Damgalı Unguentariumlar

Sivri dipli unguentariumların bazılarının dip kısmına yakın kare, yuvarlak, üçgen veya oval alan içerisine basılmış damgalar yer almaktadır. Söz konusu damgalar kabartma şeklinde ya da kazıyarak tek veya bir kaç harf ile figürden oluşmaktadır.

Unguentariumlar üzerinde yer alan damgaların benzerleri amphoralar191_,

gümüş eserler192_{, sikkeler}193_{, mühürler}194_{, ağırlıklar}195 _{ve tuğlalar}196 _{üzerinde de}

görülmektedir.

Damgalı unguentariumlar sınıflandırılırken “figürlü ve monogram” damgalı olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

Yayında kullanılan mühürlü örnekler anlaşılmadığından yaptığımız damgalı unguentariumlar sınıflamasına dâhil edilememiştir. Bkz. Dinç, 2013: 186 Kat. Fig. 11-648-1044-1195, 195 Fig. 11- 648-1044-1195.

186 _{MS 4-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak sivri dipli damgasız unguentariumlar için bkz.}

Karagöz, 2007: 45 Res. 15; Atik, 2007: 61, katalog Ü26; Atik vd., 2013: 256 Fig. 6.

187 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak sivri dipli damgasız unguentariumlar için bkz.}

Aydıngün vd., 2013: 47-52; Kaya, 2017: 240-242, 243-245, 253 Res. 5-8.

188 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak sivri dipli damgasız unguentariumlar için bkz.}

Sanchez–Martin, 2008:160-166.

189 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak sivri dipli damgasız unguentariumlar için bkz. Pieri,}

205: 140-141, 305 Pl 67 (1-5).

190 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak sivri dipli damgasız unguentariumlar için bkz.}

Mincev, 1992: 127-128.

191 _{Laflı–Buora, 2016.} 192 _{Dodd, 1964: 239-248.} 193 _{Hendy, 1985.}

194 _{Nesbitt, 1977: 109-121; Bulgurlu, 2007.}

195 _{Baybo, 2005: 215, 227, 232, 237, 239; Tobias, 2016: 37; Entwistle, 2016b: 53-54} 196 _{Mango, 1950: 19-27.}

2.3.3.2.2.1. Figürlü Damgalı Unguentariumlar

Bu grupta kompozit (insan figürlerinin yer aldığı) betimlemeler ile hayvan (aslan, timsah, akrep, tilki, pelikan ve kuş vb.) betimlemelerinin olduğu unguentariumlar iki başlıkta ele alınmıştır.197

2.3.3.2.2.1.1. Kompozit Betimlemeli Unguentariumlar

Damganın merkezinde insan figürlerinin yer aldığı, bazen figürlerin etrafında da harflerin bulunduğu tiptir (LEV. XXXIII, Res. 1). Kare ya da yuvarlak alan içerisinde kabartma şeklinde görülmektedir.

Anadolu’da Amorium198, Kibyra199, Myra-Aziz Nikolaos Kilisesi (Demre)200_{, Tripolis}201_{, yapılan kazı çalışmalarında bu gruba giren damgalı}

unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.1.2. Hayvan Betimlemeli Unguentariumlar

Damganın merkezinde çeşitli hayvan figürü (güvercin, keklik, leylek, kuş vb. gibi) betimlemeleri bulunmaktadır. Yuvarlak alan içerisinde betimlenen hayvan

197 _{Kompozit başlığı, Kibyra kazılarında bulunan unguentariumların değerlendirildiği yayında}

kullanılmış olup monogramlıların içerisinde değerlendirilmiştir. Fakat bu tez çalışması içerisinde yapılan sınıflandırmada kompozit betimlemeli başlığının da figür içermesinden kaynaklı figürlü damgalı unguentariumların içerisine dâhil edilmesini uygun bulunmuştur. Kibyra yayını için bkz. Akgül-Özarslan, 2014: 197-198, 204 Şek. 11a-c, 205 Şek.12a-c.

198 _{MS 3. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kompozit betimlemeli unguentariumlar için bkz. Laflı,}

2004: 4-5, Res. 10.

