Camiler ve Mescitler

2.2.1.1. TAŞKENT, SARILAR MESCİDİ

Katalog No: 23 Çizim No: 29

Fotoğraf No: 197 – 203 Yapım Tarihi: 1955

Mimar/Usta: Fakih ve Ayşe Özlen tarafından yaptırılmıştır. İnceleme Tarihi: 21.09.2004 – 08.06.2005

Yeri: Taşkent İlçesi’nde, Sarılar Mahallesi’nde yer almaktadır.

Mimari Özellikleri: Mescit, eğimli bir arsa üzerinde, kuzey-güney

doğrultusunda, kagir olarak inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı yapının üzeri, oluklu sac levhalarla kaplı ahşap kırma çatıyla örtülmüştür (Fotoğraf 197 ).

Yapı, dıştan 9.80 m. x 7.40 m. ölçülerindedir (Çizim 29). Doğu cephede, güneye yakın dikdörtgen biçimli, yarım daire kemerli iki pencere yer almaktadır (Fotoğraf 197).

Güney cephede, mihrabın iki yanına gelecek şekilde, iki adet dikdörtgen biçimli, yarım daire kemerli, ahşap çerçeveli pencere bulunmaktadır (Fotoğraf 198).

Batı cephede, doğu cephedekilerin aksında dikdörtgen biçimli, yarım daire kemerli iki pencere yer almaktadır. Bütün cephelerdeki pencerelerin kemerleri, genel moloz taş duvar örgüsünün arasında düzenli taş dizilişiyle vurgulanmıştır. Bunu aynı zamanda süsleme unsuru olarak görmek mümkündür (Fotoğraf 199).

Kuzey cephenin doğu ucunda mescidin giriş kapısı bulunmaktadır (Fotoğraf 197).

Mescidin harimine kuzey cephenin doğu ucundaki çift kanatlı ahşap kapıyla girilmektedir. Kapının soldaki kanadı diğerinden daha geniştir. Harim, içten 8.75 m. x

6.32 m. ölçülerine sahiptir. Bu mekânın üzeri, beden duvarlarına oturan alttan kaplamalı ahşap tavanla örtülüdür. Harim, kuzey taraftan biraz küçültülmüştür. Burada ahşap doğramalı, camekânlı küçük bir giriş mekânı ve imam odası oluşturulmuştur (Fotoğraf 200). Dışarıdan ilk olarak giriş mekanına girilmektedir. Buradan hem imam odasına hem harime geçiş sağlanmaktadır. İç kısım ikisi batı, ikisi güney, ikisi doğu cephede yer alan, dikdörtgen biçimli, yarım daire kemerli altı pencere ile aydınlatılmaktadır.

Mihrap, güney cephenin tam ortasında olup, hafifçe öne doğru taşırılmıştır. Taştan yapılan dikdörtgen formlu mihrap, yarım daire biçimli bir nişe sahiptir. Hiçbir süslemesi olmayan mihrabın üzerine, “Besmele” ve “Fevelli vecheke şedra’l mescidi’l haram”121 yazılı iki levha asılmıştır (Fotoğraf 201).

Harimde duvarlarda ve mihrapta süsleme görülmemektedir. Yalnız tavanda sekiz kollu yıldız şeklinde bir tavan göbeği bulunmaktadır. Bu göbeğin tam ortasına cennet meyvesi olarak bilinen kabartma bir nar motifi yerleştirilmiştir. Narın kenarlarında yaprakları da bulunmaktadır. Yıldızın kenarları sarıya, ortası narla birlikte kırmızıya boyanmıştır (Fotoğraf 202).

Kitabe: Mescidin giriş kapısının üstünde, beyaz bir taş üzerine, Lâtin harfleriyle

kabartma tekniğinde yazılmış, 0.30 m. x 0.40 m. ölçülerinde bir kitabe bulunmaktadır. (Fotoğraf 203) Kitabede şunlar yazılıdır.

