SONUÇLAR VE ÖNERİLER
EK 4: Canlılar Dünyasını Gezelim ve Tanıyalım Ünitesi Kazanımları
ÖĞRENME ALANI : CANLILAR ve HAYAT
ÜNİTE 5 : CANLILAR DÜNYASINI GEZELİM ve TANIYALIM
AY HA FT A S A A T KAZANIMLAR ETKİNLİKLE R AÇIKLAMALAR ÖLÇME ve DEĞERL ENDİRME DERS İÇİ ve DİĞER DERSLERLE İLİŞKİLENDİ RME ARA DİSİPLİN LER ATATÜR KÇÜLÜK M AR T 3. H a ft a 20 -24 Mar t 2017 4 4 5.5. ÜNİTE 5.5.1. Canlıları Tanıyalım 5.5.1.1. Canlılara örnekler vererek benzerlik ve farklılıkların a göre gruplandırır
.
Ekmeği küflendireli m Yoğurt mayalayalım a. Canlıların sınıflandırılmasında sistematik terimlerin (âlem, cins, tür vb.) kullanımından kaçınılır. b. Mikroskobik canlılar (bakteriler ve protozoalar) ve şapkalı mantarlara örnekler verilir ancak yapısal ayrıntısına girilmez. c. Zehirli mantarların yenilmemesi konusunda uyarı yapılır. II. DÖNEM I. YAZILI 5.1.1Kazanımı için Türkçe dersi Görsel Okuma ve Görsel Sunu öğrenme alanı, Görsel Okuma 5.1.1 Bu konu işlenirken dördüncü sınıftaki “Canlılar Dünyasını Gezelim, Tanıyalım” ünitesi hatırlatılır. 5.1.1 Omurgalı hayvanlar anlatılırken 4. Sınıf “Vücudumuz Bilmecesini Çözelim” ünitesindeki iskeletin yapısı ve görevleri kısaca hatırlatılır. ORMAN HAFTA SI (21-26 MART) MA RT 4. H a ft a 27 -31 Mar t 2017 4 2 5.5.1.1. Canlılara örnekler vererek benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırır. Geri dönüşümlü kâğıt yapalım88 2 5.5.2. İnsan ve Çevre İlişkisi 5.5.2.1. İnsan faaliyetleri sonucunda oluşan çevre sorunlarını araştırır ve bu sorunların çözümüne ilişkin önerilerde bulunur. NİS AN 1. H a ft a 3 -7 N isan 2017 4 4 5.5.2.2. Yakın çevresindeki bir çevre sorununun çözümüne ilişkin proje tasarlar ve sunar. Değerlendirme
89 EK 4: Deney Grubunda Dersin İşlenişi
Öncelikle öğrencilerin hazır bulunuşlukları tespit edildikten sonra, üç haftalık süreç boyunca her dersin başında araştırmacı tafafından konu ile ilgili kısa bir bilgi verilip (15 dk ) oyuna geçilmiştir. İlk derste öğrencilere oyun ile ilgili kurallar anlatılmıştır. Üç haftalık süreçte oyun her defasında sınıf tahtasına asılarak, 40 kişilik sınıf her grupta 10 kişi olacak şekilde gruplara ayrılmıştır. İlk 15 dk konu kısaca ifade edildikten sonra 25 dk oyun oynamaya ayrılmıştır. Her gruptan sırasıyla birer öğrenci tahtaya çıkarak konuyla ilgili soruların bulunduğu zarflardan birini seçmiştir. Zarftan çıkan soruyu yüksek sesle okuduktan sonra öğrenciye cevabı için belirli bir süre verilmiştir. Eğer öğrenci soruya doğru cevap verdi ise kapalı olarak tahtada yer alan puanlama listesinden bir puan seçmesi istenmiştir. Seçtiği puan grubuna yazılmıştır. Bu şekilde her dersin sonunda birinci olan grup ödüllendirilmiştir. Puanlar 5, 10, 15 ve 20 puan arasında belirlenmiştir. Burada yüksek puan almak için şans faktörüde etken olarak ortaya konulmuştur. Araştırmacı tarafından her soru bitiminde öğrencilere soru ile ilgili bilgi verilip dönüt yapılmıştır. Her derste ‘Canlilar Dünyasini Gezelim ve Taniyalim’ ünitesi planı kazanımları dikkate alınarak zarflarda bulunan sorular araştırmacı tarafından değiştirilmiştir.