199 _{Hayat ağacı önünde ayakta cepheden tasvir edilen figürün sol elinde haç sağ elinde kitap}

bulunmaktadır. Ağacın önündeki seramiklere sol elinde tuttuğu hacı uzatırken betimlenmiştir. MS 5- 7. yüzyıla tarihlendirilen örnek için bkz. Akgül-Özarslan, 2014: 197-198, 204 Şek. 11a-c, Şek. 12a- c.

Benzer örnek için bkz. dip not 200.

200 _{Aziz Nikolaos Kilisesi kazılarında bulunan kompozit betimlemeli unguentariumda yuvarlak alan}

içerisine kabartma şeklinde “Theotokos Nikopoios” tasviri ile kucağında çocuk İsa taşıyan Meryem betimlemesi tahtta oturur bir şekilde cepheden tasvir edilmiştir. Tahtın yayında Latin haçları yer almaktadır. Bkz. Ötüken, 2005: 269-270, 284 Res. 10; Türker, 2005: 313, 316, 325 Res. 9.11; Türker, 2009: 115-118 Res. 38, 121 Kat. 249, 130, 223 Res. 92.

201 _{Tripolis kazılarında bulunan kompozit betilemeli unguentarium yuvarlak alan içerisine kabartma}

şeklinde Aziz Philippus betimlenmiştir. Damganın sağ tarafında yazıt olup figür elinde haç biçimli asası ile ağacın altındaki üç adet küpe dokunurken betimlenmiştir. MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen örnek için bkz. D’Andria, 2018: 99-101, 147 Resim 37-39.

figürleri genelde cepheden kabartma şeklinde betimlenmiştir (LEV. XXXIII, Res.

2).

Anadolu’da Ephesos202_{, Hierapolis}203_{, Laodikeia}204_{, Saraçhane}205

kazılarında bu gruba giren damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır. Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) kazılarında da hayvan betimlemeli unguentarium bulunmuş olup yayınlanmıştır.206

Anadolu dışında Aquae Calidae (Bulgaristan’da)207_{, Kythera}

(Yunanistan’da)208_{’da yapılan kazılarda bu gruba giren damgalı unguentarium}

örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2. Monogram Damgalı Unguentariumlar

Monogram damga kimi zaman tek harf veya birkaç harften oluşan ligatür209 biçiminde olmaktadır. Damgalar dip kısma yakın kabartma şeklinde kare, yuvarlak üçgen veya oval alan içerisine yapılmış ya da kazıma yöntemi kullanılarak yapılmıştır. Damgalı unguentariumların büyük çoğunluğu harf karakterli monogramlardır. Yapılan araştırmalar sonucunda monogramlar kendi içlerinde 9 gruba ayrılarak sınıflandırılmıştır:

202 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak hayvan betimlemeli unguentariumlar için bkz.}

Metaxas, 2005: 87 Nr. 40.

203 _{Aslan damgası için bkz. Cottica, 2000: 1009 Fig. 1 (9), 1010 Fig. 2 (35).}

204 _{MS 4-5. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak hayvan betimlemeli unguentariumlar için bkz.}

Şimşek–Duman, 2007a: 293-294, 306 Res. 16-17, 307 Res. 22.

205 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak hayvan betimlemeli unguentariumlar için bkz. Hayes,}

1992: 8-9, 212, Plate 17.50-51.

206 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen yuvarlak alan içerisine cepheden tasvir edilmiş kuş figürü yer}

almaktadır. Bkz. Aydıngün vd., 2013: 46; Kaya, 2017: 241, 245, 254 Res. 9a-b.

207 _{Nikolov, 2016: 398 Fig. 1.}

208 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen örnekler için bkz. Hayes, 1971: 247, Plate 37a.} 209 _{İki ve ya daha fazla harfin birleştirmesiyle oluşmuş tek bir grafik form.}

2.3.3.2.2.2.1. ANT Monogramlı

Damganın merkezinde kabartma şeklinde ANT monogramı yer almaktadır

(LEV. XXXIII, Res. 3).210 Kare, yuvarlak, oval ya da üçgen alan içerisinde görülmektedir.

