Dargo Muharebesi

Çar I. Nikola bütün bu hezimetlerden sonra Şeyh Şamil’in karşısına Napolyon ile savaşmış tecrübeli General Vorontsov’u çıkardı.442 _{Çar generale büyük yetkilerin}

yanında Kafkasya Başkomutanlığı, Umumi Kafkasya Çar naipliği ve Umum valiliği gibi unvanlar da vererek onu İmam Şamil üzerine gönderdi.443 _{Ayrıca Çar, “Bütün}

ordularım ve hazinem bu uğurda feda olsun yeter ki Şamil’i ölü veya diri bana getirin ve Dargo’yu yerle bir etmenizi istiyorum” demiştir.444

1844 yılının sonuna doğru General Neidhart bir plan hazırlamıştı. Plana göre: 1. Şamil’in bütün adamları etkisiz hale getirilmeli

2. Rus ordusu Dargo’yu muhakkak yok etmeli

3. Kafkas kabileleri arasında Şamil’in nüfuzu kırılmalı.445

Bu planın bir diğer amacı da Dağıstan ile Çeçenistan’ın birbirinden koparılmasını sağlamaktı: İşte bu planın tatbiki için görevlendirilen Vorontsov’un emrinde 8 general ve 3 prens vardı. 34 tabur piyade, 5 istihkam bölüğü, 8000 Kazak süvarisi, 2000 milis kuvveti ve 50 adet dağ topu ile446 _{kendi deyimi ile “Dünyayı}

havaya uçuracak kadar barut” ile Dargo üzerine yürüdü (25 Mayıs 1845).447

4 Haziran’da Rus ordusu 20 bin kişilik kuvvet ile Andi mevkiine geldi. Buradan İmam Şamil’in hazırlattığı sahte siperlere günlerce mermi atıldı. Fakat hücum edildiğinde burada hiçbir asker göremeyince İmam Şamil’in bu zekice hilesi

441 _{Baddeley, Şeyh Şamil, s. 340-341.}

442 _{Çevik, Mehmet, Rusya’nın Kafkasya Politikası (1900-1930), Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat}

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2002, s. 45.

443 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s. 72.} 444 _{Göztepe, Dağıstan Aslanı İmam Şamil, s. 186.}

445 _{Baddeley, Şeyh Şamil, 362.}

446 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s. 72.} 447 _{Göztepe, Dağıstan Aslanı İmam Şamil, s. 186}

karşısında şaşkına döndüler.448 _{Daha sonra General ile İmam Şamil’in askerleri Aval}

mevkiinde karşılaştı. Fakat Şamil henüz bir meydan savaşı istemiyor, düşman çok kalabalık olduğu için onları topçu ateşiyle yıpratmak istiyordu. Rus ordusu geri dönmek istiyor ancak Generali ikna edemiyorlardı. Orduda açlık kendini göstermeye başlamıştı. Litovski komutasındaki birinci kuvvet, ordunun önünde giderek İmam Şamil’i arıyordu. Şamil’in nâibi Taşo Hacı kumandasındaki 2000 kişilik Çeçen müfrezesi tarafından bir geçitte imha edildiler.449 _{Daha sonra Çar’a aşırı bağlı olan}

Hristiyan Gürcü ve Kazaklar devreye sokulduysa da Rus ordusu Çeçen ormanlarında büyük kayıplar verdi. İmam Şamil hala bir meydan muharebesine girmemiş geri çekilerek Dargo’yu ateşe vermişti. Rus ordusu 7 Temmuz’da Dargo’ya girdi, dumanları tüten boş bir köy harabesinden başka hiçbir şey bulamayınca şaşkına döndü. Bundan sonraki hedef Çeçenistan ormanlarını geçip 30 km ilerde Gezel’deki Rus karargâhına varmaktı.450 _{Orman içinden Ruslara erzak getiren General Passek, General}

Viktorov ve General Klugenav kumandasındaki Rus ordusu orman içinde bir baskına uğrayıp bütün erzakı bırakmak zorunda kaldılar. General Passek ve Voktrof ile beraber birçok Rus askeri de öldürüldü. Müridler Rus ordusuna bir ay yetecek kadar erzakı ele geçirmiş oldular.

