Çalışmaya, diyabetik nefropatisi olmayan 60 (%50) (Grup 1) ve diyabetik nefropati tanısı almış olan 60 (%50) (Grup 2) olmak üzere toplam 120 diyabetik olgu dahil edildi. Diyabetik nefropati tanılı olguların %60'ı (n:36) erken evre (Grup 2a), %40'ı (n:24) ise ileri evre (Grup 2b) nefropati idi.
Olguların demografik verileri herhangi bir grup ayırımı yapılmadan incelendiğinde, yaş ortalaması 60.9 ± 9.2 (Ort ± SD) olup, 62 si erkek, 58 i ise kadın cinsiyete sahipti. Olguların ağırlığı 83.8 ± 15.2 kg (Ort ± SD), boyları 1.6 ± 0.9 m (Ort ± SD) iken, Vücut kütle indeksi (BMI) ise 31.3 ± 5.1 kg/m² (Ort ± SD) olarak hesaplandı. Bel çevresi (BÇ) 103.5 ± 11.9 cm (Ort ± SD), kalça çevresi (KÇ) 111.5 ± 10.3 cm (Ort ± SD) olan olgularda, BÇ/KÇ oranı 0.9 ± 0.07 (Ort ± SD) olarak hesaplandı. Olgulardaki vücut yağ oranı ise 35.9 ± 8.6 % (Ort ± SD) olarak saptandı.
Tam kan sayımında, lökosit düzeyi 7.2 ± 1.9 x10³/mm³ (Ort ± SD), eritrosit düzeyi 4.5 ± 0.7x106/mm³ (Ort ± SD), trombosit düzeyi 265.0 ± 79.9 x10³/mm³(Ort ± SD), hemoglobin düzeyi 12.9 ± 1.7 g/dL (Ort ± SD), hematokrit 38.7 ± 5.0 (%) (Ort ± SD) idi.
Rutin biyokimyasal parametrelerden ALT 22.4 ± 13.5 U/L, AST 22.8 ± 15.7 U/L, ALP 79.6 ± 40.3 U/L, total protein 7.3 ± 0.4 g/dL, albumin 4.4 ± 0.3 g/dL idi.
Olgular lipid profili açısından değerlendirildiğinde total kolesterol 194.0 ± 46.4 mg/dL, trigliserid 162.6 ± 107.4 mg/dL, LDL-Kol 118.2 ± 36.6 mg/dL, HDL-Kol 44.2 ± 12.9 mg/dL olarak saptandı. Kadınlarda HDL-Kol değeri, erkeklere kıyasla daha yüksek düzeyde idi (sırası ile 47.0 ± 14.0 mg/dL ve 41.5 ± 13.0 mg/dL, Median ± IQR, p=0.002) Bir inflamasyon belirteci olarak, CRP değeri 0.88 ± 1.8 mg/dL (Ort ± SD) idi.
Biyokimyasal parametrelerden diyabet tanı ve takibine ilişkin olarak, açlık kan şekeri 143.6 ± 60.0 mg/dL iken, HbA1c % 7.1 ± 1.8 idi.
Olgularda, böbrek işlevlerine yönelik parametrelerden kreatinin 1.3 ± 0.8 mg/dL (Ort ± SD), üre 31.2 ± 30.2 mg/dL (Ort ± SD) olarak saptandı. Olguların eGFR değeri 60.28 ± 28.23 mL/dk/1.73 m2 (Ort ± SD) olarak hesaplandı.
Sodyum değeri 141.1 ± 3.6 mEq/L (Ort ± SD), potasyum değeri 4.7 ± 0.4 mEq/L (Ort ± SD), klor değeri ise 100.8 ± 4.2 mEq/L (Ort ± SD) idi.
Kan kalsiyum düzeyi 9.5 ± 0.5 mg/dL (Ort ± SD), kan fosfor düzeyi 3.8 ± 0.6 mg/dL (Ort ± SD) idi.
56
Olgularda idrar fosfor düzeyi 48.3 ± 24.8 mg/dL (Ort ± SD) iken, fraksiyone fosfor atılımı 16.9 ± 12.0, % (Ort ± SD) olarak hesaplandı.
İdrarda protein miktarı 40.9 ± 69.7 mg/dL (Ort ± SD), albumin düzeyi 217.6 ± 479.8 mg/L (Ort ± SD) idi.
