Doç. Dr. Mehtap EVRAN Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi,
Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Bilim Dalı, Adana
Vitamin D cildin ultraviole (UV) maruziyetini takiben sentezlenen veya dışarıdan gıda veya takviye yoluyla alınan steroid yapıda bir prohormondur. D vitamini D2 (ergokalsiferol) ve D3 (kolekalsiferol) olmak üzere 2 major formda bulunmaktadır. Vitamin D2 ve D3 karaciğerde hidroksilasyon ile inaktif form olan 25-hidroksi vitamin D’ye [25 (OH) D] dönüşürken, bu inaktif form böbrekte hidroksile olarak aktif 1,25 dihidroksi vitamin D’ye [1,25 (OH)2 D;
kalsitriol] dönüşmektedir. Kalsitriol paratiroid hormon (PTH) salınımını kontrol ederek kalsiyumun barsaklardan emilimine ve iskeletten mobilizasyonuna yol açmaktadır. 1,25 (OH)2 D aktif form olmasına rağmen, vitamin D düzeyini tam yansıtmak açısından serum 25 (OH) D düzeyi klinik olarak daha iyi bir göstergedir. Yapılan değerlendirmelerde 25 (OH) D düzeyinin < 20 ng/ml bulunması D vitamin eksikliği olarak değerlendirilmiş ve tedavi ile
>30 ng/ml olması hedeflenmiştir (1, 2, 3).
Dolaşımdaki düşük 25 (OH) D seviyeleri, çok çeşitli hastalık durumları ve fizyolojik düzensizlikler ile ilişkilendirilmiştir. Gözlemsel çalışmalarda düşük 25 (OH) D seviyeleri, daha yüksek kan basıncı seviyeleri, Diabetes Mellitus (T2DM), inme, miyokard enfarktüsü ve kalp yetmezliği ile ilişkilendirilmiştir (4, 5). Düşük 25 (OH) D seviyeleri ile kardiyovasküler hastalık arasındaki ilişkileri açıklamak için çeşitli patofizyolojik mekanizmalar ileri sürülmüştür:
Arteriyel sertlik, endotel fonksiyonu, sitokin sekresyonu, vasküler endotelyal büyüme faktörü ve hücresel kalsiyum akışı üzerindeki etkiler gibi (6,7).
Yapılan bazı epidemiyolojik araştırmalarda D vitamini takviyesi ile T2DM hastalarında glisemik kontrolün sağlandığı ve kardiyovasküler hastalık riskinde azalma olduğu gösterilmiştir (2, 3).
Bununla birlikte, 25 (OH) D eksikliği olan T2DM’li hastalarda kardiyovasküler bozukluklarda erken risk belirleyicileri için D3 vitamini desteğinin etkisi üzerine yapılan çalışmalar sınırlı sayıdadır ve sonuçları da daha az cesaret vericidir (8, 9).
Gözlemsel veriler düşük D vitamini düzeyinin artmış hipertansiyon riski ile ilişkili olduğunu göstermiş olsa da (10, 11), randomize kontrollü çalışmalar D vitamini takviyesinin kan basıncı üzerindeki yararlı etkisini çok az desteklemiştir. Gözlemsel çalışmaların ve randomize kontrollü çalışmaların incelendiği çeşitli meta-analizlerde çelişkili sonuçlar bulunmuştur.
4744 katılımcı içeren 30 randomize kontrollü çalışmanın incelendiği bir meta-analizde D vitamininin günlük 800 IU üstündeki dozlarının, 6 aydan daha kısa sürede veya daha yaşlı bireylerde faydalı bir etkiye sahip olduğu gösterilmiştir (12, 13). Bununla birlikte, bireysel verilerin de dahil edildiği bir başka meta-analiz, düşük başlangıç 25 (OH) D seviyelerine sahip veya yüksek başlangıç kan basıncına sahip bireylerde bile, D vitamini desteğinin kan basıncı üzerinde anlamlı bir etkisi olmadığını bildirmiştir.
KONUŞMA ÖZETLERİ
Benzer şekilde, T2DM’lu katılımcılarda D vitamini takviyesinin glisemik kontrol üzerinde sınırlı etkileri gözlenmiştir (10).
Kardiyovasküler sonlanımların incelendiği meta-analizlerde, D vitamini desteğinin miyokard enfarktüsü veya inme üzerinde hiçbir etkisinin olmadığı, ancak yeni kalp yetmezliği tanılarını azaltmada olası bir etkisi olduğu bildirilmiştir (14,15,16). Arteriyel sertlik ve endotel fonksiyon bozuklukları, kardiyovasküler hastalık riskinin ve majör advers kardiyak olayların onaylanmış göstergeleridir, ancak D vitamini takviyesinin bu belirteçler üzerindeki yararlı etkisi halen belirsizdir (17,18,19).
