Döner Sermayelerde Denetim Firmalarının Denetimi

Kamuda denetim, iç ve dış denetim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. İç Denetim üstün; astın yaptığı işlemlerin kanunlara ve yönetmeliklere uygun olarak yapılıp yapılmadığı denetleyen hiyerarşik denetim, daha sonraki adım ise iç denetim elemanları tarafından yapılan idari denetim ve sonuncusu ise mali denetimdir. İkinci ise dış denetimdir. Dış denetim hepsinden daha etkili ve verimli olan denetim şeklidir. Dış denetim kurumun dışındaki kişiler tarafından gerçekleştirilmek suretiyle yapılmaktadır.

Kamu kurumlarında dış denetim iki şekilde gerçekleşmektedir:

Maliye Bakanlığının denetimi ve TBMM adına Sayıştay’ın yapmış olduğu denetimdir. Döner sermaye işletmeleri ve kamu kurumlarının birçoğu varlığını hantal bir sistem içinde sürdürmektedirler. Bunun en önemli sebeplerinin başında kaynakların etkin ve verimli kullanılmasındaki aksaklıklar ve denetim sisteminin çarpık işleyişidir denilebilir. Denetimde aksaklıklar denilince amaç mesleğinde ciddi kariyer sağlamış olan müfettiş, kontrolör, Uzman, Denetçi ve Denetim elemanlarına eleştirel yaklaşmak değil sistemin işleyiş tarzını eleştirmektir. Türk kamu denetim sistemi uluslar arası standartlardan ve AB’nin öngörmüş olduğu standart ve sistemden çok uzak görünmektedir Bunun ciddi sebepleri elbette ki mevcuttur.54

Kamu da ilk yanlış düşünce, yapılacak olan denetimin teftiş gibi bir algı içinde yapılıyor olması, üstlerin astlar üzerindeki yaratmış olduğu baskıdır. Buda yapılacak denetimin objektif olarak yapılamamasına neden olmaktadır. Denetim aslından sistematik ve sürekli olarak yapılması gereken bir işlem iken kamu kurumlarında bu işleyiş bu söylenenlerin aksine yürütülmektedir. Yapılan denetim kaynakların etkin ve verimli kullanılıp kullanılmadığını araştırması ve raporlamanın bu gibi kavramların üzerine gerçekleşmesi gerekirken, yapılan işlemlerin doğrulunu kanıtlayıcı nitelikte raporlamalar yapılmakta sadece girdiler üzerine incelemeler yapılmaktadır. Elbette ki yapılan girdiler çok önemli bir yere sahipken çıktılarında aynı oranda ve hatta daha önemli sonuçlar doğurması gerekmektedir. Denetim

54

39

elemanları da bu sistemin içerisinde yer alan bireyler olması, bağımsız olmalarını kısıtlayıcı bir faktördür. Raporlamalarının çok uzun bir sürece yayılması en önemli handikaplardan biridir.Bazı raporlamalar kamuda 6 ay-1yıl hatta 2 yıla yaygın süreleri alabilmektedir.Bunun sebebi denetim elemanları üzerinde ki fazla işlem yükü ve yetersiz sayıları başlıca sebepler arasında sayılabilir Bu tip raporlamalar genelde teftiş ve soruşturma raporlarıdır. Bilgi ve belgelendirmedeki zorluklar bu raporlamaların uzamasına neden olmaktadır. Denetim birimleri arasında oluşan görüş ayrılıkları da denetimleri mükerrer hale getirmektedir. Hazırlanan denetim raporlarının medya il paylaşılmaması onların güvenilirliğini etkilemektedir. Müfettiş, kontrolör, denetim elemanları da sonucunda devlet memuru olup bağımsız düşünebilmeleri bu illiyet bağı ile ortadan kaldırılmaktadır.55

Denetim dendiği zaman eşittir objektiflik düşünülmesi gerekmektedir. Ancak kamuda böyle düşünülmesi imkansızdır. Yukarıda sayılanların hepsi yapılacak olan denetimin bağımsız ve tarafsız bir gözle bakılmasını engellemektedir. Denetimin tamamen kelime anlamını tüketen olgulardır denilebilir.