DERS PLANI
BÖLÜM I
Dersin adı Fen Bilimleri
Sınıf 5
Ünitenin Adı/No Canlılar Dünyasını Gezelim ve Tanıyalım
Konu Canlıları Tanıyalım
Önerilen Süre 4 ders saati
BÖLÜM II
Öğrenci Kazanımları /Hedef ve Davranışlar 5.5.1.1. Canlılara örnekler vererek benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırır.
Ünite Kavramları ve Sembolleri/Davranış Örüntüsü Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, mikroskobik canlılar…
Güvenlik Önlemleri (Varsa):
Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve Teknikleri Anlatım, Oyun Temelli Öğrenme
Kullanılan Eğitim Teknolojileri-Araç, Gereçler ve Kaynakça
Ders Kitabı
Açıklamalar a. Canlıların sınıflandırılmasında sistematik
terimlerin (âlem, cins, tür vb.) kullanımından kaçınılır.
b. Mikroskobik canlılar (bakteriler ve protozoalar) ve şapkalı mantarlara
90
örneklerverilir ancak yapısal ayrıntısına girilmez.
c. Zehirli mantarların yenilmemesi konusunda uyarı yapılır.
92
Şans faktörünün devreye girdiği kapalı olan puan tablosu öğrencilerde rekabet havası yaratmıştır. Çünkü soruların bilinmesi kadar çekilen puanlarda gruplar için önemli bir faktör olmuştur.
95 EK 6: Kontrol Grubunda Ders İşlenişi
Kontrol grubu öğrencilerinin öncelikle konuyla ilgili hazır bulunuşlukları belirlendikten sonra ‘Canlilar Dünyasini Gezelim ve Taniyalim’ ünitesi öğretmen kılavuz kitabı dikkate alınarak konular işlenmiştir. Konu anlatımında araştırmacı tarafından soru cevap, tartışma, gösteri, inceleme yöntemleri kullanılarak öğrencilerin sınıf içerisinde aktif rol oynaması sağlanmıştır.
DERS PLANI
BÖLÜM I
Dersin adı Fen Bilimleri
Sınıf 5
Ünitenin Adı/No Canlılar Dünyasını Gezelim ve Tanıyalım
Konu Canlıları Tanıyalım
Önerilen Süre 4 ders saati
BÖLÜM II
Öğrenci Kazanımları /Hedef ve Davranışlar 5.5.1.1. Canlılara örnekler vererek benzerlik ve farklılıklarına göre gruplandırır.
Ünite Kavramları ve Sembolleri/Davranış Örüntüsü Bitkiler, hayvanlar, mantarlar, mikroskobik canlılar…
Güvenlik Önlemleri (Varsa):
Öğretme-Öğrenme-Yöntem ve Teknikleri Anlatım, Soru-Cevap, Tartışma, Deney
Kullanılan Eğitim Teknolojileri-Araç, Gereçler ve
Kaynakça Ders Kitabı
Açıklamalar a. Canlıların sınıflandırılmasında sistematik
terimlerin (âlem, cins, tür vb.) kullanımından kaçınılır.
b. Mikroskobik canlılar (bakteriler ve protozoalar) ve şapkalı mantarlara örneklerverilir ancak yapısal ayrıntısına girilmez.
c. Zehirli mantarların yenilmemesi konusunda uyarı yapılır.