“İkinci inşatı Maşallah Fakih Ayşa Özlenler’in Hayratı R 1955”

Tarihlendirme ve Geçirdiği Onarımlar: Giriş kapısının üzerindeki inşa

kitabesine göre mescit, Fakih ve Ayşe Özlen isimli hayırseverler tarafından yaptırılmıştır. Kitabeden anlaşıldığı kadarıyla mescidin yerinde daha evvel bir yapı bulunmaktaymış ve mescit 1955’te onun yerine yapılmış. Ancak daha önceki yapının planı, mimari özellileri ve süslemeleri hakkında hiçbir bilgi bulunmamaktadır.

Sarılar Mescidi, kuzey-güney doğrultusunda uzanan, dikdörtgen planlı, ahşap kırma çatılı bir mescittir. Bölgedeki pek çok yapıyla benzerlik içindedir. Yapının mülkiyeti şu anda Hasan Tuttu isimli bir şahsa aittir. Oldukça bakımlı görünen mescit, imam tahsis edilmediği için ibadete kapalı durumdadır. Hakkında alınmış bir tescil kararı da bulunmamaktadır.

2.2.1.2. TAŞKENT, ÇETMİ KASABASI CAMİİ Katalog No: 24 Çizim No: 30 Fotoğraf No: 204 – 209 Yapım Tarihi: 1980 Mimar/Usta: Bilinmiyor İnceleme Tarihi: 21.09.2004 – 21.06.2005

Yeri: Taşkent İlçesi’nde, Çetmi Kasabası’nda yer almaktadır.

Mimari Özellikleri: Hafif eğimli bir arsa üzerinde, doğu-batı doğrultusunda

uzanan yapı, betonarme olarak inşa edilmiştir. Enine dikdörtgen planlı yapının üst örtüsü mihrap önünde büyükçe bir kubbedir. Doğu ve batıda hafif yanlara eğimli örtü kubbeyle birlikte kurşun kaplanmıştır. Caminin kuzeybatısında minare yer almaktadır (Fotoğraf 204).

Yapı, dıştan 20.40 m. x 14.00 m. ölçülerindedir (Çizim 30). Doğu cephede, dikdörtgen formlu, yarım daire kemerli, üç alt pencere, dört tepe penceresi mevcuttur. Bu cephenin kuzey köşesine yakın mesafede çift kanatlı giriş kapısı yer almaktadır. Giriş kapısının önüne bir ayakkabılık mekânı yapılmıştır (Fotoğraf 205).

Güney cephede, mihrabın iki yanına gelecek şekilde ikişerden dört büyük dikdörtgen formlu, yarım daire kemerli alt pencere ile bu pencerelerin ve mihrabın üzerine yapılmış beş küçük tepe penceresi bulunmaktadır. Mihrap üzerindeki tepe penceresinin üstüne ise yuvarlak bir pencere daha yerleştirilmiştir.

Batı cephede, dikdörtgen biçimli, yarım daire kemerli dört alt pencere, dört tepe penceresi mevcuttur.

Kuzey cephede mahfile açılan bir pencere bulunmaktadır. Bu cephede mahfile çıkışı sağlayan 11 basamaklı merdiven ve tek kanatlı bir giriş kapısı yer alır. Cephenin batı köşesine yakın olarak yapıya bitişik minare yapılmıştır.

Minare, kare kaide üzerinde yükselen silindirik gövdeli, iki şerefelidir. Şerefe altlarında mukarnas benzeri süslemeler yapılmıştır. Taştan yapılan minarenin konik külâhı da taştandır (Fotoğraf 204).

Caminin harimine, içten 3.50 m. x 3.50 m. ölçülerindeki bir ayakkabılık mekânından geçilmektedir. Bu kısmın duvarları içten yarıya kadar seramikle kaplanmıştır. Harime doğu cephenin kuzey köşesine yakın olan çift kanatlı, dikdörtgen biçimli ve yarım daire kemerli demir kapıdan girilmektedir. Harim içten 19.40 m. x 12.90 m. ölçülerindedir (Fotoğraf 206). Yapının üst örtüsü kubbedir. Yaklaşık 9.20 m. çapındaki kubbeyi taşıyan altı ayaktan güneydeki dördü silindirik, kuzeydeki ikisi çokgendir.

Camiyi batıda altlı üstlü sekiz, güneyde 10, doğuda yedi olmak üzere toplam 25 pencere aydınlatmaktadır. Pencereler dışarıdan içeriye doğru genişlemektedir. Kubbenin oturduğu kasnakta da yarım daire kemerli sekiz pencere yer almaktadır.