Kaynaklar:
1. Evran Olgun M, Akkuş G, Gök M, et al. Effect of Vitamin D Treatment on Glycemic Control, Diastolic Functions, and Carotid Intima-Media Thickness in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus. Turk J Endocrinol Metab 2019;23:97-104.
2. Holick MF, Binkley NC, Bischoff-Ferrari HA, et al. Evaluation, treatment, and prevention of vitamin d deficiency: an endocrine society clinical practice guideline. J Clin Endocrinol Metab. 2011;96:1911-1930.
3. Krul-Poel YH, van Wijland H, Stam F, et al. Study protocol: a randomised placebo- controlled clinical trial to study the effect of vitamin D supplementation on glycaemic control in type 2 diabetes mellitus SUNNY trial. BMC Endocr Disord. 2014;14:59.
4. Autier P, Boniol M, Pizot C, et al. Vitamin D status and ill health: a systematic review.
Lancet Diabetes Endocrinol. 2014;2:76–89.
5. Theodoratou E, Tzoulaki I, Zgaga L, et al. Vitamin D and multiple health outcomes:
umbrella review of systematic reviews and meta-analyses of observational studies and randomised trials. BMJ. 2014;348:g2035.
6. Beveridge LA, Witham MD. Vitamin D and the cardiovascular system. Osteoporos Int.
2013;24:2167–2180.
7. Beveridge LA, Khan F, Struthers, AD, et al. Effect of Vitamin D Supplementation on Markers of Vascular Function: A Systematic Review and Individual Participant MetaAnalysis: J Am Heart Assoc. 2018 May 30;7(11):e00827.
8. George PS, Pearson ER, Witham MD. Effect of vitamin D supplementation on glycaemic control and insulin resistance: a systematic review and metaanalysis. Diabet Med.
2012;29:e142–e150.
9. Ford JA, MacLennan GS, Avenell A, et al. RECORD Trial Group. Cardiovascular disease and vitamin D supplementation: trial analysis, systematic review, and meta-analysis.
Am J Clin Nutr. 2014;100:746–755.
10. Forman JP, Giovannucci E, Holmes MD, et al. Plasma 25-hydroxyvitamin D levels and risk of incident hypertension. Hypertension 2007; 49(5):1063–9.
11. Tomson J, Hin H, Emberson J, et al. Effects of vitamin D on blood pressure, arterial stiffness, and cardiac function in older people after 1 year: BEST–D (Biochemical Efficacy and Safety Trial of Vitamin D). J Am Heart Assoc 2017;6(10):e005707.
KONUŞMA ÖZETLERİ
12. Scragg R, Slow S, Stewart AW, et al. Long-term high-dose vitamin D3 supplementation and blood pressure in healthy adults: a randomized controlled trial. Hypertension 2014;64(4):725–30.
13. McMullan CJ, Borgi L, Curhan GC, et al. The effect of vitamin D on renin–angiotensin system activation and blood pressure a randomized control trial. J Hypertens 2017;
35(4):822–9.
14. Golzarand M, Shab-Bidar S, Koochakpoor G, et al. Effect of vitamin D3 supplementation on blood pressure in adults: an updated meta-analysis. Nutr Metab Cardiovasc Dis 2016;26(8):663–73.
15. Beveridge LA, Struthers AD, Khan F, et al. D-PRESSURE Collaboration. Effect of vitamin D supplementation on blood pressure: a systematic review and meta-analysis incorporating individual patient data. JAMA Intern Med 2015;175(5):745–54.
16. Bislev LS, Langagergaard Rødbro L, Bech JN, et al. The effect of vitamin D3 supplementation on markers of cardiovascular health in hyperparathyroid, vitamin D insufficient women: a randomized placebo-controlled trial. Endocrine 2018;62(1):182–
94.
17. Bressendorff I, Brandi L, Schou M, et al. The effect of high dose cholecalciferol on arterial stiffness and peripheral and central blood pressure in healthy humans: a randomized controlled trial. PLoS One 2016;11(8):e0160905.
18. Barbarawi M, Kheiri B, Zayed Y, et al. Vitamin D Supplementation and Cardiovascular Disease Risks in More Than 83000 Individuals in 21 Randomized Clinical Trials A Meta-analysis. JAMA Cardiology August 2019 Volume 4, Number 8.
19. Zhang D, Cheng C, Wang Y, et al. Effect of Vitamin D on Blood Pressure and Hypertension in the General Population: An Update Meta-Analysis of Cohort Studies and Randomized Controlled Trials. Preventing Chronic Disease Public Health Research, Practice, and Policy. January 2020, Volume 17, E03.