Etkinlikler Bitki inceleme,
Canlıların Sınıflandırılması
Dünyamızda milyonlarca canlı bulunur. Bilim insanları, canlıları daha kolay incelemek için benzerlik ve farklılıklarına göre sınıflandırmışlardır. Bu sınıflandırmada canlılar; mikroskobik canlılar, mantarlar, bitkiler ve hayvanlar olmak üzere dört grupta
96
incelenir. Ayrıca bitkiler kendi içinde çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler, hayvanlar ise omurgalı hayvanlar ve omurgasız hayvanlar olmak üzere iki grupta incelenir.
Canlılar
Mikroskobik Canlılar Mantarlar Bitkiler Hayvanlar
Çiçekli Çiçesiz Omurgalı Omurgasız Bitkiler Bitkiler Hayvanlar Hayvanlar
97
En çok bilinen mikroskobik canlılar bakterilerdir. Bakterilerin bazıları zararlı, bazıları yararlıdır. Verem ve zatürre gibi hastalıklara sebep olan bakteriler zararlı bakterilere örnek olarak verilebilir. Sütten yoğurt ve üzümden sirke yapılmasını sağlayan bakteriler ise yararlı bakterilerdir. Bakterinin yanı sıra öglena, amip ve terliksi hayvan çıplak gözle görülemeyen mikroskobik canlılardan bazılarıdır.
Mantarlar
Mantarlar kendi besinini üretemez. Genellikle bol besin bulabileceği, ılık ve nemli bölgelerde yaşar. Mantarlar; şapkalı mantarlar, küf mantarları, maya mantarları ve parazit mantarlar olmak üzere dört çeşittir.
Şapkalı Mantarlar
Bu mantarların şapkaya benzeyen huni şeklinde bir tepeleri olduğu için şapkalı mantar olarak adlandırılır. Besin olarak tüketilmek üzere yetiştirilen kültür mantarı, şapkalı mantarlardandır. Kültür mantarları, vitamin ve protein bakımından zengin besinlerdir.
Doğada bulunan bazı şapkalı mantarlar ise zehirlidir. Doğadaki mantarların zehirli olup olmadığının belirlenmesi çok zordur. Bu sebeple doğadaki mantarlar kesinlikle tüketilmemelidir.
98 Küf Mantarları
Uzun süre açıkta ve nemli ortamlarda bırakılan ekmek, peynir gibi besinlerin üzerinde küf oluşur. Besinlerin üzerindeki bu küfler, küf mantarlarıdır. Bazı küf mantarları ise ilaç yapımında kullanılır. Örneğin penisilin, peynir küfünden elde edilir.
Maya Mantarları
Çıplak gözle görülemeyen maya mantarları ancak mikroskop yardımıyla görülebilir. Maya mantarları besinlerin bol bulunduğu, ılık ve nemli ortamlarda hızlıca çoğalır. Hamurun mayalanarak ekmek yapılması ve peynir üretimi maya mantarları sayesinde gerçekleşir.
Parazit Mantarlar
Parazit mantarlar yaşadığı canlılara zarar vererek hastalıklara sebep olur. Örneğin ciltte oluşan kaşıntılı yaralar, saçkıran ve pamukçuk parazit mantarlarının sebep olduğu bazı hastalıklardandır.
BiTKiLER
Bitkiler, güneş ışığı yardımıyla kendi besinlerini kendileri üretebilen ve bu özellikleriyle diğer birçok canlı için besin kaynağı olan canlılardır.
Çevremizde bulunan bitkiler, kullanım alanları, yaşam alanları veya yapısal özellikleri bakımından farklılıklar gösterir.
99 Bitkilerin Sınıflandırılması
Bilim insanları, daha kolay tanımak ve tanımlamak için bitkileri yapılarındaki farklılıklara göre sınıflandırmışlardır. Buna göre bitkiler, çiçekli bitkiler ve çiçeksiz bitkiler olmak üzere iki sınıfa ayrılır.
Sınıflandırmadan da anlaşılacağı üzere bu iki bitki grubunu birbirinden ayıran en önemli yapı çiçektir. Bunun yanında çiçekli bitkilerde gelişmiş kök, gövde ve yaprak bulunurken, çiçeksiz bitkilerde bu yapılar gelişmemiştir.
