Damızlık Kanatlı Canlı Varlıkların Değerlemesi ve Raporlanması

İşletme canlı varlıklarını ya da tarımsal ürünlerini kayda alabilme kıstasları ikinci bölümde belirtilmişti. Buna göre burada bu kıstasları sağlayan canlı varlıklar ve tarım ürünleri üzerinden açıklama yapılacaktır. Damızlık kanatlı hayvan üretimi gerçekleştirilirken canlı varlıklara ilişkin farklı dönemlerin (yarka dönemi, üretim

81

dönemi) mevcudiyeti değerleme hususunda güçlükler teşkil etmektedir. Bu çalışmada değerleme, maliyet bedelleri üzerinden tespit edilerek standart kapsamında GUD’den satış maliyetlerinin düşürülmesi sonucu oluşan kazanç ya da zararların ne şekilde raporlanacağından bahsedilecektir. Satış maliyetleri kavramından kasıt satışa hazır tutma maliyetleridir.

Damızlık kanatlı hayvan yetiştiriciliği işletmelerinde satın alınarak kuluçkahaneye getirilen yumurtalar 150 – İLK MADDE VE MALZEME hesabında izlenecektir. İlgili yumurtalar damızlık kanatlı hayvan yetiştiriciliği amacı ile alındığı için kuluçka makinalarına alınmalarında ve burada gerçekleştirilecek doğrudan ya da dolaylı giderler 258 – YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR hesabında izlenecektir. Bu hesapta biriken giderler kuluçkahaneden çıkan civcivlerin damızlık kümeslere alınmasıyla yine aynı hesapta takip edilmesi uygun olacaktır. Lakin civcivlerin kuluçkahanede mi yoksa damızlık kümeslerde mi olduğunun raporlanabilmesi için yardımcı hesaplardan yararlanılmasında fayda vardır. Bu sebeple yapılmakta olan yatırımlar hesabının alt hesabı olarak 258.01. KULUÇKADAN ÇIKAN CİVCİVLER alt hesabı olarak ilgili asli hesabın alt hesabı olarak belirtilmelidir. Kuluçkahaneden damızlık kümeslere sevk edilen damızlık civcivler ise aynı asli hesabın altında yer alan 258.02. DAMIZLIK KÜMESLERDEKİ CİVCİVLER hesabında izlenmesi uygun olacaktır. Damızlık civcivlerin 1. hafta ile 24. haftalar arasında bu canlı varlıkların büyüme dönemi olması sebebiyle burada katlanılan maliyetler yapılmakta olan yatırımlar hesabına yansıtılmalıdır.

24. haftadan sonra damızlık kanatlı hayvan yetiştiriciliğinde üretim dönemine geçilmesi sebebiyle Yapılmakta Olan Yatırımlar Hesabı’nda bu haftaya kadar biriken maliyetlerin farklı bir MDV hesabına aktarılması gerekmektedir. TDHP’de bu husus ile ilgili uygun hesabın olmaması sebebiyle yeni bir hesap önerisinde bulunulması gerekmektedir. Burada TDHP’de boş bırakılan hesap grubu olan 21’li grup altında bir hesap kullanılabilir. 21. CANLI VARLIKLAR hesap grubu tarımsal faaliyetlere konu işletmeler için kullanılabilir. Bu hesap grubu altında 210 – CANLI KÜMES HAYVANLARI asli hesabı tanımlanabilir. Bu grup altında da damızlık amacı ile elde tutulan kümes hayvanları ile yumurtacı tavukların birbirinden ayrılması için yardımcı hesaplar oluşturulması gerekecektir. Maddi duran varlıklara alınan kümes hayvanlarının

82

belli dönemlerde yeniden değerlemeye tabi tutulması gerekeceğinden, yeniden değerleme sonucu oluşacak değer azalışlarını takip etmeye yönelik olarak bu grubun altında bir asli hesabına açılması uygun olacaktır. Buna yönelik olarak 219- CANLI KÜMES HAYVANLARI DEĞER DÜŞÜKLÜĞÜ KARŞILIĞI HESABI (-) oluşturularak kullanılabilir.