İdrarda mikroalbumin/kreatinin oranı 240.2 ± 520.3 mg/g kreatinin (Ort ± SD), protein/kreatinin oranı ise 0.4 ± 0.8 g/g kreatinin (Ort ± SD) olarak hesaplandı.
Hormonal parametrelerden, 25(OH)D vitamini 61.6 ± 31.8 nmol/L (Ort ± SD), 1,25(OH)2D vitamini 21.1 ± 6.9 pg/mL (Ort ± SD) iken, PTH düzeyi 96.1 ± 82.5 pg/mL
(Ort ± SD) olarak saptandı.
FGF-23 düzeyleri hesaplanabilen 76 olguda FGF-23 düzeyi 21.4 ± 34.23 pg/mL (Ort ± SD) olarak saptandı (44 olguda FGF-23 konsantrasyonu ölçülebilir değerlerin altında idi). Olgular ilk olarak nefropati varlığına göre 2 gruba ayrıldı. Nefropatisi olmayan diyabetik
olgular Grup 1, nefropatisi bulunan diyabetik olgular ise Grup 2 olarak adlandırıldı. İlk olarak, Grup 1 ve Grup 2’de yer alan olguların demografik verileri ve vücut ölçümleri, ayrıca gruplar arasındaki farklılık değerlendirildi (Tablo 4.1).
Gruplar arasında cinsiyet açısından anlamlı farklılık izlenmedi (p: 0.273).
Grup 2’nin yaş ortalaması Grup 1’den yüksek olmakla birlikte, bu farklılık anlamlı düzeyde değildi (sırası ile 62.2 ± 9.1 ve 59.6 ± 9.3, Ort SD, p=0.118).
Grup 1 ve Grup 2’de boy ölçümleri benzer değerlerde idi (sırası ile 1.63 ± 0.09 m, 1.63 ± 0.08 m, Ort SD, p=0.902).
İstatistiksel olarak anlamlı olmamakla birlikte, Grup 2’nin ağırlık ortalaması Grup 1’e kıyasla daha yüksek idi (sırası ile 85.8 ± 15.5 kg ve 81.9 ± 14.7 kg, Ort SD, p=0.163). Vücut kütle indeksi gruplar arasında anlamlı farklılık göstermeyip, Grup 1 ve Grup 2’de
sırası ile 30.6 ± 4.9 kg/m², 32.0 ± 5.3 kg/m² (Ort SD) idi.
Bel çevresi, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede geniş idi (sırası ile 106.1 ± 12.3 cm ve 101.0 ± 10.9 cm; p=0.018).
Kalça çevresi Grup 2’de Grup 1’e kıyasla daha geniş olmakla birlikte, bu farklılık anlamlı düzeyde değildi (sırası ile 112.4 ± 10.9 cm, 110.7 ± 9.6 cm, p=0.365).
57
Bu iki parametre ile ilişkili olarak, BÇ/KÇ oranı, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek olup, Grup 2 ve Grup 1 de sırası ile 0.944 ± 0.06, 0.913 ± 0.06 idi (p=0.010) (Tablo 4.1).
Tablo 4.1. Grup 1 ve Grup 2’de demografik veriler (Ort ± SD)
Grup 1 (n:60) Grup 2 (n:60) p Erkek n, ( %) 28 (47) 34 (75) 0.273* Kadın (n, %) 32 (53) 26 (43) Yaş (yıl) 59.6 ± 9.3 62.2 ± 9.1 0.118** Ağırlık (kg) 81.9 ± 14.7 85.8 ± 15.5 0.163** Boy (m) 1.63 ± 0.09 1.63 ± 0.08 0.902** BMI ( kg/m²) 30.6 ± 4.9 32.0 ± 5.3 0.142** Bel çevresi (cm) 101.0 ± 10.9 106.1 ± 12.3 0.018** Kalça çevresi (cm) 110.7 ± 9.6 112.4 ± 10.9 0.365** BÇ/KÇ 0.913 ± 0.06 0.944 ± 0.06 0.010** Vücut yağ oranı (%) 35.2 ± 8.9 36.5 ± 8.2 0.385** SD: standart sapma, kg: kilogram, cm: santimetre, m: metre, BMI: Vücut kitle indeksi, BÇ: Bel çevresi, KÇ: Kalça çevresi. *: Pearson ki-kare testi, **:Bağımsız t testi.