Anadolu’da Hierapolis211_{, Perge}212_{, Saraçhane}213 _{kazılarında bu gruba giren}

monogram damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır. Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) kazılarında da ANT tipli damgalı unguentariuma rastlanılmış olup yayınlanmıştır. 214

Anadolu dışında Atina (Yunanistan)215_{’da yapılan kazılarda bu gruba giren}

damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2.2. Çift Harf Monogramlı

Damganın merkezi yatay çizgiyle ikiye bölünerek alt ve üstünde birer harfin bulunduğu tiptir. Söz konusu ana harfler “N” ve “A” harfleridir (LEV. XXXIII, Res.

4).216 _{Kare, yuvarlak, oval ya da üçgen alan içerisinde görülmektedir.}

Anadolu’da Kibyra217_{, Saraçhane}218 _{kazılarında bu gruba giren monogram}

damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

210 _{Atina Agorası’nda bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz. Hayes,}

2008: 288.

211 _{Örnekler için bkz. Cottica, 2000: 1009 Fig. 1 (4), 1010 Fig. 2 (36).}

212 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak ANT damgalı unguentariumlar için bkz. Fırat, 1999:}

92-95, 110-111, Levha 204 (904), Levha 237 a, 452 Kat. No: 904.

Perge’de bulunan ve Bilgin’in yaptığı çalışmada Kat. 86-89’u blok monogram adı altında sınıflandırmıştır. Bu çalışmada yapılan sınıflandırmada ANT monogramlı örneklere girmektedir. MS 7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak ANT monogramlı unguentariumlar için bkz. Bilgin, 2013: 42, 186-189, 374.

213 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak ANT damgalı unguentariumlar için bkz. Hayes,}

1992: 8-9, 212, Plate 17.23.

214 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak ANT damgalı unguentariumlar için bkz. Kaya, 2017:}

241, 246, 255 Res. 11a-b.

215 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak ANT damgalı unguentariumlar için bkz. Hayes,}

1971: 243-245, Plate 36b; Hayes, 2008: 116, 288 Kat. No. 1788, 1789, 1800, 1805, Plate 90 (1788, 1789, 1800, 1805).

216 _{Kibyra’da bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz. Akgül-}

2.3.3.2.2.2.3. Çok Harf Monogramlı

Damganın merkezi baskın bir harf üzerinde olmayan, birden fazla harfin yer aldığı tiptir (LEV. XXXIII, Res. 5).219 _{Kare, yuvarlak, oval ya da üçgen alan}

içerisinde görülmektedir.

Anadolu’da Antiocheia (Pisidya)220_{, Ephesos}221_{, İasos}222_{, Kibyra}223_,

Laodikeia224, Perge225, Sagalassos226, Saraçhane227, Seleukeia Sidera228 kazılarında bu gruba giren damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2.4. Blok Monogramlı

Damganın merkezinde “II” harfi ve ona bağlı diğer harflerin tümüdür (LEV.

XXXIII, Res. 6).229 _{Bu harfler kişilerin isimlerini ya da sosyal statülerini belirleyen}

217 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çift harf damgalı unguentariumlar için bkz. Akgül-}

Özarslan, 2014: 196, 201 Şek. 8a-c.

218 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çift harf damgalı unguentariumlar için bkz. Hayes,}

1992: 8-9, 212, Plate 16.1.

219 _{Kibyra’da bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz. Akgül-}

Özarslan, 2014: 197, 203 Şekil 10a-c.

220 _{MS 7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Laflı, 2005a: 176-182, 188 Abb.13, 14.

221 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Gassner, 1997: 171, 172 Kat. No. 710, Tafel 56 (710), Tafel 89 (710); Metaxas, 2005: 82 Nr. 26a-b, 83 Nr. 26c.

222 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Baldoni–Franco, 1995: 129 Fig. 1:3, 133 Fig. 5:3, 134 Fig. 6:3.

223 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Akgül-Özarslan, 2014: 197, 203 Şek. 10-a-c.

