Sağlık turizmi dünyada tüm ülkeler için hızla gelişen ve büyüyen sektör olarak önde tutulan bir konumdadır. Sağlık hizmetlerinin çeşitlenmesi, yaşlanan dünya nüfusu, rehabilitasyon imkanları ile artan özelllikli cerrahi işlemler, ülke sağlık sistemlerinin yaşadığı sorunlar, insanların kaliteli, düşük maliyetli ve bekleme süresinin kısa olduğu tedavi amaçlı seyahatlere yönelimini arttırmıştır. Bu kapsamda sağlık turizmiyle ilgilenen ve en çok tercih edilen ülkeler; Küba, Macaristan, Hindistan, Türkiye, Litvanya, İsrail, Ürdün, Tayland, Kosta Rika, Malezya, Güney Afrika, Singapur, Kolombiya ve Filipinler’dir. Kitle iletişim araçlarında yaşanan gelişmeler, sigorta firmalarının ve devlet kuruluşlarının yönlendirmesi sonucunda insanların ekonomik ve kaliteli sağlık hizmetleri konusunda daha fazla bilgiye sahip olmuşlardır. Bunlara paralel olarak bilinçlenen hastalar, sigorta kuruluşları ve hükümetler sağlık turizmi konusunda yeni arayışlar içine girmişlerdir (Aydın, 2012, s. 92).
Sağlık hizmeti sunan ülkeler, sağlık sektöründe kalite ve güven sorunun çözülmesine
çok pay alan ülkelerin başında ABD, Hindistan, Tayland gelmektedir. Dünya’da sağlık turizmi faaliyetinin genel işleyişi aşağıdaki gibidir (Tontuş, 2015);
- Başvuru: Hasta sağlık hizmeti almak amacıyla kendi ülkesinde aracı kuruma başvurur.
- Tıbbi Kayıt: Hastaya ait tüm tıbbi kayıtları aracı kurum toplar ve hedef ülke formatında kategoriye ayırır.
- Tıbbi Danışman: Hastanın dosyası aracı kurumda çalışan bir hekim tarafından tıbbi danışmanlık adına incelenir.
- Bilgilendirme: Sağlık tesisi, tedavinin maliyeti ve işlemi yapacak tıbbi ekip hakkında bilgi verilir.
- Yazılı Onam: Hastanın yazılı onam vermesine takiben hastaya özel ‘tıbbi tedavi seyahat formu’ ve gerekirse vize için doküman hazırlanır.
- Koordinasyon: Hastanın gideceği ülkeye ulaşım dahil kurum tarafından koordine edilir.
- Vaka Yönetimi: Vaka yöneticisi veya asistanına ulaşım bilgileri verilerek kontrol ilgili kişi ya da kuruma devredilir.
- Günlük Takip: Hastanın durumu ile ilgili aracı kurum günlük rapor alır ve yakınlarına bilgi aktarır.
- Dönüş Transferi: Tedavi sonrası hastanın dönüşü için vaka yöneticisi tarafından transferin sağlanması için aracı kurum kontrol eder.
- Karşılama: Hastanın dönüşünde karşılanır ve evine bırakılır.
- Raporlama: Hastanın sigorta şirketine ve aile hekimine tedavi raporlanır.
- Geribildirim: Telefon, email veya yüzyüze görüşme ile hastadan geribildirim alınır.
Dünyadaki sağlık merkezleri ve hastaneler Joint Commission International (JCI) kurumuna akredite olma çabasındadırlar.Bu kurumlara üye kuruluşlar daha güvenilir olarak kabul edilmektedir. JCI’ya akredite kuruluşlar olarak akademik tıp merkezlerinden ve hastanelerden birinci basamak hizmet sağlayıcılarına kadar JCI, mükemmellik arayışlarını desteklemek için bu kuruluşlarla ortaklık kurdu. JCI, akreditasyonlarını sürdürmelerine, yeni standartlara ayak uydurmalarına ve JCI akreditasyonunun teşvik ettiği performans iyileştirme beklentilerinin devam etmesi
konusunda rehberlik etmeye yardımcı olmak için bu yüksek başarılı kuruluşlarla çalışmaya devam etmektedir. (Url-2).
Şekil 2.1: JCI Onaylı Kuruluşlar.
2019 yılı verileriyle birlikte 72 ülke ve 1090 kuruluş Joint Commission International (JCI) kurumuna akredite olmuştur (Url-2).
- Asya Pasifik Ülkeleri: Kamboçya, Brunei, Çin, Endonezya, Filipinler, Singapur, Güney Kore, Bangladeş, Malezya, Tayland.
- Latin Amerika Ülkeleri: Brezilya, Kolombiya, Ekvator, Peru, Şili, Arjantin, - Doğu Avrupa Ülkeleri: Romanya, Slovenya, Gürcistan, Ukrayna, Yunanistan,
Bulgaristan, Rusya, Çek Cumhuriyeti, Türkiye, Macaristan, Moldova, Azerbaycan.
- Batı Avrupa Ülkeleri: Belçika, Almanya, İrlanda, Hollanda, Lüksemburg, Portekiz, İspanya, Avusturya.
