Tablo 1. Her 4 Grubun Histokimyasal ve İmmunhistokimyasal boyama sonuçlarının istatiksel değerlendirilmesi (Mann Whitney U testi ile median değerler alındı).
(KA=Kistadenom, N. over=Normal over)
Grup 1 Grup 2 Grup 3 Grup 4 Endometrioma Seröz K.A Müsinöz K.A N.over
N=20 N=10 N=10 N=10 PAS 1 (0-3) 1 (1-1) 3 (1-3) 1 (1-2) Makrofaj 1 (0-3) 0 (0-0) 0 (0-0) 1 (0-2) van gieson 1 (0-2) 1 (1-2) 2 (1-2) 1 (1-2) Vimentin 3 (3-3) 3 (3-3) 3 ( 3-3) 3 (3-3) NSE 0 (0-0) 0 (0-0) 0 ( 0-1) 1 (0-2) SYN 0 (0-1) 0 (0-2) 0 ( 0-2) 2 (1-3) PGP9.5 1.5 (0-3) 1 (0-2) 2 (0-3) 3 ( 1-3) p53 1.5 (0-3) 0 (0-3) 1 (0-3) 0 (0-2) c-Kit 0 (0-1) 0 (0-1) 0 (0-2) 0 ( 0-0)
4.1. PAS Boyasının ve Makrofaj Pozitifliğinin Karşılaştırılması
Dokulardaki glikojen ve diğer polisakkaritleri tespit etmede kullanılır. Hücrelerdeki glikojen birikimini gösterir, şeffaf vakuoller şeklinde görülür. Glikojen normal overlerde immunhistokimyasal çalışmalarda yüzey epitel hücrelerinde bulunur. Fazla glikojen birikimi olan dokularda tek başına anlamlı olmasa da diğer malignite kriteleri ile birlikte atipik oluşum ve malignite hakkında bilgi verebilir. Yapılan bu çalışmada PAS pozitifliği ortanca değerler alınarak endometriomalarda +1, seröz kistadenomlarda +1, müsinöz kistadenomlarda +3, normal over dokusunda +1 bulundu. Endometriomalarda, seröz kistadenomlarda ve normal over dokusunda anlamlı fark bulunmazken, müsinöz kistadenomda diğer gruplara göre anlamlı farklılık izlendi.
Şekil 10. PAS boyasının gruplar arasındaki istatiksel dağılımı (Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
Resim 1 B11-4639 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 1: İç yüzde kısmen korunmuş olan endometrium komşuluğunda PAS pozitif makrofajlar (ok) (PAS x 300).
Resim 2 B10-7383 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 2: Dökülmekte olan endometrial doku ve duvarda belirgin PAS pozitif makrofajlar (ok) (PAS x 200).
Resim 3 B10-7383 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 3: Daha büyük büyütmede dökülmekte olan endometrial doku ve duvarda belirgin PAS pozitif makrofajlar (oklar) (PAS x 400).
PAS boyası ile patolojik preparatlar incelenirken büyük şeffaf vakuollerin hemen yanında kümeler halinde bulunan makrofaj kümeleri izlendi. Bilindiği gibi immun sistemin savunma faktörlerinden olan makrofajların yoğunluğu inflamasyona seconder hücresel değişikliği akla getirmekle birlikte yoğun inflamasyonun bulunduğu alanlarda makrofaj birikiminin fazla olduğu gerçeğini hatırlattı. Makrofaj değerleri yine ortanca değerlerine bakılarak yoğun olmak üzere endometriomalarda +1, seröz ve müsinöz kistadenomlarda 0, normal over dokusunda +1 olarak bulundu. Endometriomalardaki yoğun makrofaj birikimi, diğer non endometriotik kistlere oranla istatiksel olarak farklı bulundu. Bu da bize endometriomanın inflamatuar bir zeminde oluştuğunu düşündürür. Normal over dokusunda endometriomalardaki benzer şekilde makrofaj pozitifliği saptandı (47).