224 _{MS 4-5. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Şimşek–Duman, 2007a: 292, 306 Res. 21.2 307 Res. 22.

225 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Fırat, 1999: 92-95, 110-111, Levha 204 (906), Levha 237 b, 452 Kat. No: 903.

Perge’de bulunan ve Bilgin’in yaptığı çalışmada Kat. 154-162’ü blok monogram adı altında e merkezli olarak sınıflandırmıştır. Bu çalışmada yapılan sınıflandırmada ise çok harfli monogram örneklerine girmektedir. MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için bkz. Bilgin, 2013: 53,254-262, 375-376.

226 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Degeest, 1993: 183-190.

227 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Hayes, 1992: 8-9, 212, Plate 17.

228 _{MS 7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çok harfli monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Laflı, 2003: 123-129, Taf. 218a. Taf. 259a-b, Laflı, 2005b: 669-672, 677 Abb. 4a-b, 678 Abb. 7a-b.

229 _{Ephesos’da bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz. Metaxas,}

simgeler olarak tanımlanmaktadır. Kare, yuvarlak, oval ya da üçgen alan içerisinde görülmektedir.

Anadolu’da Antiocheia (Pisidya)230_{, Hierapolis}231_{, Ephesos}232_{, Eski}

Sultanahmet Cezaevi Bahçesi233, İasos234, Kibyra235, Ksanthos236, Myra-Andriake (Demre)237, Myra-Aziz Nikolaos Kilisesi (Demre)238, Perge239, Saraçhane240, Seleukeia Sidera241, Tarsus-Donuktaş242 kazılarında bu gruba giren damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır. Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) kazılarında da blok damgalı unguentariuma rastlanılmış olup yayınlanmıştır.243

230 _{Benzer örnekler için bkz. Laflı, 2005b: 668, 677 Abb. 5a.}

231 _{Örnekler için bkz. Cottica, 2000: 1009 Fig. 1 (8), 1010 Fig. 2 (34).}

232 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Metaxas, 2005: 81 Nr. 16.

233 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Pasinli, 2001: 61 Çizim 10.

234 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Baldoni–Franco, 1995: Fig. 1:2a, 134 Fig. 6:2a.

235 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Özüdoğru–Dündar Grup III içerisinde değerlendirmiş, bkz. 2007: 154-155, 159, 162-163, 173-177 U9-14; Akgül-Özarslan ise tek harf merkezli tip olarak değerlendirilmiştir, bkz. 2014: 196-197, 202 Şek. 9a-c.

236 _{MS 7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz. Des}

Courtils–Laroche, 1999: 347-348.

237 _{MS 6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Özdilek, 2016: 230-236, 241-243, 248-250 Kat. U9-U12.

238 _{Yapılan kazı çalışmalarında bulunan damgalı unguentariumlardan Kat. 240 blok monogram olarak}

adlandırılmıştır. Blok monogram “Meryem yardım et” olarak okunmuştur. Bkz. Türker, 2005: 313- 315, 324 Res. 8.2; Türker, 2009: 116-118 Res. 38, 120 Kat. 240, 223 Res. 90.

239 _{MS 4-7. yüzyıla tarihlendirilen blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz. Fırat, 1992: 24-}

25, 220 Kat. No: 380, Çizim LXXXII 380.

Perge’de bulunan ve Bilgin’in yaptığı çalışmada blok monogramı x, m, n, II, e, ve d merkezli olarak sınıflandırmıştır. Sınıflandırılan blok monogram için Kat. 107-122’ü bu çalışmada yapılan sınıflandırmadaki blok monogramlı örneklere girmektedir. MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogramlı unguentariumlar için bkz. Bilgin, 2013: 45-47, 207-223, 375.

240 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz. Hayes, 1992: 8-}

9, 212, Plate 16-17.

241 _{MS 7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Laflı, 2005b: 669-672, 677 Abb. 4e-f, 678 Abb. 7e-f.

242 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Baydur–Seçkin, 2001: 60, 65, Levha XLVII- Kat.21, Levha LI-21.

