Cevizin Gübrelenmesi

Ceviz kazık köklü bir bitki olup kökleri derine giden bir tür olduğu için derin, geçirgen, humuslu ve kireçli topraklarda iyi gelişir. Ceviz çoğu defa diğer ağaçların yetişmediği taşlı, kum ve kaba taşlarla örtülü topraklarda rahatlıkla yetişebilir. Bu yüzden fakir toprakların zengin bitkisi olarak bilinir. Yüksek taban suyunun olduğu yerlerden kaçınılmalıdır. Taban suyu yüksek olan yerlerde ağacın gelişmesi durur ve birkaç yıl içerisinde tamamen kurur.

Ceviz toprak tuzluluğuna dayanıklılık bakımından da orta derecedeki meyve grubundadır.

Köklerinin 2.5-3 m’ye kadar rahatça gelişebileceği topraklarda en iyi şekilde yetişir. Bu nedenle bahçe tesisinden önce toprağın 3 m kadar altı toprak burgusu ile kontrol edilmelidir.

Ceviz ağaçları toprak bakımından pek seçici olmamakla beraber fazla su tutmayan, gevşek, süzek, çakıllı, allüviyal topraklardan hoşlanırlar. Dağ yamaçlarının eteklerinde biriken ve az- çok toprakla kaplı taş yığınlarını tercih etmektedir. Kirece karşı dayanıklı olup alkalin pH’lı toprakları sever. Verimli topraklar veya gübreleme, sulama gibi kültürel işlemlerle verimliliği artırılan topraklarda daha iyi gelişir.

Toprak analiz sonuçlarına göre fosfor ve potasyum noksan çıkmışsa taban gübresi olarak ya sonbaharda (Ekim-Kasım) veya erken ilkbaharda (Mart-Nisan) 15.15.15 + Zn kompoze gübresi verilir. Toprakta fosfor yüksek çıkmışsa aşağıdaki çizelgede görüldüğü gibi erken ilkbaharda üre, Haziranda ise amonyum nitrat (%33 N) veya amonyum sülfat (%21 N) uygulanmalıdır. Toprakta fosfor noksan, potasyum yüksek çıkmışsa taban gübresi olarak sonbaharda DAP veya erken ilkbaharda 20.20.0 + Zn gübresi kullanılabilir. Taban gübreleri ağaç izdüşümüne açılan çukur veya hendeklere verilip üzeri toprakla kapatılır.

Ceviz bahçesi topraklarında potasyum ve magnezyum yeterli olsa bile eğer kalsiyum (kireç) fazla ise ceviz ağaçları tarafından yeterli düzeylerde alınamayacaklarından tabana tercihen erken ilkbaharda potasyum ve magnezyumlu gübreler verilmelidir. Çünkü ceviz potasyum ve magnezyum obur bir bitki olup bu besin elementleri ceviz için vazgeçilmez besin elementleridir. Bunlar cevizde verim ve kaliteyi (iç oranı, yağ düzeyi ve kalitesi) artırmaktadır. Ceviz muzdan sonra en fazla potasyum tüketen bir bitkidir.

Cevizlerde kalsiyum noksanlığı meydana geliyorsa 100 L suda 1 kg kalsiyum nitrat eritilerek hazırlanan %1’lik kalsiyum nitrat çözeltisi meyveler küçük iken başlanıp 10 gün ara ile 2-3 kez sabah veya akşam serin saatlerde tercihen yayıcı-yapıştırıcı katılarak meyve salkımlarına püskürtülmelidir.

Yarı kurak iklim nedeniyle yüksek kireçli ve alkalin pH’lı topraklarda demir, çinko, mangan ve bor noksanlıkları görülmektedir. Bu durumda ya iz element katkılı taban gübresi kullanılacak veya meyve bağladıktan sonra 2’şer hafta ara ile 2-3 kez sabah veya akşam serin saatlerde tercihen yayıcı-yapıştırıcı katılarak yaprak gübrelemesi yapılacaktır. Yüksek kireç, ıslaklık, kuraklık gibi problemler varsa toprağa uygulanan iz elementli gübreler yarayışlı olamayacaklarından veya cevizin derin kök sistemine besin elementleri ulaştırılamayacağından yaprak gübrelemesi ile destek olunmalıdır. Çinko noksanlığına karşı yapraklı dönemdeki yaprak gübrelemesine ilaveten yapraklar açılmadan önce de kamçılara

%0.25’lik çinko sülfat çözeltisi püskürtülmelidir.