Şekil 11. Makrofaj yoğunluğunun gruplar arasındaki istatiksel dağılımı (Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
4.2. van Gieson Boyasının Karşılaştırılması
Kollajen ve kas boyamasında kullanılan bir boyama yöntemidir. Over dokusunda özellikle düz kas bulunmakla birlikte bunların yerleşimi daha çok ovarian stromada izlenmiştir. Kollajen dokularda yoğun ve dağınık bir şekilde dağılmış olabilir. Her dokuda kollajen pozitifliği mevcuttur. Kollajenin yoğun olduğu hücrelerde inflamasyona sekonder hücresel değişikliğe bağlı yoğunlaşma görülebilir. İnflamasyonun yoğunluğuna bağlı olarak kollajen dokusu fibrozise ilerleyebilir. Bu çalışmada van Gieson boynması ile endometriomalarda +1, seröz kistadenomda +1, normal over dokusunda +1 ve müsinöz kistadenomda +2 intensitede boyanma görüldü. Endometriomalar, seröz kistadenom ve normal over dokusu arasında anlamlı bir fark izlenmedi. Müsinöz kistadenomlarda diğer gruplara oranla anlamlı bir farklılık izlendi. Müsinöz kistadenomlarda goblet hücreleri yoğun olarak bulunur ve bol miktarda müsin salgılar. Bol miktarda bulunan müsin diğer bağ dokusu elemanlarının ve glikojenin artmasına neden olabilir.
Şekil 12. van Gieson boyasının gruplar arasındaki istatiksel dağılımı (Endo: Endometrioma,
SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
Resim 4 B11-4639 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 4: İç yüzde kısmen korunmuş olan endometrium dokusu komşuluğunda makrofajlar ve kırmız renkte kollagen (fibrozis) oluşumu (oklar) (van Gieson x 400).
Resim 5
B11-5079 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 5: Endometrioma kist duvarında makrofajların arasında kırmızı renkte kollagen (fibrozis) yığılımı (ok) (van Gieson x 250).
Resim 6 B11-5079 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 6: Daha büyük büyütmede endometrioma kist duvarında makrofajların
arasında kırmızı renkte kollagen (fibrozis) yığılımı (oklar) (van Gieson x 400). 4.3. Vimentin Antikorunun Karşılaştırılması
Vimentin, proteinlerin ara filaman (intermediate filament) ailesinin bir üyesidir. Hücre iskeletinin yapısına katılır. Hücrede diğer ara filamanlardan farklı olarak değişken bir yapıya sahiptir. Hücre tipine spesifik değildir. Hemen hemen tüm hücrelerde bulunur. Organellerin yerini sabitlemeye yarar, hücreye esneklik sağlar, hücre içinde kolesterol taşınmasında rol alır. Overlerde ovarian stromada tespit edilmiştir. Bu çalışmada vimentin her 4 grupta da yoğun olarak (+3) izlenmiştir. Bu da bize vimentinin başka bir görevi olan kontrol markırı özelliğini hatırlatmıştır. Doku işlevselliği ve bütünlüğünü gösterir ve eğer bir doku vimentin ile boyanmıyorsa o dokunun diğer boyalarla boyanmayacağını ve antikor pozitifliği vermeyeceğini gösterir.
Şekil 13. Vimentin boyasının gruplar arasındaki istatiksel dağılımı(Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
Resim 7
B11-7439 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 7: Kist iç yüzdeki epitel hariç dokuyu oluşturan mezenkimal doku elemanlarında hücre içi intermedyer filamen olan vimentin pozitifliği korunmuş görünümde (ok) (vimentin x 400).
Resim 8
B11-7293 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 8: Kist iç yüzdeki epitel hariç dokuyu oluşturan mezenkimal doku elemanlarında hücre içi intermedyer filamen olan vimentin pozitifliği korunmuş görünümde (ok) (vimentin x 400).
4.4. NSE Antikorunun Karşılaştırılması
NSE, nöronlarda ve nöroendokrin hücrelerin bulunduğu yerlerde, beyinde, nöroendokrin neoplazilerde yoğun olarak bulunur. Nöron ve nöroendokrin hücrelerin farklılaşmasında kullanılan spesifik bir markırdır. Normal over dokusunda myelinsiz sinir lifleri yoğun olarak bulunmaktadır. Ovarian artere eşlik eder ve onunla birlikte ovarian hilusa girer. NSE, nöroendokrin hücrelerin bulunduğu her yerde pozitif olarak saptanabilir.