243 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Anadolu dışında Atina (Yunanistan)244_{, Odessos (modern Varna-}

Bulgaristan)245_{’da yapılan kazılarda bu gruba giren damgalı unguentarium}

örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2.5. Çapraz Monogramlı

Damganın merkezinde haç biçimindeki “+” işaretinin üzerine kurulmuştur. Genelde her kolun ucunda ya da üzerinde bir veya birden fazla harf bulunmaktadır

(LEV. XXXIV, Res. 1).246 Kare, yuvarlak, oval ya da üçgen alan içerisinde görülmektedir.

Anadolu’da Antalya-Kaleiçi247_{, Antiocheia (Pisidya)}248_{, Ephesos}249_,

Hierapolis250, İasos251, Kibyra252, Perge253, Saraçhane254 kazılarında bu gruba giren monogram damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır. Küçükçekmece Göl

244 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Hayes, 1971: 243-245, Plate 36b; Hayes, 2008: 116, 288 Kat. No. 1806, 1808, 1813), Plate 90 (1806, 1808, 1813), Plate 91 (1813).

245 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak blok monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Mincev, 1992: 128, 130.

246 _{Ephesos’da bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz. Metaxas,}

2005: 83.

247 _{MS 6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Yener–Malkoç, 2005: 102, 105 Çizim 1: 3-4.

248 _{MS 7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Laflı, 2003: Taf. 260d; Laflı, 2005a: 176-182, 187 Abb.7.

249 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Metaxas, 2005: 83 Nr. 28.

250 _{Örnekler için bkz. Cottica, 2000: 1009 Fig. 1 (5), 1010 Fig. 2 (31).}

251 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Baldoni, 1999: 131-133, Fig. 1; Baldoni–Franco, 1995: Fig. 1:1, 134 Fig. 6:1.

252 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için}

Özüdoğru ve Dündar, Grup II içerisinde değerlendirmiştir. Bkz. Özüdoğru–Dündar, 2007: 154, 158- 159, 162, 173-175, 177 U6-8.

253 _{MS 4-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Fırat, 1992: 24-25, 220 Kat. No: 379, Çizim LXXXII 379.

Perge’de bulunan ve Bilgin’in yaptığı çalışmada Kat. 166-203’ü haç merkezli adı altında sınıflandırmıştır. Bu çalışmada yapılan sınıflandırmada çapraz monogramlı örneklere girmektedir. Bunlar içersinden Kat. 204 ise bu çalışmada haç monogramlı unguentariumlara dâhil edilmiştir. MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogramlı unguentariumlar için bkz. Bilgin, 2013: 55-60, 266-303, 377-378.

254 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Havzası (Bathonea) kazılarında da çapraz damgalı unguentariuma rastlanılmış olup yayınlanmıştır.255

Anadolu dışında Kartaca (İspanya)256 _{’da yapılan kazılarda bu gruba giren}

monogram damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2.6. Haç Monogramlı

Damganın merkezinde haç “+” işareti olup hacın etrafındaki boşluklara birer nokta bulunmaktadır. Bazı örneklerde hacın etrafı nokta bezekler ile çevrelenmektedir (LEV. XXXIV, Res. 2).257 _{Kare, yuvarlak, oval ya da üçgen alan}

içerisinde görülmektedir.

Anadolu’da Kibyra258, Perge259, Saraçhane260 kazılarında bu gruba giren monogram damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2.7. Kelebek Monogramlı

Damganın merkezinde “X” işareti yer almaktadır. Bazen kapatılmış X formu merkezde olmak üzere üst, alt veya yanlarına eklenmiş harflerle farklı kompozisyonlar oluşturulmuştur (LEV. XXXIV, Res. 3).261 _{Kare, yuvarlak, oval ya}

da üçgen alan içerisinde görülmektedir.

255 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Aydıngün vd., 2013: 44; Kaya, 2017: 241, 246-247, 255 Res. 12a-b.

256 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak çapraz monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Sanchez–Martin, 2008:160-166.

257 _{Kibyra’da bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz. Akgül-}

Özarslan, 2014: 198, 207 Şekil 14a-c.