Olguların tam kan sayım parametreleri karşılaştırıldığında (Tablo 4.2):
Grup 2’de lökosit sayısı Grup 1’e kıyasla anlamı derecede yüksek idi (Sırası ile 7.6 ± 1.9x10³/mm³ ve 6.9 ± 1.8 x10³/mm³, Ort ± SD, p=0.042).
Grup 2’de eritrosit sayısı Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede düşük idi (sırası ile 4.4 ± 0.8 x106/mm³ ve 4.6 ± 0.5x106/mm³ , Median ± IQR, p=0.030).
Grup 2’de hemoglobin düzeyi Grup 1’den düşük olmakla birlikte, bu fark anlamlı düzeyde değildi (sırası ile 12.6 ± 1.9 g/dL ve 13.2 ± 1.4 g/dL, Ort ± SD, p=0.070).
Benzer şekilde, Grup 2’de hematokrit oranı Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede düşük idi (sırası ile 38.0 ± 6.5 ve 39.7 ± 5.1, Median ± IQR, p=0.030).
58
Tam kandaki üçüncü hücre grubu olan trombositler ise, gruplar arasında anlamlı derecede farklı değildi (p=0.470).
Olguların karaciğer işlevlerine ilişkin parametreleri karşılaştırıldığında (Tablo 4.2):
ALT düzeyleri Grup 1’de Grup 2’ye kıyasla daha yüksek olmakla birlikte, bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (sırası ile 20.0 ± 10.0 U/L ve 18.5 ± 10.0 U/L, Median ± IQR)
AST değerleri her iki grupta da aynı düzeylerde idi (20.0 ± 10.0 U/L, Median ± IQR). ALP düzeyleri Grup 2’de Grup 1’ye kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 79 ± 42
U/L ve 69.0 ± 26.5 U/L, Median ± IQR, p=0.017).
Total protein düzeylerinde, gruplar arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı (Grup1 ve Grup 2’de sırası ile 7.33 ± 0.40 g/dL ve 7.38 ± 0.45 g/dL, Median ± IQR).
Albumin düzeyleri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede düşük idi (sırası ile 4.3 ± 0.4 gr/dL ve 4.6 ± 0.5 gr/dL, Median ± IQR, p=0.008)
Lipid parametreleri karşılaştırıldığında (Tablo 4.2):
Total kolesterol, trigliserid, LDL-kolesterol düzeyleri açısından gruplar arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı.
HDL-kolesterol düzeyleri ise, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede düşük idi (sırası ile 46.5 ± 10.5 mg/dL ve 40.5 ± 16.0 mg/dL, Median ± IQR, p<0.001).
HDL-kolesterol düzeyleri cinsiyet dikkate alınarak değerlendirildiğinde;
o Kadınlarda Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede düşük iken (sırası ile 42.5 ± 17.0 mg/dL ve 50.0 ± 14.0 mg/dL, Median ± IQR, p=0.001), erkeklerde gruplar arasında anlamlı bir farklılık görülmedi (sırası ile 39.0 ± 15.0 mg/dL ve 43.5 ± 9.0 mg/dL, Median ± IQR, p=0.131).