Maddi duran varlıklarda yer alan canlı varlıkların değerleme günündeki değeri ile gerçeğe uygun değerinden satış maliyetlerinin düşülmesi ile hesaplanan değer arasında bir artış söz konusu ise bu fark bir özkaynak hesabında raporlanmalıdır. Bu farkın kaydedilmesi gereken hesap sınıfı özkaynaklar olmalıdır. Bu sınıf altında kullanılması gereken hesap adı ise “527 - CANLI KÜMES HAYVANLARI YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI” hesabıdır (Gençoğlu, Özerhan, & Karabınar, 2013, s. 383). Standartta ise bu husus “bir varlığın defter değeri yeniden değerleme sonucunda

artmışsa, bu artış diğer kapsamlı gelirde muhasebeleştirilmelidir ve doğrudan özkaynak hesap grubunda yeniden değerleme değer artışı adı altında toplanmalıdır” şeklinde

açıklanmıştır (TMS 16, madde 39). Dolayısıyla bir canlı duran varlık için yeniden değerleme sonucu bir değer artışı söz konusu ise bu artış bilançonun özkaynaklar hesap grubu altında raporlanır ve bununla ilgili tutar aynı zamanda kapsamlı gelir tablosunda belirtilir. Konuyla ilgili detaylı açıklama çalışmanın dördüncü bölümünde yer alan uygulama kısmında muhasebeleştirme gerçekleştirilerek yapılacaktır.

Aynı şekilde MDV’de yer alan canlı varlıkların değer azalışlarında, diğer bir deyişle, bir varlığın geri kazanılabilir tutarının defter değerinden düşük olması durumunda, MDV değer düşüklüğü söz konusudur. Bu durumda MDV’nin değeri geri kazanılabilir tutara indirgenir ve oluşan fark ise değer düşüklüğü zararı olarak raporlanır. Lakin bu fark ilgili varlığın önceden yeniden değerlemeye tabi tutulmuş ve değer artışı söz konusu olmuş ise bu değer artışından düşüldükten sonra kalan olursa yeniden değerleme azalışı olarak kaydedilir (Gençoğlu, Özerhan, & Karabınar, 2013, s. 385; TMS 36, madde 59-61). Özetlemek gerekirse, MDV değer düşüklüğü söz konusu olduğunda değer düşüklüğü tutarı maddi duran varlık değer düşüklüğü olarak duran varlıklar hesap grubu içerisinde aktifi düzenleyici bir hesap olarak raporlanması gerekir. Aynı zamanda değer düşüklüğü tutarı kadar karşılık ayrılması gerekmektedir. Fakat bu karşılık ayrılmadan önce ilgili varlık için önceden raporlanmış MDV yeniden değerleme artışları söz konusu

83

ise öncelikle bu hesaptan düşülür. Eğer değer düşüklüğü tutarı önceki değerleme artışı tutarından yüksek ise geriye kalan değer düşüklüğü için karşılık ayrılması uygun olacaktır.

Damızlık kanatlı hayvan yetiştiriciliği işletmelerinde damızlık tavuklar maliyetinin doğru bir şekilde tespit edilip ilgili varlıkların tüm maliyeti yumurtalara yüklenmelidir. Çünkü damızlık kanatlı hayvanlar kuluçkalık yumurtaların elde edilmesi için kullanılmaktadır. Bu hayvanları işletmenin elinde bulundurma nedeni kuluçkalık yumurta elde etmektir, bu sebeple ilgili canlı varlıkların edinim maliyetlerinin tamamı yumurta maliyetlerine yüklenmelidir.

Damızlık kanatlı hayvanlar amortismana tabi değildir. Çünkü işletmede üretime başladıkları dönem ile işletmedeki faydalı ömürlerini tamamladıkları dönem arasında sadece 40-45 haftalık bir dönem geçmektedir. Bir yılını doldurmayan damızlık tavuklar kesimhaneye gönderilmektedir. Tüm bu açıklamalar kapsamında damızlık kanatlı hayvanlardan elde edilen yumurtalara amortisman giderlerinin yüklenmesi gerçekleştirilememektedir. Lakin ilgili canlı varlıkların elde bulundurulma amaçları sadece damızlık yumurta elde edilmesidir. Aynı zamanda bu canlı varlıklar kümeslerde

“All In - All Out” (giren tüm damızlık tavuk ve horozların üretim dönemi sonunda

kesimhaneye gönderilmesi) sistemi ile üretim gerçekleştirildiğinden ilgili damızlık kanatlı hayvanların üretim dönemi sonundaki değerleri, bunlardan elde edilen yumurtaların tamamına yüklenmesi doğru bir yaklaşım olacaktır. Bu noktada değerleme ve raporlama problemleri oluşmaktadır. Bu problem ile ilgili tartışma bu çalışmanın dördüncü bölümünde ele alınacaktır.

Yukarıda bahsedilen amortisman ile ilgili hususta, Türkiye vergi mevzuatları açısından damızlık ve yumurtacı tavuklar için faydalı ömür tespit edilmiştir ve vergi mevzuatı açısından amortisman ayrılmasında bir engel söz konusu değildir. Lakin amortisman ayırmanın kıstasları açısından düşünüldüğünde damızlık ve yumurtacı tavukların işletmede amortismana tabi oldukları dönem kapsamında 1 yılı doldurmadıkları için amortisman ayrılması uygun değildir.

84

4. BÖLÜM: KANATLI HAYVAN İŞLETMESİNDE TMS 41