258 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak haç monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Japp, 2009: 102-104, 118 No: 59; Akgül-Özarslan, 2014: 198, 207 Şekil 14a-c.

259 _{Bilgin, yaptığı çalışmada Kat. 204’ü haç merkezli adı altında sınıflandırmıştır. Yaptığı haç}

merkezli sınıflandırılan diğer örnekler bu çalışmada çapraz monogramlı örneklere girmektedir. MS 6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak haç monogramlı unguentariumlar için bkz. Bilgin, 2013: 60- 61, 304, 378.

260 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak haç monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Hayes, 1992: 8-9, 212, Plate 17.

261 _{Saraçhane kazılarında bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz.}

Anadolu’da Antalya-Kaleiçi262_{, Antiocheia (Pisidya)}263_{, Ephesos}264_,

Hierapolis265_{, İasos}266_{, Kibyra}267_{, Laodikeia}268_{, Myra Andriake (Demre)}269_{, Myra-}

Aziz Nikolaos Kilisesi (Demre)270_{, Perge}271_{, Saraçhane}272_{, Seleukeia Sidera}273_,

Side274, Tarsus-Donuktaş275, Üsküdar-Metro276 kazılarında bu gruba giren monogram damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır. Küçükçekmece Göl Havzası

262 _{MS 6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Yener–Malkoç, 2005: 102, 105 Çizim 1: 1-2.

263 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Laflı, 2003: Taf. 260a; Arslan, 2004: 224, 225 Kat. No. 66, Levha 37 (66); Laflı, 2005a: 176- 182, 186 Abb.6, 187 Abb. 8, 9, 188 Abb. 12; Laflı, 2005b: 668, 677 Abb. 5b, c f, g.

264 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Gassner, 1997: 171, 172 Kat. No. 711, Tafel 56 (711), Tafel 89 (711); Metaxas, 2005: 78-79 Nr.1-7b.

265 _{Örnekler için bkz. Cottica, 2000: 1009 Fig. 1 (1, 3), 1010 Fig. 2 (38).}

266 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Baldoni–Franco, 1995: 129 Fig. 1:5, 130 Fig. 2:10, 131 Fig. 3:22-23, 26-277, 134 Fig. 6:6, 10, 27.

267 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Özüdoğru–Dündar, 2007: (Grup I içerisinde değerlendirilmiş) 154, 157-158, 160-161, 173-175, 177 U1-5; Japp, 2009: 102-104, 117 No: 53-54.

268 _{MS 4-5. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Şimşek–Duman, 2007a: 292, 306 Res. 14-15, 307 Res. 22.

269 _{MS 6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Özdilek, 2016: 230-236, 241-243, 250-251 Kat. U13-U14.

270 _{Türker tarafından blok monogram olarak adlandırılan unguentarium örneği bu çalışmada yapılan}

sınıflandırmada kelebek monogramlıdır. Bkz. Türker, 2009: 116-118 Res. 38, 120 Kat. 243, 223 Res. 91.

Haç motifi olarak belirtilen başka bir tipte bu çalışmada yapılan sınıflandırmada kelebek monogramlıdır. Bkz. Türker, 2005: 313-315, 324 Res. 8.5; Türker, 2009: 116-118 Res. 38, 120 Kat. 242, 223 Res. 90.

271 _{MS 4-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Fırat, 1992: 24-25, 220 Kat. No: 380, Çizim LXXXII 380.

MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için bkz. Fırat, 1999: 92-95, 110-111, Levha 202 (890), Levha 203 (895-897, 900), Levha 204 (905), Levha 237 d, 445-453 Kat. No. 890, 895-897, 900, 905.

Perge’de bulunan ve Bilgin’in yaptığı çalışmada Kat. 33-85 arasını blok monogram adı altında sınıflandırmıştır. Bu çalışmada yapılan sınıflandırmada kelebek monogramlı unguentariumlara dâhil edilmiştir. MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogramlı unguentariumlar için bkz. Bilgin, 2013: 29-32, 37-41, 101-185, 371-374.

272 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Hayes, 1968: 212, 214, Fig. 19.1-2; Hayes, 1992: 8-9, 212, Plate 16, 17.

