Cumhuriyet Tarihinin En Büyük Göç Hareketi:

Tunus'ta 2010 yılında başlayan özgürlük ve demokrasi istemli protestolar bir domino etkisi yaratmış diğer Arap ülkelerine de sıçramıştır. Suriye'de bu süreçten etkilenmiş ve halk sokaklara dökülerek özgürlük ve demokrasi taleplerini dile getiren söylemler ile BAAS partisine ve Esad rejimine karşı protesto gösterileri başlatmıştır.

195 _{Polat Kara ve Recep Korkut, “Türkiye'de Göç, İltica ve Mülteciler”, Türk İdare Dergisi, Sayı.}

467, s. 158.

196 _{T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, http://www.goc.gov.tr/icerik6/uluslararasi-}

koruma_363_378_4712_icerik (09.02.2017).

197 _{Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği,}

89

Gösterilerin Suriye geneline yayılması ile birlikte Esad rejimi reform vaatlerinde bulunmuş ancak bu protestoların durmasını engelleyememiştir. 2011 yılının Mart ayında Derah kentinde düzenlenen bir protesto eyleminde 25 kişinin güvenlik güçlerince öldürülmesi Suriye için kanlı bir süreci başlatmıştır. Bu sürecin başlamasıyla milyonlarca Suriyeli için de göç yolları görünmüştür.198

İç savaş başlamadan önce nüfusu 20 milyon olan Suriye'nin nüfusunun neredeyse yarısı iç savaşla birlikte yerinden edilmiştir. Göç eden bu kişilerden bir kısmı ülke içinde güvenli bölgelere giderken 4 milyondan fazla kişi de çevre ülkelere göç etmiştir.199

Türkiye, Suriye'den Türkiye'ye yönelen göçün başladığı ilk günden beri “Açık Kapı” politikası uygulayarak kapılarını sadece Sünni Araplara açmamış, Suriye'den gelen Kürt, Nusayri, Ezidi ve diğer gruplarında Türkiye'ye sığınmasını sağlamıştır. Bundan dolayı Türkiye'nin uyguladığı açık kapı politikası sadece belli bir gruba yönelmemiş, ilkesel bir duruş olarak ortaya çıkmıştır.200

Grafik 6: Yıllara Göre Geçici Koruma Altına Alınan Suriyeliler201

198 _{İsmail Şahin ve Oğuz Düzgün, “Türkiye'ye Gerçekleştirilen Ortadoğu Kaynaklı Zorunlu Göçlerin}

Sosyo-Ekonomik Etkileri: 1979-2014 Arası”, TESAM Akademi Dergisi, Cilt No. 2, s. 171, 172.

199

Osman Ağır ve Murat Sezik, “Suriye'den Türkiye'ye Yaşanan Göç Dalgasından Kaynaklanan Güvenlik Sorunları”, Birey ve Toplum Dergisi, Cilt No. 5, s. 100.

200 _{M. Murat Erdoğan, “Türkiye'ye Kitlesel Göçlerde Son ve Dev Dalga: Suriyeliler”, Türkiye'nin}

Göç Tarihi, (317-347), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015.

90

Suriye'den Türkiye'ye göç hareketi ilk olarak 29 Nisan 2011 tarihinde Hatay’ın Yayladağı ilçesindeki Cilvegözü sınır kapısından 252 kişilik bir grubun gelmesi ile birlikte başlamıştır. 252 kişi ile başlayan göç hareketi Grafik 6'dan da görüldüğü gibi 2017 Şubat ayına kadar 2.888.856'ya ulaşmıştır.

Türkiye'de bulunan Suriyelilerin yasal statüleri hakkında sürekli bir kavram kargaşası oluşmaktadır. Öncelikle Türkiye'de bulunan Suriyelilerin “mülteci” statüsüne sahip olmadıkları bilinmelidir. Türkiye'de bulunan Suriyelilere 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'nun 91. maddesi gereği “Geçici Koruma” statüsü verilmiştir. 6458 sayılı kanunun 91. maddesi ise geçici korumayı “Ülkesinden ayrılmaya zorlanmış, ayrıldığı ülkeye geri dönemeyen, acil ve geçici koruma bulmak amacıyla kitlesel olarak sınırlarımıza gelen veya sınırlarımızı geçen yabancılara geçici koruma sağlanabilir.” şeklinde açıklamıştır. 202

Geçici koruma statüsünün ayrıntılı düzenlenmesine ve uygulanmasına yönelik yönetmelik çıkarılması öngörülmüştür. Bu doğrultuda 22 Ekim 2014 tarihinde “Geçici Koruma Yönetmeliği” yürürlüğe girmiştir. Çıkarılan yönetmelik ile geçici koruma altındaki Suriyelilerin sahip oldukları haklar ve sorumluluklarda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.203