Mahfil, harimi çokgen biçimde dolanmaktadır. Kubbenin taşıyıcısı olan dört silindirik, iki çokgen ayak, aynı zamanda mahfilinde taşıyıcılarıdır. Mahfile içten 24 basamaklı ahşap, dıştan 11 basamaklı betonarme merdivenle ulaşılmaktadır. Dışarıdaki merdivenler kadınların rahatça girip çıkabilmeleri için yapılmıştır. Mahfilin korkulukları ayaklar arasına yerleştirilmiş basit demir parmaklıklar şeklindedir.

Mihrap, güney cephenin tam ortasında yer almaktadır ve hafifçe öne doğru taşırılmıştır. Dikdörtgen formlu mihrabın yarım daire biçimli bir nişi bulunmaktadır. Ahşaptan yapılan mihrap formikayla kaplanmıştır. Üzerinde süsleme yer almamaktadır. Mihrabın en dış kısmında sağdan başlamak üzere üç tarafı dolanan Ayete’l-Kürsî yazılıdır122. Mihrap nişinin üzerindeki kitabe panosunda sülüs hatla “Küllema dehale aleyha zekeriyal mihrab” yazılmıştır 123(Fotoğraf 207).

Minber, mihrabın sağındaki pencerenin yanına yerleştirilmiştir. Ahşaptan yapılan minberde formikayla kaplanmıştır. 10 basamaklı minberin aynalığı boş bırakılmıştır. Süpürgeliğinde ise dilimli kemerli nişler bulunmaktadır (Fotoğraf 207). Minber yenidir.

Vaaz kürsüsü mihrabın hemen solunda yer almaktadır. Ahşaptan yapılan kürsüsü minberle aynı özellikleri taşımaktadır (Fotoğraf 207).

122 _{Bakara Suresi 255. Ayet} 123 _{Âl-i İmran Suresi 37. Ayet}

Kitabe: Yapının giriş kapısı üzerinde iki adet kitabe mevcuttur (Fotoğraf 208).

Bunlardan biri ilk yapının inşa kitabesi olup, sülüs hatla yazılmıştır. 0.82 m. x 0.28 m. ölçülerindeki 3 satırlık kitabede şunlar yazılıdır (Fotoğraf 209).

- Sahib-ü’l hayrat ve’l hasenat Allah. Bu hayratı … eyledi … Mustafa. - El-Hac Mehmed Emin el-Tahir(?). İki … görmesün hiç.

- İbn-i el-Hac Abdullah Ağa el-fakir. Ya hafiyye’l-eltaf neccina mimmâ nehaf. 1288

İkinci kitabe bugünkü yapının yapılış tarihini gösteren Lâtin alfabesiyle yazılan kitabedir. Bu iki satırlık mermer kitabede;

- Bismillahirrahmanirrahim - Maşallah 1980

yazılıdır.

Tarihlendirme ve Geçirdiği Onarımlar: Caminin kapısının üzerindeki

Osmanlıca yazılı kitabenin tarih kısmından burada 1288/1872 yılında yapılmış bir Osmanlı camisi bulunduğu anlaşılmaktadır124. Bugünkü yapı ise 1980 yılında aynı yapının yerine inşa edilmiştir. Yapının ahşap doğramalı pencereleri bizim 21.09.2004 tarihindeki araştırmamız sırasında plastik pencerelerle değiştirilmiştir. Duvarların ve ayakların eteklerindeki lambri kaplama da yakın tarihlerde yapılmıştır.

Çetmi Kasabası Camii; betonarme malzemeyle yapılmış olup, içten ve dıştan sıvanmıştır. Kubbeli yapı, plan özellikleri bakımından bölgedeki diğer camilerden farklıdır. İç kısımda yer alan ahşaptan yapılmış, mihrap, minber ve vaaz kürsüsünün tarihi değeri bulunmamaktadır. Caminin içinde de dışında da süsleme özelliği görülmemektedir.

Hakkında tescil kararı bulunmayan yapı halen kullanılmaktadır.

124 _{Yapının yerinde daha evvel ahşap direkli, düz toprak damlı, nakışlı bir caminin yer aldığı}