Resmi Düzeyde Kurumsal Mekanizmalar

CEDAW’ın 2. maddesi’nde; “Kadınların haklarını erkeklerle eşit bir biçimde koruyacak hukuki mekanizmalar kurmak ve yetkili ulusal yargı yerleri ile diğer kamu kurumları vasıtasıyla herhangi bir ayrımcılık karşısında kadınların etkili bir biçimde korunmasını sağlamak” hükmü yer almaktadır. Ayrıca 1985 yılında Nairobi’de gerçekleştirilen Üçüncü Dünya Kadın Konferansı’nda kabul edilen “Kadının İlerlemesi İçin Nairobi İleriye Yönelik Stratejileri” kapsamında ülke düzeyinde politikalar oluşturmak ve uygulamaya koymak üzere kurumsallaşmaya gidilmesinin önemine dikkat çekilmiştir (KSGM, 2008a: 21).

32

Türkiye’de kadın-erkek eşitliğinin devlet çatısı altında örgütlenmesi konusu incelendiğinde, ilk oluşumun, Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı’nda öngörülen tüm sosyal sektörlere ulaşılması hedefine bağlı olarak, 1987 yılında Devlet Planlama Teşkilatı içerisinde, dezavantajlı kesimlerden biri olan “kadın” konusunda çalışmalar yürütmek üzere “Kadına Yönelik Politikalar Danışma Kurulu” kurulması olduğu görülmektedir (KSGM, 2007: 19).

CEDAW ve Kadının İlerlemesi için Nairobi İleriye Yönelik Stratejileri kapsamında kadın konusunda ülke düzeyinde politikalar oluşturmak ve uygulamaya koymak üzere

bir örgütlenmenin gerçekleştirilmesi hükümleri çerçevesinde 1990 yılında,

Başbakanlığa bağlı olarak Kadının Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü kurulmuştur (KSGM, 2007: 19; Elver, 2004: 301). Yaklaşık on yıl boyunca pek çok kez idari ve hukuki niteliği değişime uğrasa da, nihayet, Kurum 2004’te yürürlüğe giren 5251 sayılı “Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun” ile yeniden yapılandırılmıştır. Genel Müdürlük, sorunların parlamentoya taşınmasında ve kadınlar lehine kararlar alınmasında etkin çalışmalar yürütmektedir.

KSGM, görev alanına giren konularda kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve özel sektör ile işbirliği yapmak, koordinasyonu sağlamak; kadınlara kanunlarla verilen hakların tam ve eşit kullanılabilmesi ve kadın-erkek eşitliğinin toplumsal kalkınma sorunu olarak algılanması amacıyla kamuoyunu bilgilendirmek; kadınların eşit hak ve fırsatlara ulaşmasını sağlayacak çalışmalar yapmak ve en önemlisi kadına karşı her türlü ayrımcılığı önlemek, kadının insan haklarını geliştirmek, kadını ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda etkin hale getirmek ve eğitim düzeyini yükseltmek amacıyla yapılacak her türlü çalışmaya destek vermek, bu konularda stratejiler geliştirmek, plan ve programları oluşturmak ve temel politikaların belirlenmesine katkıda bulunmak gibi görevlere haiz kılınmıştır.

İlgili kamu kurum ve kuruluşları ile sivil toplum örgütlerinin temsilcilerinin de katılımı ile KSGM bünyesinde oluşturulan Kadının Statüsü Danışma Kurulu, “Kadının statüsüne ilişkin konuları incelemek, değerlendirmek ve bu konularda görüş oluşturmak ve önerilerde bulunmak” ile görevlendirilmiştir (Tatlıer, 2011: 82).

33

KSGM tarafından 2007 yılında yürütülmeye başlanan “Kadın Erkek Eşitliği ve Toplumsal Cinsiyet Eğitimleri”ne üst düzey kamu yöneticileri, belediye başkanları, kamu personeli, sendika ve üniversite temsilcileri katılmıştır. 2009 yılından bu yana ise kamu görevlilerine yönelik olarak başlatılan “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimleri” ise halen belirli dönemlerde devam etmektedir (KSGM, 2012a: 14-15).