Bu çalışmada NSE ortanca değerleri endometriomalarda, seröz kistadenom ve müsinöz kistadenom da 0 iken normal over dokusunda +1 bulundu.
Overde yer kaplayıcı oluşumlar arasında anlamlı bir fark izlenmezken, normal over dokusunda NSE pozitifliği bize overde nöroendokrin hücrelerin bulunduğu hakkında bilgi verebilir. Overin endometriotik ve non-endometriotik benign lezyonlarda bulunmaması bize kistlerin oluşumu esnasında nöroendokrin hücrelerin hasara uğrayabileceği hakkında bilgi verebilir.
Şekil 14. NSE antikorunun gruplar arasındaki istatiksel dağılımı (Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
Resim 9 B11-6700 biyopsi numaralı normal over dokusu
Resim 9: Over stroması içinde NSE antikoru ile reaksiyona girmiş periferik sinir lifleri (oklar) (NSE X 200).
Resim 10
B11-6700 biyopsi numaralı normal over dokusu
Resim 10: Over stroması içinde NSE antikoru ile reaksiyona girmiş periferik sinir lifleri (ok) (NSE x400).
4.5. Synaptofizin Antikorunun Karşılaştırılması
Synaptofizin, sinaptik veziküllerin membran komponenti olarak bulunan glikoprotein yapıda bir geniş spektrumlu bir nöroendokrin markırdır. Nöroendokrin hücrelerin bulunduğu her yerde synaptofizin pozitifliği saptanabilir. Bu çalışmada endometriomalarda, seröz kistadenomlarda ve müsinöz kistadenomlarda synaptophizin ortanca değeri 0 iken normal over dokusunda +2 olarak bulundu. SYN pozitifliği bize overde nöroendokrin hücrelerin bulunduğu hakkında bilgi verebilir. Overin endometriotik ve non-endometriotik benign lezyonlarda bulunmaması bize kistlerin oluşumu esnasında nöroendokrin hücrelerin hasara uğrayabileceği hakkında bilgi verebilir.
Şekil 15. SYN antikorunun gruplar arasındaki istatiksel dağılımı
(Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
Resim 11 B11-5874 biyopsi nolu normal over dokusu
Resim 12 B11-5874 biyopsi nolu normal over dokusu
Resim 12: Synaptofizin pozitif sinir lifleri (oklar) (SYN x 200).
4.6. PGP 9.5 Antikorunun Karşılaştırılması
PGP9.5, hem myelinli hemde myelinsiz sinirlere spesifik olan pan-nöronal bir markırdır. Tüm nöronlarda santral ve periferik sinir sisteminin tüm seviyelerinde yerleşimi gösterilmiştir.
Bu çalışmamızda PGP9.5 ortanca değerleri endometriomalarda +1.5, seröz kistadenomlarda +1, müsinöz kistadenomlarda +2, normal over dokusunda da +3 bulundu.
PGP9.5'un bu dağılımı periferik sinir liflerinde yoğunluğu hakkında bilgi verebilir. Özellikle endometriomalarda ve müsinöz kistadenomdaki pozitifliği ağrının şiddeti ve adezyonun yoğunluğu hakkında bilgi verebilir. Yine normal over dokusunda diğer overlere göre yoğun olması overde mekanik hasar ve inflamasyon sonrası azaldığı hakkında bize bilgi verebilir.
Şekil 16. PGP9.5 antikorunun gruplar arasındaki istatiksel dağılımı
(Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
Resim 13 B10-7383 biyopsi nolu endometrioma kesiti
Resim 13: Endometrioma duvarında yaygın pozitiflik (ok) (PGP9.5 x 300).
Resim 14 B10-7383 biyopsi nolu endometrioma kesiti
Resim 14: Endometrioma duvarında yaygın pozitiflik (ok) (PGP9.5 x 400).