273 _{MS 7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Laflı, 2005b: 669-672, 677 Abb. 4d, 678 Abb. 7d.

274_{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Özhanlı–Şen, 2007: 144, 148 U12-13, 152 Res. 8-9; Özhanlı–Fırat, 2011: 15 Kat. No: 3, 13,

275 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Baydur–Seçkin, 2001: 60, 65, Levha XLVII- Kat.22, Levha LI-22.

276 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

(Bathonea) kazılarında da kelebek damgalı unguentariuma rastlanılmış olup yayınlanmıştır.277

Anadolu dışında Atina (Yunanistan)278_{, Kartaca (İspanya)}279_{, Marsilya}

(Fransa)280, Odessos (modern Varna-Bulgaristan)281’da yapılan kazılarda bu gruba giren monogram damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2.8. Yazıt Monogramlı

Damganın merkezinde birden fazla satırda bulunan harflerin yer aldığı monogramdır (LEV. XXXIV, Res. 4).282 _{Yuvarlak alan içerisinde görülmektedir.}

Yazıt monogramların benzer tiplerine pişmiş toprak damgalı tuğla üzerinde de rastlanılmıştır.283

Anadolu’da Kibyra284_{, Perge}285_{, Rhodos}286 _{kazılarında bu gruba giren}

monogram damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır.

2.3.3.2.2.2.9. Kazıma Monogramlı

Unguentarium yaş iken dip kısmına yakın sivri uçlu bir aletle kazıma şeklinde yapılan monogramdır (LEV. XXXIV, Res. 5). Monogramların etrafında herhangi bir sınırlandırma ya da çerçeve görülmemektedir.

277 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Aydıngün vd., 2013: 45; Kaya, 2017: 241, 245-246, 254 Res. 21-22.

278 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen örnekler için bkz. Hayes, 1971: 243-245, Plate 36b; Hayes, 2008:}

116, 287 Kat No. 1778-1782, 288 Kat. No. 1790-1799, 1801-1802, 1807, 1810-1811), Plate 90 (1778-1782, 1790-1799, 1801-1802, 1807, 1810-1811), Plate 91 (1778).

279 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Sanchez–Martin, 2008:160-166.

280 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Pieri, 205: 140-141, 305 Pl. 67 (5).

281 _{MS 5-6. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kelebek monogram damgalı unguentariumlar için}

bkz. Mincev, 1992: 128, 130.

282 _{Ephesos’da bulunan monogram damgaların sınıflandırılmasında kullanılmıştır. Bkz. Metaxas,}

2005: 83.

283 _{Mango–Hawkins, 1968: Fig. 39-2.}

284 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak yazıt monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Akgül-Özarslan, 2014: 198, 206 Şekil 13a-c.

285 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak yazıt monogram damgalı unguentariumlar için bkz.}

Bilgin, 2013: 69-70, 328-233, 379.

286 _{MS 6-7. yüzyıla tarihlendirilen yazıt monogram damgalı unguentariumlar için bkz. Hayes, 1971:}

Anadolu’da Laodikeia287 _{ve Perge}288 _{kazılarında bu gruba giren monogram}

damgalı unguentarium örneklerine rastlanılmıştır. Küçükçekmece Göl Havzası (Bathonea) kazılarında da kazıma monogamlı unguentariuma rastlanılmış olup yayınlanmıştır.289

287 _{MS 4-5. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kazıma monogramlı unguentariumlar için bkz.}

Şimşek–Duman, 2007a: 292, 306 Res. 14, 307 Res. 22.

288 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kazıma monogramlı unguentariumlar için bkz.}

Bilgin, 2013: 71, 334-335, 379.

289 _{MS 5-7. yüzyıla tarihlendirilen pişmiş toprak kazıma monogramlı unguentariumlar için bkz. Kaya,}

3. KÜÇÜKÇEKMECE GÖL HAVZASI (BATHONEA) KAZILARI

Belgede Küçükçekmece göl havzası (Bathonea) kazıları unguentariumları (sayfa 56-67)