Danışmanlık Tedbir Kararı, herhangi bir sebeple suça sürüklenmiş çocuğun tekrar suça karışmaması ve olumsuz çevresel şartlardan korunması adına, çocuk, aile ve asliye mahkemelerince verilen, çocuğu tehlikelerden esirgemek ve desteklemek için alınan önlemlerden biridir (Yavuzer, 2009: 31). Danışmanlık tedbiri kararı, çocuk ailesi birlikte yaşarken uygulamaya konulacağı gibi herhangi bir yurtta kaldığı zaman da uygulama kararı alınabilir. Ayrıca bu kararlar her zaman sadece çocuk için alınmayabilir. Çocuğun ailesinin bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi için aile bireylerinin tamamına yönelik bir tedbir olarak da uygulanabilir.
Danışmanlık Tedbir Kararı’nın öncelikli amacı korunmaya muhtaç, suç tehlikesi altında olan çocukların korunmasını sağlamaktır. Çocuğun korunması ve kollanması sırasında ailenin ya da bakımından sorumlu kişilerin muhtemel tedbirler konusunda bilgilendirilmesini sağlamak amaçlanmaktadır. Kimi zaman problem ekseninde sadece risk ihtimalini en aza indiren bir tedbir olarak kimi zaman da diğer alınacak önlemlerin uygulamaya konulmasından önce veya başka önlemlerle beraber, o önlemlere destek vermek amacı ile uygulanmaktadır.
Danışmanlık Tedbir Kararı kapsam alanına dahil olan durumlar şu şekilde sıralanmaktadır:
Çocukların fiziksel, psikolojik, sosyal ve duygusal gelişimini desteklemek amacıyla hükmedilebilir,
Çocukların okul, aile ve sosyal çevresi ile uyumunu sağlamak ve yeteneklerine göre bir meslek sahibi olarak yaşama adım atmalarını sağlamak için okul başarısızlığı, okuma yazma bilmeme, okul devamsızlığı gibi eğitim sorunlarının çözüme kavuşturmaya dönük faaliyetler ve okul başarısını artırmak amacıyla karar alınabilir.
Zararlı madde alışkanlığı, davranış bozukluğu, cinsel istismar, ergenlik dönemi problemleri, öfke kontrolü, sosyal beceri sorunu, aile içi iletişim eksikliği, ailede dağılma, ailede çocuğa verilen değer konusunda yeterince hassasiyet gösterilmemesi, ailenin göçe bağlı sorunları gibi konularda korunmaya muhtaç olan veya suça bulaşan çocuğu, aileyi ve çocuğun bakımından ve eğitiminden mesul kişileri bir arada sistemli bir şekilde ele alan, suç ve mağduriyetin yinelenmesini önlemek üzere riskleri ve koruyucu tedbirleri değerlendiren ve normal gelişimi destekleyen, müdahale eden, psiko-sosyal ve eğitsel destek hizmetleri olarak uygulamaya konur.
Çocuğun bakımından sorumlu kişilere; anne baba eğitimi, aile danışmanlığı, aile sağlık hizmetleri gibi konularda gerekli danışmanlık hizmetleri sunulur. Ayrıca, istenilen davranış değişikliğinin oluşabilmesi amacıyla bu ebeveynlere aile destek eğitimi programlarına yönlendirilebilir (Danışmanlık Tedbir Kararlarının Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ m.5/1).
Danışmanlık tedbiri uygulanmasında mahkemelerin görevlendirilmesiyle il merkezlerinde veya büyük ilçelerde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, bu bakanlığın birimlerinin bulunmadığı yerlerde Milli Eğitim Bakanlığı ve belediyeler sorumludur. Danışmanlık tedbir hizmetini bizzat verecek kişiler, sosyal hizmet uzmanları, psikologlar, sosyologlar ve çocuk gelişimcilerdir (Topaloğlu, 2008: 92). Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’ndan görevli psikolog, sosyal hizmet uzmanı veya psikolojik danışmanlar, Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde görevli rehber öğretmenler ve psikolojik danışmanlar, belediyelerde bulunan psikologlar danışmanlık tedbirini yürütmekle vazifeli uzman kişilerdir.
Adalet Bakanlığı ile Milli Eğitim Bakanlığı’nın birlikte imzalamış olduğu işbirliği protokolü gereğince rehber öğretmenlerin bu görevi kabul etmemesi söz konusu olmamaktadır. Genellikle sosyal tetkik raporu hazırlama veya danışmanlık tedbiri uygulama ile görevlendirilen rehber öğretmenlerin bu vazifeyi almak istememelerinin temel nedeni; emniyet güçlerinin dahi çok dikkatle girdiği risk taşıyan bölgenin, herhangi bir güvenlik önlemi olmadan görüşme gerçekleştirmek zorunda olunması, karşılaşılan ailenin olumsuz ve suçlayıcı bakış açısı ile ücretlendirmedeki adaletsizliktir (Yavuzer, 2009:33).