Artık Şamil için Dargo’daki Rus ordusuna taarruz zamanı gelmişti. 14 Temmuz’da genel taarruza geçildi. Orduya çeşitli yönlerden saldırıyorlardı. İmam Şamil Rus ordusuna karşı çeşitli taktikler kullanıyordu. Bunlardan biri; yakaladığı Rus borazancılara Rus askeri notalarıyla toplanma marşı çaldırıyor, sonrasında kafileler halinde dolaşan Rus askerleri tuzağa düşürerek esir alıyordu. Ayrıca geceleri yat borusu ve talim borusu da çaldırmakta idi.451

Durumun kötüye gittiğini gören Rus ordusu Dargo’dan ayrılarak Gerzel’e doğru kaçmaya başlamıştı. Orduda 3000 civarında yaralı vardı. İmam Şamil nâibleri Çeçenistan ormanlarında generaller komutasında ilerleyen Rus ordusuna hücum ediyor, birçok kayıp verdirerek güvenli siperlere çekiliyor sonra tekrar ortaya çıkıyorlardı. General Vorontsov saldırdığında 20.000 askeri varken, Şeyh Şamil’in

448 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s. 392.} 449 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s. 393.} 450 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s.393.} 451 _{Göztepe, Dağıstan Aslanı İmam Şamil, s. 223.}

yıpratma harpleri ile ordusunun yarısından çoğunu kaybetmişti. İşte bu zor durumda iken 18 Temmuz’da General Fraytag, Vorontsov’un imdadına yetişti. 1845 Ağustosunun birinci günü Ruslar kendilerini Gerzel avuluna zor attılar. Rus ordusu Passek, Voktrof ve Fok gibi üç önemli generalini kaybetmişti.452 _{Müridler kaçan}

Rusların artlarında bıraktıkları 2 top, yüklü miktarda barut ve pek çok ganimet ele geçirdiler.453

İmam Şamil’in iki ay süren maharetli yıpratma muharebeleri karşısında canını zor kurtaran General bu durumu soğukkanlılıkla Çar’a bildirmişti. Oysa büyük bir kibirle yola çıkmış; Çeçenistan, Avaristan hatta Kafkasya’yı alarak Şamil’i de canlı olarak Çar’a getireceğini söylemişti.

General Çar’a yazdığı raporda “Muazzam Rus İmparatorluğu’nun karşısında

tek bir adamın, yani Şamil’in bir avuç insanla nasıl olup da mücadeleye devam ettiğini ve çok kereler teşebbüsü elden bırakmadığını havsalama sığdıramamaktayım. Bu adamı tanıyan birçok Rus kumandanları gibi bu hususta ben de şu kanaate ulaşmış bulunuyorum ki Şamil’in o cidden parlak harp talihini temin eden esrarengiz kuvvet, dağların ve ormanların kendisinden esirgemediği lütûfkarlıktan gelmektedir.”

demektedir.454 Dargo savaşına katılmış olan General R. A. Da şöyle demektedir: “…Artık Kafkasya’yı Şamil kumanda ediyor, çok üstün imkanlarla teçhiz edilen

ordumuz karşısında fütursuzca davranıyor. Çar hükümetinin harp teknolojisini hiçe sayıyor. Ordularımızın Kafkasya’da işgal ettiği toprakları Şamil, teker teker elimizden aldı ve dağlara eski bağımsızlığını iade etti.”455

Vorontsov’un yenilgi haberini alan Çar morallerini bozmamak için Generale prenslik payesi vererek mükâfatlandırmıştır. Çünkü Kafkasya onun için çok önemliydi ve asla vazgeçmedi456_.

Tarihçilere göre Şamil’in Dağlıların özgürlük mücadelesindeki siyasi başarısının en yüksek ve kabileler arasındaki etkisinin en üst noktaya ulaştığı dönem

452 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s 394.} 453 _{Karakî, Dağıstan Kılıçlarının Parlaması, s. 286.}

454 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s 394.} 455 _{İsmail,- Cemender, “Dargo Meydan Savaşları”, Türk Kültürü, s 394.} 456 _{Göztepe, Dağıstan Aslanı İmam Şamil, s. 186-226.}

1843-1846 yıllarıdır. Bu dönemde imamlığın sınırı yaklaşık 900 verst457 _kare

olmuştur458_.

Dargo Meydan Savaşıyla İmam Şamil üstün liderlik kabiliyetini, askeri dehasını ve mürid ordusunun gücünü bir kez daha kanıtlayarak şöhretini artırmıştır. Bu, onun Ruslara karşı kazandığı en önemli zaferdir.

Dargo zafer ile birlikte Kafkasya’da İmam Şamil’in otoritesi sağlamlaşmış, Kuzey Kafkasya’nın büyük kısmına hâkim olmuştur. 1959’a kadar uzun bir süre daha Ruslarla olan mücadelesini sürdürecektir. Ancak artık Ruslar Müridizm hareketini daha fazla ciddiye almaya başlayacak ve tüm kuvvetlerini buraya yönlendirmeye başlayacaklardır. Yaşanan teknolojik gelişmeler ile birlikte daha iyi teçhizatlanan Rus ordusuna karşı mücadele etmek Dağlılar için daha da zorlaşacaktır. Zaten yıllardır kendilerinden epey fazla güce sahip kuvvetlerle savaşan halk güçsüz düşmeye başlayacak ve İmam Şamil önderliğindeki direniş ancak 1859’a kadar devam edebilecektir. Kafkasya’daki durum için endişelen İmam Şamil Osmanlı Devleti’nden yardım istemiştir.