Çiçekli bitkilere örnek olarak zambak, leylak, maydanoz ve çam verilebilir.
Zambak Leylak Maydanoz Çam
Çiçeksiz bitkilere kara yosunu, su yosunu, eğrelti otu ve kibrit otu örnek olarak verilebilir.
100 Hayvanlar
Hayvanlar aktif hareket etme yeteneğine sahip ancak kendi besinlerini kendileri üretemeyen canlılardır. Diğer canlıları yiyerek beslenirler. Hayvanların beslenme şekilleri, yaşadıkları yer ve vücut yapıları farklılık gösterebilir.
Hayvanların bir kısmı (fil, zürafa, deve, vs) bitkisel besinlerle beslenirken, bir kısmı(aslan, köpek balığı, kurt, timsah, vs) hayvansal, bir kısmı da (serçe, maymun, ayı, karga, vs) hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenirler.
Farklı beslenme şekilleri olan hayvanların yaşam alanları da birbirinden farklılık gösterir. Hayvanların bir kısmı (balina, ıstakoz, yunus, vs) suda, bir kısmı (aslan, maymun, tavuk, vs) karada, bir kısmı da (timsah, penguen, kurbağa, vs) hem suda hem de karada yaşabilir.
Hayvanlar son olarak vücutlarında kemik ve kıkırdaktan oluşan bir yapı yani omurga bulundurup bulundurmamalarına göre de omurgalı ve omurgasızlar olmak üzere gruplandırılabilirler.
Hayvanlar omurgalı ve omurgasız olarak iki gruba ayrılır. Omurgasız Hayvanlar
Hayvan türlerinin %95’inden fazlasında omurga bulunmaz. Omurgası bulunmayan bu hayvanlara “omurgasızlar” denir.
Omurgasızlar, süngerler, sölentereler, solucanlar, yumuşakçalar, eklembacaklılar ve derisidikenliler olmak üzere altı gruba ayrılırlar. Mürekkep balıkları, salyangozlar, solucanlar, böcekler ve denizkestaneleri omurgasızlara örnek olarak verilebilir.
101 Omurgasız hayvanlar altı gruba ayrılır.
Omurgalı Hayvanlar
Vücutlarında kemik ve kıkırdaktan oluşan omurga bulunduran canlılara da omurgalılar adı verilir. Omurgalılar da kendi arasında balıklar, kurbağalar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olmak üzere beş gruba ayrılır.
102 Balıklar
Balıklar tatlı ve tuzlu sularda yaşayabilen, vücutları pullarla kaplı olan canlılardır. Yüzgeçleriyle hareket eden balıklar, solungaçları ile solunum yaparlar. Yumurta ile çoğalırlar. Köpek balığı, yılan balığı ve alabalık bu gruba örnek verilebilir.
Kurbağalar
Kurbağalar kara yaşamına uyum sağlamış ilk omurgalılardır. Sadece suda, sadece karada ve hem suda hem de karada yaşayabilen türleri vardır. Kurbağaların nemli bir derileri ve perdeli arka ayakları bulunur. Yumurta ile çoğalırlar.
Sürüngenler
Sürüngenler karada ve suda yaşayabilen canlılardır. Vücutları pullarla ya da kemikli bir tabakayla kaplıdır. Sürünerek hareket ederler ve yumurta ile çoğalırlar. Yılan, kertenkele ve timsah bu gruba ait canlılardır.
Kuşlar
Kuşların vücutları tüylerle kaplı olup uçmalarına yardımcı kanatları, gagaları ve pulla kaplı bacakları vardır. Birçoğu uçarken, deve kuşu, penguen, hindi gibi bazı kuş türleri ise kanatları olduğu hâlde sınırlı şekilde uçarlar. Yumurta ile çoğalırlar. Güvercin, papağan ve kartal bu gruba ait canlılardır.