o Grup 1’de erkeklerin HDL-kolesterol düzeyleri, kadınlara kıyasla anlamlı derecede düşük idi (sırası ile 43.5 ± 9.0 mg/dL ve 50.0 ± 14.0 mg/dL, Median ± IQR, p<0.001). o Grup 2’de ise cinsiyet açısından anlamlı farklılık saptanmadı (erkeklerde 39.0 ± 15.0
59
Tablo 4.2. Grup 1 ve Grup 2 de rutin biyokimyasal parametreler
Parametre Grup 1
(n:60)
Grup 2 (n:60)
p
Tam kan sayımı
WBC (x10³/mm³) ¹ 6.9 ± 1.8 7.6 ± 1.9 0.042* RBC (x106mm³) ² 4.6 ± 0.5 4.4 ± 0.8 0.030** HGB (g/dL) ¹ 13.2 ± 1.4 12.6 ± 1.9 0.070* HCT (%) ² 39.7 ± 5.1 38.0 ± 6.5 0.030** PLT (x10³/mm³) ² 260.5 ±101.5 255.5 ± 85.5 0.470** Karaciğer işlevlerine ilişkin parametreler ALT (U/L) ² 20.0 ± 10.0 18.5 ± 10.0 0.902** AST (U/L) ² 20.0 ± 10.0 20.0 ± 10.0 0.680** ALP (U/L) ² 69.0 ± 26.5 79 ± 42 0.017** T.Protein (g/dL) ¹ 7.33 ± 0.40 7.38 ± 0.45 0.552* Albumin (g/dL) ² 4.6 ± 0.5 4.3 ± 0.4 0.008** Lipid parametreleri T.Kol (mg/dL) ² 197.0 ± 36.0 192.0 ± 53.5 0.405** TG (mg/dL) ² 120.5 ± 85.5 140.5 ± 85.5 0.071** LDL-Kol (mg/dL) ² 121.5 ± 35.0 115.0 ± 42.0 0.885** HDL-Kol (mg/dL) ² 46.5 ± 10.5 40.5 ± 16.0 <0.001** İnflamatuar belirteç CRP (mg/dL) ² 0.2 ± 0.3 0.4 ± 0.6 0.001** Diyabet tanı/takibine ilişkin testler AKŞ (mg/dL) ² 119 ± 43 143 ± 59.5 0.001** HbA1c (%) ² 6.4 ± 1.6 6.9 ± 1.8 0.017** WBC: Lökosit sayısı, RBC: Eritrosit sayısı, HGB: Hemoglobin, HCT: Hematokrit, PLT: Trombosit, ALT: Alanin aminotransferaz, AST: Aspartat aminotransferaz, ALP: Alkalen fosfataz, T.Protein: Total protein, T.Kol: Total Kolesterol, TG: Trigliserid, LDL-Kol: Düşük dansiteli lipoprotein, HDL-Kol: Yüksek dansiteli lipoprotein, CRP: C-reaktif protein, AKŞ: Açlık kan şekeri, HbA1c: Hemoglobin A1c, mm: millimetre, mg: miligram, g: gram, dL: desilitre, L: Litre. ¹ : Mean ± SD (standart sapma), ² : Median ± IQR (Inter Quartile Range), * : Bağımsız t tesi, ** : Mann-Whitney U testi.
İnflamasyona ilişkin belirteçler karşılaştırıldığında (Tablo 4.2):
CRP düzeyleri Grup 2’de, Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 0.4 ± 0.6 mg/L ve 0.2 ± 0.3 mg/L, Median ± IQR, p=0.001).
60
Diyabet tanı/ takip parametleri karşılaştırıldığında (Tablo 4.2):
AKŞ düzeyleri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 143 ± 59.5 mg/dL ve 119 ± 43 mg/dL, Median ± IQR, p=0.001).
Benzer şekilde, HbA1c de, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile % 6.9 ±1.8 ve % 6.4 ± 1.6, Median ± IQR, p=0.017).
Böbrek işlevlerine ilişkin parametreler karşılaştırıldığında (Tablo 4.3):
Kan üre düzeyleri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 59.5 ± 44.5 mg/dL ve 35.0 ± 17.0 mg/dL, Median ± IQR, p<0.001).
Kan kreatinin düzeyleri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 1.48 ± 0.79 mg/dL, 0.91 ± 0.51 mg/dL, Median ± IQR, p<0.001).
Kan sodyum, potasyum, kalsiyum, fosfor ve klor düzeylerinde, gruplar arasında anlamlı bir farklılık yoktu.
İdrar kreatinin düzeyleri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla düşük olmakla birlikte, bu fark istatistiksel olarak anlamlı değildi (sırası ile 90.6 ± 45.8 mg/dL ve 110.5 ± 95.4 mg/dL, Median ± IQR, p=0.088).
İdrar fosfor atılımı açısından, gruplar arasında anlamlı bir fark yoktu.
İdrar protein atılımı, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 45.1 ± 84.0 mg/dL ve 8.1 ± 8.5 mg/dL, Median ± IQR, p<0.001).