4.7. p53 Antikorunun Karşılaştırılması
p53, tümör supresör proteini olarak, programlı hücre ölümünün başlamasını, hücre çoğalmasının durdurulmasını, hasarlı DNA replikasyonunu ve genetik olarak normal olmayan hücrelerin çoğalmasını engelleyen bir trankripsiyon faktörüdür.
Bu çalışmamızda p53 ortanca değerleri, endometriomalarda +1.5, seröz kistadenom ve müsinöz kistadenomlarda 0, normal over dokusunda da +1 bulundu. Endometriomalarda diğer non endometriotik kistlere ve normal over dokusuna oranla anlamlı bir farklılık izlendi. Bu da bize endometriomaların zemininde histolojik sapmaların olabileceğini, apopitozis mekanizmasının bu hastalarda bozulma nedeni ve DNA tamir mekanizmasının devre dışı kalması ile prekanseröz bir zemin hazırlayabileceğini gösterir.
Şekil 17. p53 antikorunun gruplar arasındaki istatiksel dağılımı (Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal
over)
Resim 15 B10-7383 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 15: Endometrioma yüzeyinde yaygın olarak şiddetli nükleer boyanma (ok) (p53 x 100).
Resim 16 B10-7383 biyopsi numaralı endometrioma kesiti
Resim 16: Daha büyük büyütmede endometrioma yüzeyinde yaygın olarak şiddetli nükleer boyanma (oklar) (p53 x 250).
4.8. c-Kit Antikorunun Karşılaştırılması
c-Kit, stem cell faktör olarakta bilinmektedir. Gastrointestinal stromal hücrelerde bu hücrelerin tümöral oluşumlarında rol oynayan bir protoonkojendir. Normal embriyonik hayatta primordiyal germ hücrelerinin göçü esnasında bu hücrelerin sayılarını muhafaza etmek ve allantoik bölgeden genital çıkıntıya gelene kadar primordial germ hücrelerin etrafında c-kit yoğun olarak bulunmaktadır.
Bu çalışmada c-Kit ortanca değerleri tüm gruplarda 0 bulunmuştur. Gruplar arasında bu antikor için anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Bu değerler bize c-Kit ekspresyonunun olmadığı bu hücrelerde c-kit açısından histolojik sapmanın olmadığını ve overlerde c-Kit'in prekanseröz bir zemin hazırlamadığını gösterir.
Şekil 18. c-Kit antikorunun gruplar arasındaki istatiksel dağılımı (Endo: Endometrioma, SKA: Seröz kistadenom, MKA: Müsinöz kistadenom, N. over: Normal over)
Resim 17
B11-3265 biyopsi nolu müsinöz kistadenom kesiti
Resim 17: Endometrioma odağında epitel hücrelerinde hafif reaksiyon (ok) (c- Kit x 100).
Resim 18
B11-3265 biyopsi nolu müsinöz kistadenom kesiti
Resim 18: Daha büyük büyütmede müsinöz kistadenom odağında epitel hücrelerinde hafif boyanma (oklar) (c-Kit x 400).
4.9. Endometriomaların Seröz Kistadenomla Karşılaştırılması
Endometriomaları, overin yüzey epitelinden köken alan, en sık görülen ve bilateralite özelliği en fazla olan benign kistik yapıdaki seröz kistadenomla karşılaştırdık. Endometriomalar ile seröz kistadenomlar arasında bakılan histokimyasal ve immunhistokimyasal boyaların yoğunluklarına göre H-score'larını hesaplayarak P değerleri açısından anlamlı bir farklılık izlenmediği görüldü. Sadece makrofaj yoğunluğu açısından iki grup arasında anlamlı farklılık izlendi (P=<0.001). Endometriomaların gelişiminde inflamasyon proçesinin rol oynaması o bölgede makrofajların yoğun bir şekilde toplanmasına yol açmıştır. Bunun dışında endometriomalarda, seröz kistadenoma oranla PGP9.5 yoğunluğu açısından anlamlı farklılık izlenmedi (P=0.308). PGP9.5 yoğunluğunu araştırmak için yapılan bir çalışmada özellikle derin peritoneal endometrioziste PGP9.5'un hücre adezyonunu arttırıp düz kas dokularını konstrüksiyona uğratarak o bölgede ağrı semptomu oluşturduğu tespit edilmiştir. Endometriomalarda özellikle dismenorenin nedeni olarak periferik sinir liflerinden salgılanan nörotransmitterinlerin rol oynadığı düşünülmektedir (64) ancak bütün gruplarda PGP9.5 pozitifliği tespit edildiği için bu mekanizmayı açıklamakta yetersiz kalmıştır. Ayrıca diğer yer kaplayıcı kitlelerde p53 pozitifliğinin yoğun olmaması, overde basıya bağlı hasar sonucu malignite gelişmediğini gösterebilir. Endometriomalarda p53 yoğunluğunun diğer gruplara göre yüksek olması etyolojisinde rol oynayan faktörlere bağlı malignite gelişimini açıklayabilir.
