkin geribildirimleri söz konusu olduğundan birinci şekil geribildirimden bahsedilecektir. Çünkü bu dönemdeki çocuklar yaşları itibarıyla sınavla değerlendirilmezler ve değerler derslerinin içerik açısından sınava tabi tutulması da uygun değildir.

Duruma bir de din eğitimi açısından bakmak faydalı olacaktır. Ailede verilen din eğitiminin örgün eğitim faaliyetleri içinde verilen din eğitiminden daha etkili ve verimli olmasının sebeplerinden biri ailede herhangi bir zorlamanın olmamasıdır. Zorunlu devam, notla değerlendirilme gibi etkenler din eğitimi için engel teşkil etmektedir. Bu

sebeple gönüllü din eğitimi, örgün din eğitimindeki zorunlu din eğitiminden çok daha etkili ve faydalıdır (Köylü, 2004: 151).

Genel anlamda, eğitim sisteminin her basamağında geribildirimin zorunlu olduğunu söylemek mümkündür. Bir eğitim durumunda, öğrencilere hedef davranışların kazandırılması sırasında, öğretmen tarafından sorulan sorulara verilen cevaplar geribildirimdir. Bunlara bakılarak öğrenciler ve eğitim durumu hakkında bir sonuca ulaşmak mümkündür (Ayar, 2009: 8).

Etkileşim sürecinde, öğretmenin öğrenciden geribildirim aldığı anda, öğrencinin de öğretmenden geribildirim alarak iletişimin sağlanıp sağlanamadığının kontrol edilmesi, öğretimin niteliğine olumlu yönde etki etmektedir (Ayar, 2009: 9). Yapılan çalışmalar da, geribildirimin, eğitimde önemli bir yeri bulunduğunu ortaya koymuştur. Fakat, hangi tür geribildirimin, hangi şartlarda, ne ölçüde yararlı olduğu konusu henüz yeterince açıklığa kavuşmamıştır. Bu nedenle yeni çalışmalarla bilgi birikimine katkıda bulunmakta yarar vardır (Dökmen, 1982: 71).

Geribildirim yalnızca, öğretimin başarısı hakkında bir fikir vermekle kalmaz aynı zamanda bir sonraki aşama hakkında öğretmene neler yapılabileceği veya yapması gerektiği hakkında ipuçları da verir (Ayar, 2009: 23). Bu sebeple geribildirim almak oldukça önemlidir.

Bu bağlamda kurumda katılımcılara “Verilen değerler eğitiminin sonuçlarını nasıl alıyorsunuz?” şeklinde bir soru sorulmuştur. Cevaplar Tablo 5’te verilmiştir.

Tablo 5

Değerler Eğitiminde Geribildirim Alma

Frekans Yüzde Hem aile hem de çocuklardaki davranış değişikliğiyle 6 46 Çocuklardaki davranış değişikliğiyle 4 31

Aile vasıtasıyla 3 23

TOPLAM 13 100

Tablo 5’e bakıldığında katılımcıların toplamda % 77’si geribildirimi çocukların davranış değişikliği göstermelerinden aldıklarını ifade etmişlerdir. Bunlardan %31’i

yalnızca çocukların davranışlarından gözlemleyerek geribildirim aldıklarını ifade ederken %46’lık kısmı ise hem çocukların davranışlarından hem de aile vasıtasıyla geri bildirim aldıklarını söylemiştir. Geriye kalan %23’lük kısım ise aile vasıtasıyla eğitimin etkilerinden haberdar olduklarını dile getirmiştir. Sonuçlara göre ailelerin geribildirim alınma konusunda eğitim sürecine katılım oranının %67 olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. İfadeler incelendiğinde geribildirimlerin ailelerin notları, telefonları vs. aracılığıyla ya da bizzat öğrencilerin davranışlarında gözlemlenerek edinildiği söylenebilir. Sosyo-ekonomik açıdan oldukça yüksek veli potansiyeli olan kurumda görev yapan katılımcılardan bir tanesi ailelerin genel anlamda yapılanlardan memnun olduklarını ama yeteri kadar geribildirimde bulunmadıklarını ifade etmiştir. Bunun altında yatan sebep, velilerin çocuklarını bu kuruma belli bir beklenti içinde göndermeleri ve beklentilerinin karşılanması durumunda ayrıca bir teşekküre gerek duymamaları olabilir. Yine aynı öğretmenin beklentilerin karşılanmadığı durumlarda velilerin bunu ifade ettiklerini ve gerekirse duruma müdahale ettiklerini söylemesi, görüşümüzü destekler niteliktedir. Diğer bir katılımcının “…kızım önceden ne desem

yapardı burada muhakemeyi mi öğreniyorlar? Ben çocuğum, benim de haklarım var diyor, güdümlerden çok ben de varım diyen çocuklar gelecek vaad eden çocuklar yetiştiriliyor burada…” cevabı da dikkate değerdir. Kurumun sadece bilgi

yüklemekten ziyade bakış açısı kazandırma misyonunda olduğunu velinin bu sözlerinde görmek mümkündür. Fakat şunu da ifade etmek gerekir ki okul öncesi dönemde düşünce ve davranış bakımından bu kadar özgür yetiştirilen öğrencilerin, ilkokula başladığında zorluk çekmesi oldukça muhtemeldir. Nitekim görüşmelerde bulunduğumuz öğretmenlerden Ö8 bir başka soruya cevap verirken, çalıştığı kurumun açılışını “Biz bunun temelini atıyoruz, sonrasında aile devamını getirir, getirmez, bu

aileye bağlı. Zaten bu okulun açılış amacı da o. Ana sınıfında öğreniyor çocuk, diğer yerlere gidince öğrendikleri tamamen ortadan kalkıyordu. Bu okulun amacı, anaokulunu tamamlamaktı, ana sınıfında öğrenilen şeylerin ilkokulda devam etmesini sağlamak.” şeklinde ifade etmiştir. Buradan hareketle aynı kaygının kurum tarafından

da duyulduğunu söylemek mümkündür.