İdrarda albumin atılımı da benzer şekilde Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 215.5 ± 456.0 mg/dL ve 8.0 ± 12.5 mg/dL, Median ± IQR, p<0.001) İdrar MAU/Cre ve Pro/Cre oranları, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek
idi (sırasıyla Grup 2 ve Grup 1’de MAU/Cre için 229.1 ± 505.6 ve 9.2 ± 9.4, Median ± IQR, p<0.001; Pro/Cre için 0.35 ± 0.86 ve 0.09 ± 0.05, Median ± IQR, p<0.001).
FeP değeri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırası ile 20.2 ± 23.4 (%) ve 10.6 ± 8.7 (%), Median ± IQR, p<0.001) (Şekil 4.1).
eGFR değeri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede düşük idi (sırası ile 47.53 ± 26.93 mL/dk/1.73m2 ve 74.04 ± 22.90 mL/dk/1.73m2 , Ort ± SD, p<0.001).
61
Tablo 4.3. Grup 1 ve Grup 2’de böbrek işlevlerine ilişkin parametreler
Böbrek işlevlerine ilişkin parametreler Grup 1 (n:60) Grup 2 (n:60) p Kan Üre (mg/dL) ² 35.0 ± 17.0 59.5 ± 44.5 <0.001** Cre (mg/dL) ² 0.91 ± 0.51 1.48 ± 0.79 <0.001** Na (mEq/L) ² 141.0 ± 4.0 141.0 ± 4.0 0.592** K (mEq/L) ¹ 4.6 ± 0.4 4.7 ± 0.5 0.516* Ca (mg/dL) ¹ 9.6 ± 0.4 9.4 ± 0.6 0.090* Pi (mg/dL) ² 3.7 ± 0.7 3.7 ± 1.0 0.649** Cl (mEq/L) ² 101.5 ± 3.0 101.0 ± 5.0 0.477** eGFR (mL/dk/1.73m2) ¹ 74.04 ± 22.90 47.53 ± 26.93 <0.001* İdrar Cre (mg/dL) ² 110.5 ± 94.5 90.6 ± 45.8 0.088** Pi (mg/dL) ² 42.5 ± 30.4 42.1 ± 31.4 0.587** Pro (mg/dL) ² 8.1 ± 8.5 45.1 ± 84.0 <0.001** MAU (mg/L) ² 8.0 ± 12.5 215.5 ± 456.0 <0.001** MAU/Cre (mg/g kreatinin) ² 9.2 ± 9.4 229.1 ± 505.6 <0.001** Pro/Cre (g/g kreatinin) ² 0.09 ± 0.05 0.35 ± 0.86 <0.001** FeP (%) ² 10.6 ± 8.7 20.2 ± 23.4 <0.001** Cre: kreatinin, Na: Sodyum, K: Potasyum, Ca: Kalsiyum, Pi: İnorganik fosfor, Cl: Klor,
Pro: Protein, MAU: Mikroalbumin, FeP: Fraksiyone fosfor atılımı, mg: miligram, g: gram, dL: desilitre, L:litre, mEq: miliekivalan, eGFR: Glomerüler filtrasyon hızı, ¹ : mean ± SD (standart sapma), ² : median ± IQR (Inter Quartile Range), * : Bağımsız t tesi, ** : Mann- Whitney U testi.
Hormonal parametreler karşılaştırıldığında (Tablo 4.4):
25(OH)D vitamini düzeylerinde, gruplar arasında arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı (Şekil 4.2).
1,25(OH)2D vitamini düzeyleri, Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede düşük idi
(sırasıyla 19.7 ± 5.4 pg/mL ve 22.0 ± 9.3 pg/mL, Median ± IQR, p=0.009) (Şekil 4.3). PTH düzeyleri Grup 2’de Grup 1’e kıyasla istatistiksel olarak anlamlı düzeyde yüksek idi
62
FGF-23 düzeyleri, Grup1’de 30, Grup 2’de ise 46 olguda ( 28 erken evre DN, 18 ileri evre DN) ölçülebilir aralıkta idi. Ölçülebilen FGF-23 düzeyleri karşılaştırıldığında Grup 2’de Grup 1’e kıyasla anlamlı derecede yüksek idi (sırasıyla 16.2 ± 19.9 pg/mL ve 6.4 ± 6.4 pg/mL, Median ± IQR, p<0.001) (Şekil 4.5). Ölçülemeyen değerler sıfır olarak hesaplandığında da istatistiksel anlamlılığın korunduğu görüldü (sırasıyla 10.4 ± 21.7 pg/mL ve 0.2 ± 6.3 pg/mL, Median±IQR, p<0.001).