Tablo 2. Endometrioma ile Seröz Kistadenomun H-Score yöntemi kullanılarak Student's t testine göre mean değerleri ve P değerlerinin karşılaştırılması. (Std. =Standart)
Grup 1 Grup 2
Endometrioma Seröz Kistadenom
N=20 N=10
Ortalama+std. sapma Ortalama+std. sapma P değeri PAS 0,030±0,02 0,020±0,00 0.047 Makrofaj 0,027±0,22 0.00±0,00 0.000 vanGieson 0,032±0,02 0,027±0,02 1.000 Vimentin 4±0,00 4±0,00 1.000 NSE 0,00±0,00 0,00 ± 0,00 1.000 SYN 0,002±0,00 0,006±0,01 0.27 PGP9.5 0,028±0,02 0,018±0.01 0.263 p53 1,30±0,97 0,640±1,1 0.11 c-Kit 0,004±0,01 0,004±0,01 1.000 Yaş 28.55±5,2 34,7±8,6 0.09 BMI 22.85±3,4 26.02 ±5,5 0.06 Endometriomada, seröz kistadenoma kıyasla makrofaj yoğunluğu açısından anlamlı farklılık izlendi (P<0.001).
Tablo 3. Endometrioma ile seröz kistadenomun Mann Whitney U testine göre ortanca değerlerinin karşılaştırılması ve P değerleri.
Grup 1 Grup 2 Endometrioma Seröz kistadenom
N=20 N=10 P değeri PAS 1 (0-3) 1 (1-1) 0.114 Makrofaj 1 (0-3) 0 (0-0) 0.000 vanGieson 1 (0-2) 1 (1-2) 0.954 Vimentin 3 (3-3) 3 (3-3) 1.00 NSE 0 (0-0) 0 (0-0) 1.00 SYN 0 (0-1) 0 (0-2) 0.412 PGP9.5 1.5 (0-3) 1 (0-2) 0.308 p53 1.5 (0-3) 0 (0-3) 0.082 c-Kit 0 (0-1) 0 (0-1) 1.00
Endometrioma ile seröz kistadenom arasında makrofaj yoğunluğu açısından anlamlı farklılık izlendi (p<0.001).
4.10. Endometriomaların Müsinöz Kistadenomla Karşılaştırılması
Endometriomaları, overin yüzey epitelinden kaynaklanan makroskopik olarak genellikle büyük, unilateral, multiloküler veya uniloküler kistik kitleler olan müsinöz kistadenomlarla karşılaştırıldığımızda PAS boyası (P<0.001) ve makrofaj yoğunluğu açısından iki grup arasında (P<0.001) anlamlı farlılıklar izlendi. PAS pozitifliği hücredeki nötral müsin yoğunluğu hakkında bilgi verir. Yoğun inflamasyon, fibrozis ve goblet hücrelerinin yoğun olduğu hücrelerde PAS pozitifleşir. Endometriomalarda interstisiyel hemoraji ile birlikte kan ürünleri ve hemosiderin yüklü makrofajlar yoğun izlenir. Bu makrofajların içinde ikincil olarak extravaze kırmızı kan hücreleri, içinde glikolipid ve granüler kahverengi pigment içeren pseudoksantom hücrelerine dönüşür. İçindeki pigmentin çoğunluğu hemafuscin (ceroid) ve az miktarda hemosiderin içerir. Bu özel makrofajlar özellikle endometriomalarda tespit edilmiştir. Endometriomaların zemininde inflamasyon ve fibrozis olduğu için PAS pozitifliği ve makrofajların yoğun olarak bulunması gerekir (54). Bu çalışmada endometriomalarda PAS pozitifliği yoğun izlenmedi. Müsinöz kistadenomlarda ise PAS pozitifliği yoğun izlendi. Müsinöz kistadenomlarda goblet hücreleri yoğun olarak bulunur ve bol miktarda müsin salgılar. Bol miktarda bulunan müsin diğer bağ dokusu elemanlarını ve glikojenin artmasına neden olabilir.