Memeliler
Omurgalılar grubunun en gelişmiş grubu olan memeliler karada ya da suda yaşayabilirler. Farklı büyüklük ve şekillerde olabilirler. Bütün memelilerin derileri kıllıdır. Bazıları etle, bazıları otla, bazıları da hem etle hem de otla beslenebilir. Doğurarak çoğalır ve yavrularını sütle beslerler. Yunus, fok, balina, fare ve insan bu gruba ait canlılardır.
103 İnsan ve Çevre İlişkisi
İnsan Kaynaklı Çevre Sorunları
İnsanlar yaşamlarını sürdürmek için gerekli olan kaynakları bulundukları çevreden sağlarlar. Son zamanlardaki hızlı nüfus artışı ile birlikte bu kaynaklar ihtiyaçları karşılayamaz hâle gelmiştir. Bu nedenle insanlar ihtiyaçlarını karşılamak için çeşitli faaliyetlerde bulunmaya başlamışlardır.
Bu faaliyetlerin başında bilinçsiz tüketim, plansız üretim, düzensiz kentleşme, doğal kaynakların aşırı kullanılması, doğal bitki örtüsünün tahrip edilmesi, tarım ilaçlarının ve kimyasal temizlik ürünlerinin bilinçsiz kullanılması gelmektedir.
Hava kirliliği Su kirliliği Toprak kirliliği Gürültü kirliliği
Işık kirliliği Küresel ısınma Canlı çeşitlerinin yok olması
Tüm bu insan faaliyetleri doğal dengeyi bozmuş ve hava kirliliği, su kirliliği, toprak kirliliği, gürültü kirliliği, ışık kirliliği, küresel ısınma, canlı çeşitlerinin yok olması gibi çevresel sorunları beraberinde getirmiştir.
104 Çevre Sorunlarının Canlılar Üzerindeki Etkileri
Doğal çevrenin bozulmasından ve oluşan çevre sorunlarından başta insanlar olmaküzere tüm canlılar olumsuz etkilenmektedir. Kirlenen havayı soluyan, kirlenen suyu kullanan, kirli topraklarda yetişen bitkileri tüketen insanlar ve hayvanlarda ciddi sağlık sorunları görülmektedir. Ayrıca insan faaliyetleri nedeniyle birçok canlının yaşam alanları zarar görmekte bu da bazı canlı türlerini tehdit etmektedir.
İnsan Kaynaklı Çevre Sorunlarına İlişkin Çözüm Önerileri
İnsan faaliyetleri sonucunda oluşan çevre sorunlarının canlılar üzerindeki etkilerinin azaltılması, gelecek nesillere sorunsuz bir çevre bırakılması için yapılması gerekenleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Bilinçsiz tüketimden kaçınılmalı
Su, enerji ve ham madde kaynaklarının kullanımı azaltılmalı Temizlik amaçlı kullanılan kimyasal ürünlerin miktarı azaltılmalı Yeşil alanlar korunmalı ve ağaçlandırma etkinlikleri düzenlenmeli İnsanlar çevre sorunları hakkında bilinçlendirilmeli
Sanayi tesisleri su kaynaklarından uzağa inşa edilmeli ve tesislerin sıvı atıkları arıtılarak geri dönüştürülmeli
Geri dönüştürülebilir ürünler tercih edilmeli
Kâğıt, metal, plastik ve cam gibi atıklar ayrı ayrı toplanarak geri dönüştürülmeli Bilinçsiz tarım faaliyetlerinden kaçınılmalı
Verimli topraklar üzerine yerleşim kurulmamalı Taşıtların egzozlarına ve fabrika
105 Çeşitli amaçlarla kullanılan fosil
yakıtların yerine yenilenebilir enerji kaynakları tercih edilmeli
Ulaşımda toplu taşıma araçları tercih edilmeli Havaalanları yerleşim yerlerinden uzağa kurulmalı Gereksiz ve yanlış aydınlatmalardan kaçınılmalı