Ceviz ağaçları yapraklarının açılmasından dökülmesine kadar geçen dönemde topraktan kaldırdığı azotun çoğunu meyve bağlama ve gelişimi döneminde sömürmektedir. Azot noksanlığında ağaçlarda bodurlaşma ve meyvelerde iç büzüşmesi meydana gelir. Bu yüzden söz konusu dönemde kök bölgesinde alınabilir azotun yeterli düzeylerde bulundurulması gerekmektedir. Bu da en doğru bir şekilde aşağıda verilen önerilerle sağlanabilmektedir. 10 m x 10 m mesafelerle dikilmiş 10 yaşlı, verim çağındaki klasik bahçelerde 1 dekardan yılda 12-15 kg azot, 10-12 kg fosfor ve 12-15-20 kg potasyum kaldırılmakta ve yaklaşık 1300 ton su tüketilmektedir.

Aşağıdaki klasik gübreleme proğramında dekara verilen gübre miktarları dekardaki ağaç sayısına (10 m x 10 m mesafeli dikimlerde dekarda 10 ağaç bulunur) bölünerek, her bir ağaca eşit olacak şekilde izdüşüme tavlı bir zamanda verilip toprak altına karıştırılmalıdır.

Verim Çağındaki Klasik Ceviz Bahçesinde Gübreleme

Dönem Dekara (1000 m²) demir-şelat, 250 g çinko sülfat, 250 g mangan sülfat ve 100 g demir-şelat, 200 g çinko sülfat, 200 g mangan sülfat ve 100 g boraks çözeltisi rüzgarsız ve serin havalarda 2 hafta ara ile 2 kez yapraklara püskürtülmelidir.

*: Hümik asit yerine ağaç başına 50-100 kg yanmış ahır gübresi izdüşüme verilip toprak altına karıştırılabilir.

6.21. Fındığın Gübrelenmesi

Fındık besin maddesince zengin, tınlı ve humuslu topraklarda iyi gelişir. Zengin allüviyal topraklar da fındık için elverişlidir. Sıkı, ağır topraklarla, kuru ve kireçli topraklar uygun değildir. Su tutan ağır topraklarda veya taban suyunun toprak yüzüne yaklaştığı yerlerde fındık ağaçları uzun süre yaşasa da az meyve verirler. Toprağın 2.5-3 m kadar derin olması fındığın ömrünü uzatır ve verimi artırır. Sığ topraklarda fındık, kuraklık ve besin maddesi noksanlığından daha çabuk zarar görür. pH’sı 6 olan nispeten asidik topraklarda daha iyi yetişir. Fındık ağacı saçak köklü olduğundan kökleri fazla derine gitmeyip yanlara doğru gelişmekte derin, düz ve taban arazilerde 100-150 cm kadar derinliğe ulaşmaktadır.

Ekonomik ömrü oldukça uzun olan fındığın dikiminden önce arazi ve toprak hazırlığının dikkatli bir şekilde yapılması gerekmektedir. Bahçe toprağı analiz ettirilerek kireç ihtiyacı varsa kireçli gübreleme yapılmalıdır. Fındığın su ihtiyacının fazla (700 mm/yıl) olmasına rağmen genelde ülkemizde yağışı ve nemi fazla olan bölgelerde yetiştirildiğinden sulama yapılmaz. Karadeniz kıyı Bölgesi’nde genel olarak fındık sulanmaz.

Toprak analiz sonuçlarına göre fosfor ve potasyum noksan çıkmışsa taban gübresi olarak Kasım-Şubat ayları arasında 15.15.15 kompoze gübresi verilir. Çinko noksanlığı varsa bu gübrenin çinko katkılısı kullanılmalıdır. Toprakta fosfor yüksek çıkmışsa aşağıdaki çizelgede görüldüğü gibi Mart başında üre, Haziran başında ise CAN-26 uygulanmalıdır.

Toprakta fosfor noksan, potasyum yüksek çıkmışsa taban gübresi olarak Kasım-Şubat ayları arasında DAP veya 20.20.0 gübresi kullanılabilir. Taban gübreleri ocaklarda izdüşüme açılan çukur veya hendeklere verilip üzeri toprakla kapatılmalıdır.

Fındıklarda kalsiyum noksanlığının meydana gelmemesi için Kasım-Şubat arasında tabana ince öğütülmüş kireç (CaCO3) tozu veya tarım kireci (dolomit; CaCO3 + MgCO3)

verilmelidir. Kalsiyumca yeterli topraklarda kökler daha gelişkindir. Kalsiyum asidik toprakların sadece pH’sını artırmakla kalmaz, toprakta yapıyı düzelterek diğer besin elementlerinin alınmasını da kolaylaştırır. Kireçleme materyalleri: kireç taşı (CaCO3), söndürülmemiş kireç (CaO), söndürülmüş kireç [(Ca(OH)2] ve dolomit (CaCO₃+MgCO₃)’dir.