Tablo 4. Endometrioma ile Müsinöz Kistadenomun H-Score yöntemi kullanılarak Student's t testine göre mean değerleri ile karşılaştırılması ve P değerleri (Std.=Standart)
Grup 1 Grup 3
Endometrioma Müsinöz kistadenom N=20 N=10
Ortalama+std. sapma Ortalama+std. sapma P değeri PAS 0.03±0.02 0.066±0.02 0.000 Makrofaj 0.027±0.02 0±0.0 0.001 vanGieson 0.024±0.01 0.032±0.01 0.057 Vimentin 4±0.0 4±0.0 1.000 NSE 0±0.0 0.002±0.006 0.34 SYN 0.002±0.006 0.004±0.012 0.56 PGP9.5 0.028±0.02 0.042±0.02 0.15 p53 1.3±0.97 1.28± 1.06 0.95 c-Kit 0.004±0.01 0.008±0.02 0.56 Yaş 28.55±5.2 33.7±8.2 0.096 BMI 22.85±3.4 27.13±6.7 0.085
Endometriomada, müsinöz kistadenoma oranla makrofaj yoğunluğunda anlamlı farklılıklar izlendi (P<0.001). Müsinöz kistadenomda endometriomaya oranla PAS pozitifliği açısından anlamlı farklılıklar izlendi (P<0.001).
Tablo 5. Endometrioma ile müsinöz kistadenomun Mann Whitney U yöntemi ile median değerlerinin karşılaştırılması ve P değerleri.
Grup 1 Grup 3
Endometrioma Müsinöz kistadenom
N=20 N=10 P değeri PAS 1 (0-3) 3 (1-3) 0.001 Makrofaj 1 (0-3) 0 (0-0) 0.000 vanGieson 1 (0-2) 2 (1-2) 0.058 Vimentin 3 (3-3) 3 ( 3-3) 1.000 NSE 0 (0-0) 0 ( 0-1) 0.157 SYN 0 (0-1) 0 ( 0-2) 0.933 PGP9.5 1.5 (0-3) 2 (0-3) 0.122 p53 1.5 (0-3) 1 (0-3) 0.853 c-Kit 0 (0-1) 0 (0-2) 0.933 Endometriomada müsinöz kistadenoma oranla makrofaj yoğunluğunda anlamlı farklılıklar izlendi (P<0.001). Müsinöz kistadenomda endometriomaya oranla PAS pozitifliği açısından anlamlı farklılıklar izlendi (P<0.001).
4.11. Endometriomların normal over dokusu ile karşılaştırılması
Endometriomalarla normal over dokusunu karşılaştırdığımızda normal over dokusunda NSE, SYN, PGP9.5 düzeyleri endometriomalara göre daha yüksek izlendi (P<0.000). Endometriomalarda ise p53 yoğunluğu açısından normal over dokusuna göre anlamlı yükseklik izlendi (P=0.019).