Tablo 4.4. Grup 1 ve Grup 2’de kalsiyum, fosfor metabolizmasını düzenleyen hormon düzeylerine ilişkin parametreler (Median ± IQR )
Hormon düzeyleri Grup 1 (n=60) Grup 2 (n=60) p 25(OH)D (nmol/L) 58.0 ± 44.0 57.0 ± 51.0 0.539* 1,25(OH)2D (pg/mL) 22.0 ± 9.3 19.7 ± 5.4 0.009* PTH (pg/mL) 60.7 ± 61.6 83.9 ± 125.6 0.001* FGF-23 (pg/mL) † 6.4 ± 6.4 16.2 ± 19.9 <0.001* 25(OH)D: 25-hidroksivitamin D, 1,25(OH)2D: 1,25-dihidroksivitamin D, PTH:
parathormon, FGF-23: fibroblast büyüme faktörü-23, nmol: nanomol, pg: pikogram, L:litre, mL:mililitre, * : Mann-Whitney U testi, †: Grup 1 (n=30), Grup 2 (n=46).
Şekil 4.5. Nefropatisiz (Grup 1) ve nefropatili (Grup 2) olgularda fraksiyone fosfor atılımı değerleri
63
Şekil 4.6. Nefropatisiz (Grup 1) ve nefropatili (Grup 2) olgularda 25(OH)D vitamini düzeyleri
Şekil 4.7. Nefropatisiz (Grup 1) ve nefropatili (Grup 2) olgularda 1,25(OH)2D vitamini
64
Şekil 4.8. Nefropatisiz (Grup 1) ve nefropatili (Grup 2) olgularda PTH düzeyleri
Şekil 4.9. Nefropatisiz (Grup 1) ve nefropatili (Grup 2) olgularda FGF-23 düzeyleri
Diyabetik nefropati tanısı olan olgular (Grup 2) erken ve ileri dönem nefropati durumlarına göre ayrıca iki alt gruba ayrıldı. Mikroalbuminürisi olan, erken dönem diyabetik nefropati
65
olguları (Grup 2a), makroalbuminürisi olan, ileri evre diyabetik nefropati olguları (Grup 2b) olarak adlandırıldı.
Grup 1, Grup 2a ve Grup 2b’de, kalsiyum, fosfor düzeyleri ve kalsiyum/fosfor dengesinde rol alan hormonların düzeyleri ayrıca karşılaştırıldı (Tablo 4.5).
Kan kalsiyum, fosfor ve idrar fosfor düzeyleri için, gruplar arasında anlamlı farklılık saptanmadı.
Fraksiyone fosfor atılımının Grup 2b’de en yüksek düzeylerde olduğu saptanırken, bunu Grup 2a ve Grup 1 takip etti (sırası ile 32.3 ± 24.5 %, 15.2 ± 16.3 %, 10.6 ± 8.7 %, Median ± IQR). Grupların kendi aralarında ikili karşılaştırmalarında da, FeP’nin nefropati düzeyi artıkça istatistiksel anlamlı farklılık taşıdığı izlendi (Grup 1 ve Grup 2a için p=0.005, Grup 1 ve Grup 2b için p<0.001, Grup 2a ve Grup 2b için p=0.012).
25(OH)D, Grup 2a’da en yüksek düzeylerde saptanmasına karşın, gruplar arasında anlamlı farklılık izlenmedi (Grup 1, Grup 2a ve Grup 2b’de sırasıyla 58.0 44.0, 59.0 ± 59.0 ve 55.0 46.5 pg/mL, Median ± IQR, p=0.303).
1,25(OH)2D düzeyi, Grup 1’de en yüksek değerlerde olup (22.0 ± 9.3 pg/mL, Median ±
IQR) tüm gruplar arasında anlamlı farklılık söz konusuydu (p=0.019). Grupların kendi aralarındaki karşılaştırmasında ise, sadece Grup 1 ile Grup 2b arasındaki farkın anlamlı düzeylerde olduğu saptandı (sırası ile 22.0 ± 9.3 pg/mL ve 17.9 6.0 pg/mL, Median ± IQR, p=0.011).
