Dini danıĢma iliĢkisi danıĢan kiĢinin yönelttiği soru ya da soruna dini danıĢmanın çözüm sunması Ģeklinde gerçekleĢmektedir; ancak bu iliĢki sıradan bir soru cevap iliĢkisinin çok ötesindedir. Çünkü danıĢman ilgili problemin yanı sıra danıĢan kiĢinin psikolojik durumunu da göz önünde bulundurmaktadır ki iliĢkiyi danıĢma iliĢkisi kılan da budur. Büroda gerçekleĢen danıĢma iliĢkisi danıĢma ortamı ve danıĢma türüne göre iki Ģekilde ele alınacaktır.
4.1. DanıĢma Ortamının Değerlendirilmesi
AĠRB -daha önce belirtildiği gibi- il müftülükleri içerisinde yer almaktadır ve yüz yüze iliĢkiler büro ortamında gerçekleĢmektedir. Elazığ AĠRB büro çalıĢanları dıĢında diğer din görevlileri tarafından da kullanılmaktadır ki fetva makamı da bürodan bağımsız değildir. Ġki hizmeti birbirinden ayıran tek unsur sorunun içeriğidir. Aile ile ilgili sorunlar AĠRB hizmeti altında kayıt altına alınmaktadır ve bu sorunlar sadece büro danıĢmanları tarafından çözülmektedir.
Büroların müftülük dahilindeki diğer birimlerden ayrı tutulması gerekmektedir. Çünkü danıĢma iliĢkisi gizlilik esasına dayanmaktadır ki bu esas diğer kiĢilerden ve uyarıcılardan bağımsız bir ortam gerektirmektedir. DanıĢan kiĢiler sorunlarının sadece danıĢman tarafından bilinmesini istemektedir. Hatta bazı danıĢanlar büronun kapısını kapatmak için ısrarcı olmakta ve ortamda kamera olup olmadığını sormaktadır. Bu durum göstermektedir ki danıĢanlar sorununun çok özel olduğu düĢüncesiyle ortamı kontrol etmek istemektedir.
DanıĢma ortamı, iliĢki sürecinde gerekebilecek dini kaynakları da içinde barındırmalıdır. Bazı durumlarda danıĢman bir konuda kaynağa baĢvurma ihtiyacı hissedebilmekte ya da danıĢanı ikna etmek için kaynak göstermek zorunda kalabilmektedir. Benzer Ģekilde, danıĢan kiĢi ilgili kaynağı görmek isteyebilmektedir. Bu sebeple gerekli doküman ve kaynakların ortam içerisinde ulaĢılır olması Ģarttır. Bunun yanında, danıĢma ortamındaki ıĢık, ses, koku, dekor gibi fiziksel uyarıcıların da danıĢanı rahatsız etmeyecek Ģekilde düzenlenmesi gerekmektedir.
4.2. DanıĢma ĠliĢkisinin GerçekleĢme ġekline Göre Dağılımı
GörüĢme Türü 2007 2008 2009 Toplam
Telefon 45 58 53 156
Yüz yüze 15 42 30 87
Mail/Dilekçe - - - -
Tabloya göre danıĢma iliĢkileri %64 oranında telefon görüĢmeleri ve %36 oranında yüz yüze görüĢmelerden oluĢmaktadır. Büroya daha hızlı ve daha kolay eriĢim sağlaması yönüyle telefon daha sık baĢvurulan bir görüĢme türüdür. Ayrıca danıĢan kiĢinin kendisini telefonda daha rahat ifade ettiği bir gerçektir. Her ne kadar yüz yüze görüĢen danıĢan ve danıĢman birbirini tanımasa da kiĢinin Ģahsi durumunu ve sorununu bir baĢkasına anlatırken zorluk yaĢaması olağandır.
Büroda kayıt edilen telefon görüĢmelerinin çoğu fetva hattına gelen sorular arasından aile ile ilgili olanların seçilmesi ile oluĢmaktadır. Daha önce de belirtildiği gibi toplumun az bir kısmı aile rehberlik bürolarının varlığından haberdardır. Bu sebeple insanlar doğrudan fetva hattına ya da fetva makamına ulaĢmaya çalıĢmaktadır ki her iki birim de aynı yerde hizmet vermektedir. Yapılan görüĢmenin aile rehberlik hizmetine dahil edilmesini sağlayan tek belirleyici unsur danıĢma sorununun aileye iliĢkin olmasıdır.
Ġl merkezinde yaĢamayan ve büroya ulaĢım imkanı bulunmayan kiĢilere eriĢim imkanı tanıması yönüyle de telefona sıklıkla baĢvurulmaktadır. Halk arasında müftülük çalıĢanlarının kurum dıĢında görev yapan Kuran Kursu öğreticisi ve imam gibi diğer din görevlilerinden daha güvenilir olduğuna dair yaygın bir düĢünce vardır. Bu sebeple köy ve kasabalarda görev yapan din görevlilerinin yerine müftülüğe danıĢmayı tercih etmektedirler. AĠRB ile fetva makamında çalıĢanların sorunlarla daha sık karĢılaĢtığı için diğer din görevlilerinden daha tecrübeli oldukları doğrudur;
ancak birinin diğerinden iyi ya da kötü olması söz konusu değildir. Çünkü din görevlilerinin tamamı aldıkları akademik din eğitimi yanında kurum tarafından ilgili görevi yapmaya yeterli bulunarak yetki sahibi olmuĢlardır. Sadece danıĢma bilgi ve becerisi konusunda büro çalıĢanları diğerlerinden elbette ileridedir ki danıĢanlar bu durumu göz önünde bulundurmak bir yana, danıĢmanların böyle bir eğitim aldıklarından bile habersizdir.
DanıĢanlar problemin çok karmaĢık olduğu durumlarda ya da karı-koca birlikte danıĢmak istediklerinde yüz yüze iletiĢim türünü seçmektedir. DanıĢan için yüz yüze iletiĢim daha etkili olmaktadır. Çünkü çok sayıda soru sorma imkanı bulmaktadır. Telefonda halledilemeyecek kadar önemli olduğu düĢünülen sorunlar için yüz yüze iletiĢim tercih edilmektedir. Bu tür önemli ve karmaĢık sorunlarda danıĢan kiĢi ya da kiĢilerin isteği ve rızası ile çözümü kolaylaĢtırmak için danıĢma ortamına baĢka bir danıĢmanı da dahil etmek mümkün olmaktadır.
Mail ve dilekçe danıĢanlar tarafından hiç tercih edilmeyen iletiĢim türleridir. Telefonun sağladığı kolaylık düĢünüldüğünde, bu iletiĢim türlerinin kullanılmaması ĢaĢırtıcı değildir. Dilekçe, telefonla doğrudan iletiĢim imkanı veren kurumlar için tercih edilmemektedir. Mail ise toplum için yaygın kullanımlı bir iletiĢim türü değildir. Özellikle danıĢanların eğitim durumu göz önüne alındığında, birçoğunun bilgisayar kullanmadığını söylemek mümkündür.