- Kuzey Amerika Ülkeleri: Meksika, Bahamalar, Kosta Rika, Panama, Bermuda, Cayman Adaları, Barbados, Nikaragua.
- Orta Doğu Ülkeleri: Katar, Ürdün, İsrail, Lübnan, Birleşik Arap Emirlikleri, Umman, Kuveyt, Bahreyn, Mısır, Suudi Arabistan.
- Güney Asya Ülkeleleri: Bangladeş, Hindistan, Sri Lanka, Pakistan, Hong Kong, Mynmar, Vietnam.
- Güney Avrupa Ülkeleri: İtalya.
- Orta Asya ülkeleleri: Kazakistan, Moğolistan.
- Kuzey Avrupa: Litvanya, Birleşik Krallık.
- Güney Doğu Asya Ülkeri: Mynmar, Vietnam.
- Doğu Asya Ülkeleri: Tayvan.
Sağlık turizminde pazar seçimi oldukça önemlidir. Avrupa, Orta Doğu, Türk Cumhuriyetler, ABD, İran, Suriye veya Irak’ın müşteri beklentileri birbirinden farklıdır.
Bu farklılıklardan dolayı küresel sağlık turizmi müşterilerin beklentilerine ve ülke gruplarına göre değişmektedir (BAKA (Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı), 2013).
Yukarıda adı geçen ülkeler sağlık turizm pazarına girmeye çalışmaktadır. Ülkelerin sağlık alanında verdikleri hizmetleri kısaca özetlenmiştir (BAKA (Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı), 2013). Asya kıtası dünyadaki medikal turizm için en önemli bölgedir. Bu bölgelerde medikal turizmin kapsamı açısından geniş ülkeler (Malezya, Tayland, Hindistan, Singapur ve Güney Kore gibi) yılda 1,3 milyon medikal turisti ağırlamaktadır. Tayland’ın medikal turizm hareketleri cinsiyet değişimi operasyonları ile başlayıp sonrasında estetik cerrahiye yönelmiştir. Medikal turizmin merkezi olarak bilinen Hindistan ise pazarda düşük fiyatları ile önemli bir yerdedir.
- Sağlık turizmi harcamalarının ABD’de 5,5 milyar dolar, Avrupa’da 3,5 milyar Euro civarında olduğu, sağlık turizmine yaklaşık 120 yıldır hizmet veren Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Romanya’dır. Bu ülkelerden Çek Cumhuriyetinin bu sektörden kazancı 1 milyar doların üzerinde olduğu bilinmektedir. Medikal turizm pazarında talep Batı Avrupa, Kuzey Amerika ve Orta Doğu’ya yoğunlaşmıştır. Bu bölgelerdeki talebe bakılınca; Hindistan, Malezya ve Tayland, Avrupalı medikal ziyaretçilerin favorisi, Malezya İslami referansıyla Ortadoğu pazarına hâkimdir. Singapur ise, Japon pazarının temel destinasyonudur. Küba’da ise Orta Amerika pazarına yönelmiştir.
- Ortak bir sağlık politikası olmamasına rağmen Avrupa Birliği ülkelerinde her ülke kendi vatandaşlarına bu hizmetleri en hızlı ve kaliteli şekilde sunmaktadır.
Ancak, bu ülkelerin sağlık hizmetlerinin pahalı olması ve sektörde kar
marjlarının düşük olması sağlık hizmeti veren kurumları başka alanlara yönelmektedir. Ülkemizde verilen hizmetlerin tanıtım ve pazarlamasını yaparak AB üyesi ülkelerin vatandaşlarına ve sigorta şirketlerine ulaşması oldukça önemlidir.
- Orta Doğu ülkelerine Türkiye açısından sağlık turizmini geliştirecek dinsel, tarihi ve kültürel bağların kullanılarak tanıtım ve pazarlama yapılması önemli bir unsurdur. Hindistan, Güney Amerika ülkeleri, Meksika ve Tayland ülkeleri ABD vatandaşları için sağlık hizmeti alınabilecek destinasyonlar açısından ön plana çıkmaktadır. Yurt dışında tedavi olmayı cazip hale getiren unsurlar, Amerikalı hastalar için düşük maliyetle yüksek kalitede tedavi olma imkanından faydalanmak, sağlık hizmetinin yanında bulunduğu ülkede turistik faaliyetler de yapmak, sigorta kapsamında olmayan tedavilerin yaptırılabilmesi, gizli operasyonlar (cinsiyet değişimi, tüp bebek vb.) olarak sayılmaktadır.
- Diş ameliyatları, kozmetik ve estetik amaçlı operasyonların Batı ülkelerinde sağlık sigortası kapsamı dışında tutulması bu amacı taşıyan insanların yabancı ülkelerde uygun tedavi arayışlarına girmesine neden olmuştur. Fransa gibi bazı ülkelerde diş kaplama veya takma diş gibi kendi sigorta kurumlarınödemediğisağlık hizmetleri için bu turizm türü benimsemiştir.