PTH düzeyi Grup2b’de diğer gruplara kıyasla anlamlı derecede yüksek saptandı (137.0 ± 179.8 pg/mL, Median ± IQR, p=0.002). Gruplar arası karşılaştırmada, Grup 1 ile Grup 2a (sırası ile 60.7 ± 61.6 ve 75.4 ± 79.6 pg/mL, Median ± IQR, p=0.011) ve Grup 1 ile Grup 2b (sırası ile 60.7 ± 61.6 ve 137.0 ± 179.8 pg/mL, Median ± IQR, p=0.003) arasında anlamlı derecede farklılık bulunmakla birlikte, Grup 2a ile Grup 2b arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı (sırası ile 75.4 ± 79.6 ve 137.0 ± 179.8 pg/mL, Median ± IQR, p=0.177) .
FGF-23 düzeyleri, Grup 1’de 6.4 ± 6.4 pg/mL (Median ± IQR), Grup 2a’da 15.2 ± 14.6 pg/mL (Median ± IQR), Grup 2b’de 22.0 ± 31.9 pg/mL (Median ± IQR) olarak saptanırken, Grup 2b’deki değerlerin diğer gruplara göre anlamlı derecede farklılık gösterdiği belirlendi (p<0.001). Gruplar arası karşılaştırmada, FGF- 23 Grup 1 ile Grup 2a arasında (sırası ile 6.4 ± 6.4 ve 15.2 ± 14.6 pg/mL, Median ± IQR, p=0.005) ve Grup 1 ile Grup 2b arasında (sırası ile 6.4 ± 6.4 ve 22.0 ± 31.9 pg/mL, Median ± IQR, p<0.001)
66
arasında anlamlı derecede farklılık göstermekle birlikte, Grup 2a ile Grup 2b arasında anlamlı bir farklılık saptanmadı (sırası ile 15.2 ± 14.6 ve 22.0 ± 31.9 pg/mL, Median ± IQR, p=0.159).
Tablo 4.5. Grup 1, Grup 2a ve Grup 2b’de kalsiyum, fosfor ve ilişkili hormon parametreleri
GRUPLAR P GRUP 1 (n=60) GRUP 2a (n=36) GRUP 2b (n=24) Kadın ¹ 32 (53.3) 16 (44.4) 10 (41.7) 0.536* Erkek ¹ 28 (46.7) 20 (55.6) 14 (58.3) Ca (mg/dL) 2 9.6 ± 0.4 9.4 ± 0.5 9.3 ± 0.7 0.200*** Pi-KAN (mg/dL) 2 3.7 ± 0.5 3.7 ± 0.6 3.9 ±0.6 0.325*** Pi-İDRAR (mg/dL) 2 49.7 ± 26.7 48.7 ± 26.0 44.0 ± 17.6 0.642*** FeP (%) 3 10.6 8.7 15.2 16.3 32.3 24.5 <0.001** (Grup 1- 2a) p:0.005; (Grup1- 2b) p <0.001;
(Grup 2a- 2b) p:0.012
eGFR 2
74.0 22.9 53.4 26.1 38.8 26.3
<0.001** (Grup 1- 2a) p<0.001; (Grup1- 2b) p<0.001;
(Grup 2a- 2b) p:0.080
25(OH) D (nmol/L) 3 58.0 44.0 59.0 59.0 55.0 46.5 0.303** 1,25(OH)2 D (pg/mL) 3
22.0 9.3 20.0 5.1 17.9 6.0
0.019** (Grup1- 2a) p: 0.070 ; (Grup1- 2b) p:0.011;
(Grup 2a- 2b) p: 0.216
PTH (pg/mL) 3
60.7 61.6 75.4 79.6 137.0 179.8
0.002** (Grup1- 2a) p: 0.011; (Grup1- 2b) p: 0.003;
(Grup 2a- 2b) p: 0.177
FGF-23 (pg/mL) 3,†
6.4 ± 6.4 15.2 ± 14.6 22.0 ± 31.9
<0.001** (Grup 1- 2a) p: 0.005; (Grup 1-2b) p: <0.001;
(Grup 2a- 2b) p: 0.159
¹ : n, (%) , ² : mean±SD (standart sapma), ³ : median ± Inter Quartile Range -IQR , * :Pearson ki kare testi, ** : Kruskal-Wallis H Testi (Post Hoc Test: Benferroni Düzeltmeli Mann Whitney U Test α=0,017), *** : Oneway ANOVA testi, †: Grup 1 (n=30), Grup 2a (n=28), Grup 2b (n=18).