Normal over dokusunda; SYN, NSE, PGP9.5 düzeyleri folikül maturasyonunda ve ovulasyon esnasında foliküllerin rüptüründe rol oynadığı için, yoğun bir şekilde bulunur. Endometriomalarda ovarian folikül sayısı ve ovarian rezerv azaldığı için yeterli sayıda folikül maturasyonu ve folikül rüptürü olmadığından bu sinir lifleri azalmış olabilir ancak bazı çalışmalar endometriozisli kadınlarda endometriotik lezyonlarda PGP9.5 sinir liflerini tespit etmişlerdir (48, 50). İnsanlarda ve ratlarda endometriotik odaklarda duyusal ve sempatik sinir liflerine rastlanılmıştır (49). Özellikle ciddi bir şekilde dismenoresi olan kadınlarda peritoneal ve derin peritoneal endometrioziste PGP9.5 sinir lifleri bulunmuştur (49). Ayrıca sinir liflerinin yoğun
olduğu bölgelerdeki lezyonlarda NSE, SYN, PGP9.5 pozitifliğinin fazla olması, ovarian endometriomalarda sinir liflerinin yoğun olmaması, endometriomaların çevre dokunun sinir liflerinden innerve olduğunu, kendine has bir sinir lifinin olmadığını gösterebilir.
Bu çalışmada normal over dokusuna oranla endometriomalarda p53 antikor yoğunluğu izlendi (P=0,025). H-score sistemi ile yapılan istatiksel hesaplamada yine endometriomalarda normal over dokusuna göre P53 antikorunda anlamlı yükseklik izlendi (P=0,019). Bu veriler endometriomalarda histolojik sapmaların olduğunu, zemininde neoplazm gelişebilecebileceğini ve neoplazm eğilimli bir hastalık olduğunu göstermektedir. Bu çalışmada endometriomalardaki p53 antikor yoğunluğuna bakılırken ayrıca aynı overin tuba epitelinde de p53 antikor pozitifliği tespit edildi.
Tablo 6. Endometrioma ile normal overin H-Score yöntemi ile Student's t testine göre mean değerlerinin karşılaştırılması ve P değerleri (Std.=Standart).
Grup 1 Grup 4 Endometrioma Normal over
N=20 N=10
Ortalama+std. sapma Ortalama+std. sapma P değeri PAS 0.03±0.02 0.024±0.00 0.277 Makrofaj 0.027±0.02 0.018±0.01 0.25 vanGieson 0.024±0.01 0.024±0.0 1.000 Vimentin 4±0.0 4±0.0 1.000 NSE 0±0.0 0.02±0.01 0.001 SYN 0.002±0.0 0.044±0.02 0.001 PGP9.5 0.028±0.02 0.074±0.01 0.000 p53 1.3±0.90 0.4±0.80 0.019 c-Kit 0.004±0.01 0.000±0.0 0.163 Yaş 28.55±5.2 44.5±3.1 0.000 BMI 22.85±3.4 26.75±3.1 0.005 Endometrioma ile normal over dokusunu karşılaştırdığımızda, normal over dokusunda NSE, SYN, PGP9.5 pozitifliği açısından endometriomaya göre anlamlı farklılıklar izlendi (P<0.001, P<0.001,
P<0.001). Endometriomada normal over dokusuna oranla P53 pozitifliği açısından anlamlı farlılıklar
Tablo 7. Endometrioma ile normal overin Mann Whitney U yöntemi ile median değerlerinin karşılaştırılması ve P değerleri.
Grup 1 Grup4 Endometrioma Normal over
N=20 N=10 P değeri PAS 1 (0-3) 1 (1-2) 0.481 Makrofaj 1 (0-3) 1 (0-2) 0.311 vanGieson 1 (0-2) 1 (1-2) 0.954 Vimentin 3 (3-3) 3 (3-3) 1.000 NSE 0 (0-0) 1 (0-2) 0.000 SYN 0 (0-1) 2 (1-3) 0.000 PGP9.5 1.5 (0-3) 3 ( 1-3) 0.000 p53 1.5 (0-3) 0 (0-2) 0.025 c-Kit 0 (0-1) 0 ( 0-0) 0.309
Endometrioma ile normal over dokusunu karşılaştırdığımızda, normal over dokusunda NSE, SYN, PGP9.5 pozitifliği açısından endometriomaya göre anlamlı farklılıklar izlendi (P<0.001, P<0.001,
P<0.001). Endometriomada normal over dokusuna oranla p53 pozitifliği açısından anlamlı farlılıklar