Türkiye'de bulunan Suriyeli sığınmacılardan bir kısmı AFAD tarafından 10 ilde kurulan toplam 23 barınma merkezinde kalmaktadır ve bu barınma merkezlerinde kalan Suriyeli sayısı 260.053'tür.204

Barınma merkezlerinde sağlık merkezleri, okullar, psikolojik destek hizmetleri, sosyal tesisler ve mesleki eğitim kursları bulunmaktadır. Barınma merkezlerinde sunulan hizmetlerin çeşitliliği ve kalitesinden dolayı Uluslararası Kriz Gurubu tarafından “şimdiye kadar görülmüş en iyi mülteci kampı” olarak lanse etmiştir.205

Barınma merkezleri dışında kalan Suriyeliler ise Türkiye'nin her tarafına yayılmıştır. Ancak kamp dışında yaşayan

201 _{T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, http://www.goc.gov.tr/icerik3/gecici-}

koruma_363_378_4713 (09.02.2017).

202 _{6458 Sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanunu. (2013)}

203 _{İbrahim Kaya ve Esra Yılmaz Eren, “Türkiye'deki Suriyelilerin Hukuki Durumu”, Arada}

Kalanların Hakları ve Yükümlülükleri, İstanbul 2014, s. 48.

204 _{T.C Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı,}

https://www.afad.gov.tr/tr/2374/Barinma-Merkezlerinde-Son-Durum (09.02.2017)

205

Kemal Kirişçi, Misafirliğin Ötesine Geçerken Türkiye'nin “Suriyeli Mülteciler” Sınavı, Sema Karaca (Çev.), Karınca Ajans Yayıncılık Matbaacılık, Ankara 2014, s. 22.

91

Suriyeliler daha çok büyükşehirler ve Suriye sınırına yakın olan illere yerleşmişlerdir.

Grafik 7: GK Kapsamındaki Suriyelilerin İlk 10 İle Göre Dağılımı206

Türkiye'nin Suriyelilere yaptığı harcamalar ise Mart 2015'e kadar 5,6 milyar dolardan fazla olmuştur. Yük paylaşımı çerçevesinde Türkiye'ye ulaşan dış destek ise sadece 300 milyon dolar civarında olmuştur. Sivil toplum kuruluşları ise Suriyelilere yönelik 635 milyon dolardan fazla yardım yapmıştır. Ne yazık ki milyonlarca Suriyeliye kapılarını açan Türkiye'ye dışarıdan ulaşan destek miktarı sivil toplum kuruluşlarının yardım miktarını geçememiştir.207

206 _{T.C. İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Genel Müdürlüğü, http://www.goc.gov.tr/icerik3/gecici-}

koruma_363_378_4713 (09.02.2017)

207

Oğuzhan Ömer Demir, “Göç. Politikaları, Toplumsal kaygılar ve Suriyeli Mülteciler”, Global

92

Grafik 8: Suriyeli Sığınmacıların Ülkelere Dağılımı208

Suriye'den göç edenler başta Türkiye olmak üzere Lübnan, Ürdün, Irak, ve çeşitli ülkelere göç etmişlerdir. Suriyeli sığınmacılara kapılarını açan ülkelere yeterince maddi destek sunmayarak yük paylaşımından kaçan ülkeler Suriyeli sığınmacıları kabul etme konusunda da sorumluluk almaktan kaçınmışlardır. BMMYK Aralık 2014 verilerine göre Suriye'ye komşu olan ülkeler dışındaki ülkelerin tamamında 130.000 civarında Suriyeli sığınmacının kabul edilebileceğini belirtilmiştir. Bu ülkelerin dışında Avrupa devletleri Suriyeli sığınmacılara karşı çekimser kalmış ve çok az sayıda Suriyeli sığınmacıyı ülkelerine kabul etmişlerdir. 2014 yılında İsveç 33.485, Almanya 29.365 kişiyi almayı taahhüt etmiştir. Yine aynı yılda AB üyesi olan Fransa 500, Hollanda 250, Belçika 75, Danimarka 140, Macaristan 30 Suriyeli sığınmacıyı kabul edeceğini belirtmiştir.209

208 _{BMMYK, http://data.unhcr.org/syrianrefugees/regional.php (02.09.2017)+T.C. çişleri Bakanlığı}

Göç İdaresi Genel Müdürlüğü

209

M. Murat Erdoğan, Türkiye'deki Suriyeliler Toplumsal Kabul Ve Uyum, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2015, s. 9, 10.

59,80% 20,90% 13,50% 4,80% 1,00% Türkiye: 2.888.856 Lübnan: 1.011.366 Ürdün: 655.895 Irak: 233.224 Diğer: 40.888

93

3.2. TÜRKİYE GÖÇ POLİTİKALARININ AB GÖÇ