67
Korelasyon Bulguları
Kalsiyum, fosfor, kalsiyum/fosfor dengesinde rol alan önemli hormonlar ve FGF 23 düzeyleri ile diyabetik nefropati evresi arasında korelasyon analizi yapıldığında;
Diyabetik nefropati evresi ile FeP arasında pozitif yönde, orta derecede korelasyon (r=0.462, p<0.001) (Şekil 4.6),
Diyabetik nefropati evresi ile 1,25(OH)2D vitamini arasında negatif yönde, düşük
derecede korelasyon (r=-0.257, p=0.005) (Şekil 4.7),
Diyabetik nefropati evresi ile PTH arasında pozitif yönde, orta derecede korelasyon (r=0.321, p<0.001) (Şekil 4.8),
Diyabetik nefropati evresi ile FGF-23 arasında pozitif yönde orta derecede korelasyon saptandı (r=0.447, p<0.001) (Şekil 4.9).
68
Şekil 4.7. Diyabetik nefropati evresi ile 1,25(OH)2 D vitamini arasındaki korelasyon grafiği
(r=-0.257, p=0.005)
69
Şekil 4.9. Diyabetik nefropati evresi ile FGF-23 arasındaki korelasyon grafiği (r=0.447, p<0.001)
FGF-23 ile korelasyon saptanan parametrelerin Pearson korelasyon katsayıları ve anlamlılık ilişkileri şöyledir:
FGF-23 ile HbA1c arasında pozitif yönde bir korelasyon saptandı (r=0.376, p=0.001) (Şekil 4.10).
70
FGF-23 ile HDL-K arasında negatif yönde bir korelasyon saptandı (r=-0.247, p=0.031) (Şekil 4.11).
Şekil 4.11. FGF-23 ile HDL-K arasındaki korelasyon grafiği (r=-0.247, p=0.031)
FGF-23 ile kalsiyum arasında negatif yönde bir korelasyon saptandı (r=-0.173, p=0.009) (Şekil 4.12).
71
FGF-23 ile fosfor arasında pozitif yönde bir korelasyon saptandı (r=0.172, p=0.009) (Şekil 4.13).
Şekil 4.13. FGF-23 ile fosfor arasındaki korelasyon grafiği (r=0.172, p=0.009)
FGF-23 ile FeP arasında pozitif yönde bir korelasyon saptandı (r=0.340, p<0.001) (Şekil 4.14).
72
FGF-23 ile PTH arasında pozitif yönde bir korelasyon saptandı (r=0.283, p<0.001) (Şekil 4.15).
Şekil 4.15. FGF-23 ile PTH arasındaki korelasyon grafiği (r=0.283, p<0.001)
FGF-23 ile 1,25(OH)2D arasında negatif yönde bir korelasyon saptandı (r=-0.297,
p<0.001) (Şekil 4.16).
73
Tüm gruplarda yapılan korelasyon analizinde FGF-23 ile eGFR arasında korelasyon saptanmamakla birlikte, ileri evre nefropatili olgularda FGF-23 ile eGFR arasında negatif yönde bir korelasyon mevcuttu (r=-0.490, p=0.039) (Şekil 4.17).
Şekil 4.17. İleri evre nefropatili (Grup 2b) olgularda FGF-23 ile eGFR arasındaki korelasyon grafiği (r=-0.490, p=0.039)
Tüm olgularda çalışılan parametreler arasında saptanan diğer önemli korelasyonlar şöyledir: AKŞ ile MAU/Cre arasında pozitif yönde (r=0.218, p=0.017).
HbA1c ile MAU/Cre arasında pozitif yönde (r=0.203, p=0.026). FeP ile PTH arasında pozitif yönde (r=0.421, p<0.001).
FeP ile 25(OH)D arasında pozitif yönde (r=0.129, p=0.037). FeP ile 1,25(OH)2D arasında negatif yönde (r=-0.168, p=0.007).
74