“…Ben burada ders yaparken orda oyun oynayan birileri katılıyor aramıza, sesler nereden geliyor diye bakıyorum, diğerlerinin de bizi takip ettiğini anlıyorum oyun oynarken…”(Ö1)

“Ailelerden geribildirim alıyoruz, geri dönüşleri çocuklarda da görüyorum anlık davranışlarında. Ya da anlık geri dönüşler olabiliyor hiç beklemediğim bir anda beklemediğim kişilerde görebiliyorum.”(Ö2)

“Mesela ilk geldiğindeki konuşması değişiyor, daha da kibar konuşuyor. Verir misin, alır mısın, yapar mısın? Artık arkadaşlarına hitabeti daha kibar bir şekilde. Mesela bir şey yaptığımızda peygamberimizden örnekler veriyor. Ya da geçen sene başlayıp bu sene devam ettiğimiz öğrenciler, aa biz bunu görmüştük, öğrenmiştik diyorlar… Bunun dışında ailenin notlarında geribildirimler geliyor… Aile notları, telefonlar vs. şekillerde geribildirim alıyoruz.”(Ö3)

“Arkadaşları ile konuşurken birbirleriyle diyaloglarını çok iyi

gözlemliyorum. Geçen bir çocuğum hamurunu açamadı, diğer arkadaşı dedi ki besmele çekmediğin için açamadın, besmele çekseydin daha çok güçlenecektin ve açacaktın dedi, çok hoşuma gitti. Bunun dışında anneleri eleştirdiği gibi hoşlarına giden iyi noktaları da söylüyorlar. Besmelesiz oturmadıklarını, başarı duasını her zaman okuduklarını vs. ailelerden geridönüş alıyorum. Davranış olarak ise sınıf içerisinde arkadaşlarıyla oynarken gözlemliyorum.” (Ö4)

“Aile tarafından çok güzel geri dönüşümler aldık, takdir alıyoruz. Çocuk üzerindeki etkisini biz de gözlemliyoruz. İşte merhamete vurgu yapıyorsak o konular gelmeden, birbirine vuran çocuğa onu veriyoruz. Mesela kurban bayramında harçlıklarını paylaşan çocuklar ilk etapta bundan çok haz etmiyorken artık Afrika'daki çocuklara seve seve paralarını gönderiyorlar. Kesinlikle şu an konular çok yeni ve az olduğu için her konuda çocuk üzerinde etkisini görüyorum ve geri dönüşünü alıyorum.” (Ö5)

“Bu yıl bunu daha net gözlemledim. Çünkü geçen yıl Gülağacı’ndaki 6 yaş öğrencilerim burada şuan 1. Sınıfta. İlkokul birinci sınıflarda da bizim değerler eğitimimiz var ve yanında başka okuldan gelenler de var Onlara baktığımda davranışları daha farklı, peygamberimizi tanıdıkları için onun gibi davranmaya çalıştıkları için, ahlak eğitimini düzgün oturttuğumuzda o zaman hakikaten üzerine koymak daha kolay. Bir şeyleri onlarda pekiştirmek çok daha rahat oldu… İşte Peygamberimizin hadislerini öğretirken onlarda çok daha hızlı yol alabiliyorum… Anaokulunda hakikaten temeli sağlam atarsak sonraki yıllarda üzerine koymak çok daha kolay.”(Ö7)

“Öğrenci ve veli yoluyla. Mesela çocukların birkaç hafta sonra davranışlarında değişiklikler meydana geliyor. Geçen gün şöyle oldu, ben sizin dediğiniz gibi davrandım diyor çocuk. Veli de, bu akşam eve geldi

şöyle dedi çok mutlu olduk diyor. Uzun bir süreç olsa da sene sonunda

bakıyoruz ki baş ve son arasında çok ciddi bir değişiklik oluyor çocuklarda.” (Ö9)

“…Bazen de şöyle bir geri dönüş alıyoruz kızım önceden ne desem yapardı burada muhakemeyi mi öğreniyorlar? Ben çocuğum, benim de haklarım var diyor, güdümlerden çok ben de varım diyen çocuklar gelecek vaad eden çocuklar yetiştiriliyor burada… Geçenlerde bir veli de kızım buraya başladıktan sonra çiçek koparmaz oldu dedi.” (Ö10)

“Çocuklar kendileri davranışlarında gösteriyorlar ya da aileler arayıp söylüyorlar, bu da bizi çok mutlu ediyor, motive oluyoruz. Geçen gün bir veli, dışarı çıkarken ayakkabı giyeceğiz o esnada çocuk anne önce sağ sonra sol ayak giyiyoruz dedi diyor.” (Ö11)

“Çok güzel alıyoruz, hepsinde olmuyor ama olduğunda da güzel oluyor. Uygulandığı için güzel oluyor, geçen ayın konusunu bu ay da anlatıyoruz, geriye dönüyoruz konularda pekiştirme sağlansın diye.”(Ö12)

“Bu işte ilk senem. Ama bu iş buymuş dersiniz ya ben bu ayın geri bildirimlerinden aldım bu duyguyu. Çocukların evde yaptıklarını annenin

gelip bize söylemesiyle bu iş beni tatmin etti… Bunları duymak insanı çok mutlu ediyor.”(Ö13)