Aslında denetim dışarıdan bağımsız bir kurul tarafından yapılabilmesi sağlanmalıdır. Çünkü denetimin olmazsa olmaz koşulu bağımsızlıktır. Hiç bir kamu kurumuna bağlı olmadan özel bir statü sağlanarak, belirli süre çalışma zorunluluğunu olması şartı taşıyarak oluşması gerekir. Bunu sebebi de hiçbir etki ve baskı görmeden doğru kararlar alınması sağlanmalıdır. Kendilerine ait bir bütçe oluşturmak ve ödeneklerinin tamamen buradan karşılanmasını sağlamak; yapılacaklar arasında sayılabilir. İşe alım süreçlerinde idari görevliler tarafından atama yapılması yerine mesleğe kabulleri giriş ve yeterlilik sınavıyla yapılması sağlanmalıdır.

Henüz böyle bir çalışma olmasa da son zamanlarda döner sermaye işletmelerinin şirketleşmesi konusunda bir takım çalışmalar yapılmaktadır. Bunun yakın zamanda gerçekleşmesi beklenen mart ayında TBMM komisyonunda onanan döner sermaye işletmelerinin yeniden yapılandırılmasıyla ilgili taslaktır. Bu taslağa göre uygulanması gündemde olan Kamu da varlığını sürdüren Hastane işletmelerinin tek çatı altında toplanmasıyla ilgilidir. Bu kanun sayesinde hastane işletmeleri feodal

55

40

bir yönetim şeklinden kurtarılarak daha özerk, daha bilimsel, daha aktif bir yönetime kavuşturulacaktır. Adına komite birlikleri denen bu sistemi sadece hastane yönetiminde bulunan sağlık kökenli yöneticiler değil maliye, hukuk, işletme, iktisat, gibi alanında uzmanlaşmış kişilerde bu yönetimde yerlerini alacak; mal ve hizmet alımlarının daha düzenli, kurallarına uygun, gereği kadar yapılmasın sağlarken, hastane işletmelerinin daha etkin ve verimli çalışmalarına katkıda bulunacaklardır. Bu kanun hastane işletmelerinin şirketleşmesi yolunda atılmış bir adım gibi de düşünülebilir.56

Döner sermaye işletmeleri 31.12.2010 tarihi itibariyle yeniden yapılandırılması gündemde olan bir konudur. Bu yapılandırmanın içeriği henüz bir netlik kazanmamıştır. Kurulacak olan hastane komitelerinin ardından mecliste bir dönem tartışılan ancak daha sonra tartışılmasına ara verilen üniversitelerin şirket kurmalarının önünü açmaya yarayan kanundur.

Bu kanunla birlikte üniversitelerin yönetim kurulunu teklifi, rektörün ise olumlu bir görüş bildirmesi üzerine Yükseköğretim kurulunun da onay vermesi ile beraber üniversitelerin kendi amaçlarına hizmet etmek amacıyla anonim şirket veya limited şirket kurmasına izin verilmesidir. Bu sayede bilimsel çalışmalara daha fazla destek olunacak, üniversite faaliyetlerinin yürütülmesine katkı sağlayacak, hizmet alımları konusunda ki sıkıntıları giderecek bir sisteme dönüştürülmesi konusunda da bir takım çalışmalar yapılmaktadır. Döner sermaye işletmelerinin şirketleşmesi söz konusu olursa bağımsız dış denetim şirketleri tarafından aynı şirketlerde olduğu gibi denetlenmesi sağlanabilmektedir. Yalnız bu tasarı sadece görüşülmüş ve şu anda böyle bir gelişme gündem de yer almaktadır. Bu konuyla ilgili olarak bir takım bilim adamları da çalışmalar yapmış bu sistemin getireceği verimlilikten bahsetmişlerdir.57

Bağımsız denetim; yapılan işlerin daha etkin, verimli ve bilinçli olarak yapılmasını sağlamaktadır. Hataların neler olduğunu ortaya koymasından daha çok karlılığı ve birim başına verimliliğin artmasıyla ilgilenmektedir. Aksaklıkların tespit edilmesi ve tekrarlanmaması, mevcut sistemden en iyi şekilde faydalanılmasını

56

Hastane Birlikleri Yasa Tasarısı, 2010.

57

Ufuk Aydın, Anadolu Üniversitesi İİBF;Üniversitelerde kurulacak Olan Şirketlerin Etkin Ve Verimliliği Üzerine Bir Çalışma, 2010

41

sağlayan bir denetim şeklidir. Ancak kamu kurumlarında henüz uygulaması mümkün değildir. Ne zaman özerk bir yapıya dönüşmeleri söz konusu olur ancak o şekilde faydalanılabilir.