Toprak asitliğinin azaltılması ve toprak pH’sının fındığın istediği seviye olan 5.0-6.5 arasına yükseltilmesi ancak kireçleme ile mümkün olabilmektedir. Çabuk ve uzun etki için kireçleme materyali ince öğütülmelidir. Kireçleme işlemiyle toprağın yapısı düzelmekte, toprakta eksik olan kalsiyum ve magnezyum elementlerinin miktarı artmakta ve fosfor ve molibden gibi önemli elementlerin alınımları yükselmektedir. Ayrıca demir ve alüminyumun zehir etkisi azaltılmakta ve topraktaki mikrobiyal aktivite artarak organik materyalin parçalanması hızlanmakta dolayısıyla humuslaşma ve faydalı mineral besin elementleri açığa çıkmaktadır.

Asit toprakların kireçlenmesi ile toprakların fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri düzeltilmektedir. Analiz sonucunda önerilen miktar ve çeşitteki kireçleme materyali 3-5 yılda bir Kasım-Aralık aylarında izdüşümdeki 40-50 cm genişliğindeki banda düzgünce serilip 5-10 cm toprak derinliğine mutlaka karıştırılmalıdır.

Karadeniz Bölgesi’nin asit karakterli fındık bahçesi topraklarında magnezyum noksanlığı da söz konusudur. Dolayısıyla magnezyum kaynağı olarak tarım kireci (dolomit;

CaCO₃+MgCO₃) verilecekse Kasım-Şubat arasında tabana, magnezyum sülfat gübresi verilecekse Mart başında tabana verilmelidir. Çünkü potasyum ile magnezyum fındık için vazgeçilmez besin elementleridir. Bunlar fındıkta verim ve kaliteyi (iç oranı, yağ düzeyi ve kalitesi) artırmaktadır.

Karadeniz Bölgesi’nin asit karakterli fındık bahçesi topraklarında demir, çinko, mangan ve bor noksanlıkları genellikle görülmez. Ama lokal olarak yağışlı kıyı bölgesinden uzaktaki iç kesimlerde, kireçli topraklarda mikro element noksanlığı bulunabilir. Bu durumda ya iz element katkılı taban gübresi kullanılacak veya meyve tutumundan sonra 2’şer hafta ara ile 2-3 kez sabah veya akşam serin saatlerde tercihen yayıcı-yapıştırıcı katılarak yaprak gübrelemesi yapılacaktır.

Fındık ağaçları yapraklarının açılmasından dökülmesine kadar geçen dönemde topraktan kaldırdığı azotun çoğunu meyve bağlama ve gelişimi döneminde sömürmektedir. Bu yüzden söz konusu dönemde kök bölgesinde alınabilir azotun yeterli düzeylerde bulundurulması gerekmektedir. Bu da en doğru bir şekilde aşağıda verilen önerilerle sağlanabilmektedir. Azot meyve iriliğini artırmakta ve boş fındık oluşumunu azaltmaktadır. Ancak aşırı azot uygulamaları fındığın kabuk kalınlığını artırmakta, iç dolgunluğu ve yağ oranını azaltmakta, dolayısıyla randıman düşmektedir. Azotun 2-3 seferde uygulanması verimi artırmaktadır.

Azotlu gübrelerin ilk yarısı fındıklar uyanmadan hemen önceki dönem olan Şubat sonu - Mart başında, ikinci yarısı ise çiçek oluşum devresinde yani Mayıs sonu - Haziran başında verilmelidir. Genellikle Karadeniz Bölgesi topraklarının büyük bir çoğunluğunun asit karakterde olduğu dikkate alınırsa azotlu gübreler içerisinde kalsiyum amonyum nitrat (CAN;

%26 N) gübresi kullanımı daha doğru olacaktır. Lokal olarak kireçli bölgelerde bahçe kurulmuşsa böyle bazik topraklar için de amonyum sülfat (%21 N) gübresi kullanmak daha uygundur. Genellikle verim çağındaki bahçelere 1 dekara 15 kg azot (N), 9 kg fosfor (P2O5) ve 9 kg potasyum (K2O) uygulaması iyi sonuçlar vermektedir. Fındık Karadeniz Bölgesi koşullarında yılda 1 dekardan yaklaşık 700 ton su tüketmektedir.

Aşağıdaki klasik gübreleme proğramında dekara verilen gübre miktarları dekardaki ocak sayısına (2 m x 4 m mesafeli dikimlerde dekarda 125 ocak bulunur) bölünerek, her bir ocağa eşit olacak şekilde izdüşüme tavlı bir zamanda verilip toprak altına karıştırılmalıdır.

Verim Çağındaki Klasik Fındık Bahçesinde Gübreleme

Dönem Dekara (1000 m²)

Dekara Kasım-Şubat arasında 60 kg 15-15-15 + Zn kompoze

30 kg katı hümik asit* demir-şelat, 250 g çinko sülfat, 250 g mangan sülfat ve 100 g demir-şelat, 200 g çinko sülfat, 200 g mangan sülfat ve 100 g boraks çözeltisi yapraklara püskürtülmelidir.

*: Hümik asit yerine ocak başına 20 kg yanmış ahır gübresi veya 10 kg fındık zurufu izdüşüme verilip toprak altına karıştırılabilir.