2012-2015 arası dönemi kapsayan Kadına Yönelik Şiddetle Mücadele Ulusal Eylem

Planı ise KSGM’nin önderliğinde hazırlanan önemli bir yol haritasıdır. Bu planın

hedefleri içerisinde, toplumsal cinsiyet eşitliği, kadına yönelik şiddet ve ev içi şiddetle mücadele konularında yasal düzenlemeler yapmak ve uygulamadaki aksaklıkları ortadan kaldırmak, kadına yönelik şiddeti doğuran ve pekiştiren olumsuz tutum ve davranışların ortadan kaldırılması amacıyla, toplumsal cinsiyet eşitliği ve kadına yönelik şiddet konularında toplumsal farkındalık yaratmak ve zihinsel dönüşüm sağlamak sayılmıştır (KSGM, 2012a: 19). Bunun için de politika yapıcılara, karar vericilere, hizmet sunanlara ve kamuoyuna yönelik görsel ve basılı materyallerin işbirliği içinde hazırlanması ve dağıtılması uygun görülmüştür. Ayrıca istenilen hedeflere ulaşılabilmesi için eğitim programı, seminer, konferans vb. etkinliklerin düzenlenmesi de uygun görülmüştür (KSGM, 2012a: 24).

Önemli gelişmelerden biri de 2009 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi bünyesinde Kadın Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu kurulması olmuştur. İlgili Kanun’da; kadın haklarının korunması ve geliştirilmesi, kadın erkek eşitliğinin sağlanmasına yönelik olarak ülkemizde ve uluslararası alandaki gelişmeleri izlemek, bu gelişmeler doğrultusunda TBMM’yi bilgilendirmek, kendisine esas veya tali olarak havale edilen işleri görüşmek, istenildiğinde TBMM’ye görüş sunmak Komisyon’un amaçları arasında sayılmıştır (http://www.tbmm.gov.tr, 2012). Bu anlamda Komisyon, gerek kadın erkek eşitliğinin uygulamaya yansıtılmasında gerekse sorun alanlarına yönelik çözümler üretilmesinde büyük rol oynayacaktır.

Yine, KSGM tarafından toplumsal cinsiyet bilincinin artırılmasını sağlamak amacıyla zaman zaman çeşitli üniversitelerde özellikle iletişim fakültesi öğrencilerine yönelik

olarak “Toplumsal Cinsiyet Medya Atölyeleri” düzenlenmektedir

(http://www.kadininstatusu.gov.tr, 2013). Ayrıca, 1995 yılında Pekin’de yapılan Dördüncü Dünya Kadın Konferansı’nda alınan kararlar uyarınca üniversitelerde kadın

34

sorunlarına ilişkin araştırma merkezleri kurulmaya başlanmıştır (Eroğlu, 2004: 26). Böylece, kadın konusu akademik ortamlarda tartışılmaya, sorunlara çözüm önerileri aranmaya başlanmıştır.

Ülkemizde, yaklaşık 21 üniversitede “Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi” veya “Kadın Çalışmaları Araştırma ve Uygulama Merkezi” isimleri altında oluşumlara gidilmiştir. Bu merkezlerden ilki 1989 yılında İstanbul Üniversitesi bünyesinde kurulan “Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi”dir. Kadın sorunlarıyla ilgili ve toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlılığın geliştirilmesi için uluslararası gelişmeleri izlemek ve gelişmelere ilişkin bilgilendirici panel, konferans vb. toplantılar düzenlemek; toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışının tüm politika ve programlara yerleşmesine katkı sağlamak üzere eğitim ve araştırma faaliyetleri yapmak; kadınların eğitim, sağlık, hukuk, siyaset ve iş yaşamındaki sorunlarına ilişkin araştırmalar yapmak, desteklemek ve bu araştırmalarda eşgüdümü sağlamak, işbirliği ve iletişimi güçlendirmek; toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması konusunda farkındalığı ve duyarlılığı artırmak için eğitim programları düzenlemek, bilinç artırıcı çalışmalar yapmak Merkez’in amaçları arasında sayılmaktadır (http://www.istanbul.edu.tr, 2012). Yine pek çok üniversitede, toplumsal cinsiyet ve kadın çalışmaları konularında yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim veren programlar bulunmaktadır. Hacettepe Üniversitesi, Akdeniz Üniversitesi, Ankara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ege Üniversitesi ve diğer birçok üniversitede bu alana

yönelik olarak yüksek lisans ve doktora dersleri verilmektedir

(http://www.kadininstatusu.gov.tr, 2013).

Duruma bir de istatistikî açıdan bakacak olursak, Türkiye İstatistik Kurumu bünyesinde de çalışmalar yapıldığı görülecektir. Türkiye İstatistik Kurumu Başkanlığı tarafından üretilen toplumsal cinsiyet istatistikleri; sosyal, ekonomik ve kültürel konularda cinsiyetler arası farklılığı vurgulayacak ileri analiz çalışmalarını ve toplumsal cinsiyet göstergelerini kapsamaktadır (http://www.tuik.gov.tr, 2013).