Danışmanlık hizmeti yürütecek uzman kişilerin hazırlayacağı belgeler ve raporlar standart halde bulunmaktadır. Danışmanlık hizmetinde sorumlu uzmanların yürütecekleri mesleki görüşmeler, hazırlanan uygulama raporları, değerlendirme raporları ve programlarla ilgili standartlar, başlıca mesleki görüşmelerin yürütülme kriterleri hizmeti yerine getirmekle görevli kurumlar tarafından belirlenmektedir. Uzman kişiler hizmet götürülecek alanları da belirlemek kaydıyla tedbiri yürütmekle sorumlu kurumların taşra teşkilatları tarafından, il ve ilçelerdeki koordinasyon birimlerine, mahkeme ya da çocuk hâkimlerine bildirilmesi gerekmektedir.
Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından danışmanlık tedbiri uygulanması kararı alındığı zaman, çocuğun devam ettiği okulda görevlendirilen rehber öğretmenin izleyeceği uygulama süreci şu şekildedir:
1. Basamak: Yasal mevzuatın dikkatle incelenmeye alınması,
2. Basamak: Çocuk, aile ve çocuğun bakımı ile yükümlü kişileri tanıma, çocukla ilgili gerekli bilgilerin toplanması, problemin ne olduğunun net
bir şekilde belirlenmesi ve danışmanın yürütülecek tedbir süreci hakkında çocuğu ve gerekli diğer kişileri bilgilendirmesi,
3. Basamak: Danışmalık Tedbiri uygulama sürecinin bir plan içinde hazırlaması, uygulanacak planının hakim tarafından onaylanması için gönderilmesi,
4. Basamak: Çalışmanın uygulamaya konulması,
5. Basamak: Aylık değerlendirme raporlarının hazırlanıp gönderilmesi, 6. Basamak: Danışmanlık Tedbir sürecinin tamamlanmasıyla sonuç
değerlendirme raporunun gönderilmesi (Danışmanlık Tedbir Kararlarının Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ m.9/1).
Danışmanlık Tedbiri hizmeti uygulanırken ilgili mevzuat gereğince birtakım kriterlere uyulma zorunluluğu bulunmaktadır:
Hizmette görevlendirilecek kişilerin alanlarında mesleki eğitim almış olmaları ve ayrıca yeterlilik sertifikaları ya da alanlarında çalıştıklarını hizmet belgesi ile belirtmeleri gerekmektedir.
Danışmanlık tedbirini yürütecek görevli kişi ile denetim kararı verilmiş ise bu hizmeti yürütecek kişi aynı olamaz.
Ailenin danışmanlık tedbir sürecinde alınan kararlara katılımını sağlamak amacıyla, diğer tedbir kararlarını ya da denetim görevini üstlenen görevli kişilerin birlikte koordineli bir şekilde hareket etmeleri önemlidir.
Danışmanlık tedbiri ile görevli kişi, kurum veya kuruluşlar tarafından, Çocuk Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmeliğin 22. maddesinde belirtilen bilgi edinme ilkelerine uymak kaydıyla sosyal inceleme raporundan yararlanılır.
Danışmanlık tedbiri, yürütülecek programın niteliğine göre haftalık veya on beş günlük dönemlerle uygulanmalı, en az sekiz seans yapılmalıdır. Bu süre sonunda tedbirin devamı konusunda gerekli karar alınmalıdır.
Danışmanlık tedbirlerinin karalarının yerine getirilmesi, çocuk, aile veya çocuğun bakımından sorumlu kişiler için hazırlanmış psiko-eğitsel programlar aracılığıyla yürütülür. Bu programlar, hem bireysel hem de grupla uygulanabilir özellikte hazırlanmalıdır. Programlar, çocuğun kurumlarla
sağlıklı iletişimini ve sosyal normlarla uyumunu sağlamayı, çocuğun bakımından sorumlu kimselerin ve ebeveynlerin ise rehberlik edici ve eğitici yönlerini geliştirmeyi amaçlamalıdır.
Çeşitli sebeplerden dolayı danışman çalışmayı yürütememesi halinde, görevli kurum tarafından yeni bir danışman belirlenir ve ilgili mahkemeye bildirilir (Danışmanlık Tedbir Kararlarının Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ m.7).