edilmesi amacıyla modele yönelik DFA yapılmıştır. Araştırmada kullanılan değişkenler arasındaki ilişkiyi belirlemek amacıyla korelasyon analizi uygulanmış, ortalama ve standart sapma değerleri belirlenmiştir. Son olarak araştırmada yapısal eşitlik modeli ile öne sürülen hipotezler sınanmıştır.
BULGULAR Demografik Bulgular
Araştırma kapsamında uygulanan anketlere verilen cevaplar neticesinde katılımcıların % 49.4’nün kadın ve % 50.6’sının ise erkek öğrencilerden oluştuğu sonucuna ulaşılmıştır.
Cevaplayıcıların stajlarında ortalama çalışma saatleri dikkate alındığında; katılımcıların % 19.5’ inin 8 saatten az, % 46.4’ünün 9-11 saat, % 22.6’sının 12-14 saat, % 11.4’ünün ise 14 saati aşan sürelerde çalıştıkları tespit edilmiştir. Araştırmaya katılanların çalıştıkları
departmanlar incelendiğinde; Yiyecek-içecek departmanı % 31.1 ile ilk sırada yer almaktadır. Ön büro % 23.3 ile ikinci sırada yer alırken, Mutfak % 17.5 ile üçüncü sırada yer almaktadır. Katılımcıların büyük bir kısmı (% 70) Konaklama işletmeciliği ve Turizm işletmeciliği bölümü öğrencilerinden oluşmaktadır. Bu rakamı sayısal olarak Seyahat işletmeciliği bölümü öğrencileri (% 16.1) takip etmektedir. Araştırmaya katılanların çok küçük bir kısmını (% 6.7) Gastronomi ve mutfak sanatları, (% 4.5) Yiyecek-içecek işletmeciliği öğrencileri ve (%2.7) Turist rehberliği bölümü öğrencileri oluşturmaktadır.
Araştırmada Kullanılan Değişkenlere Yönelik Tanımlayıcı Bulgular
Araştırmada kullanılan değişkenlere yönelik yapılan korelasyon analizi sonucunda sektöre bağlılık ve kaygı boyutu arasında negatif yönlü ve zayıf bir ilişki (r=-.091; p<0.05) tespit edilmiştir. Tablo 1’e göre sektörel bağlılık ve kontrol değişkeni arasında pozitif yönlü ve zayıf bir ilişki (r=.194; p<0.01) tespit edilmiştir. Bununla birlikte sektöre bağlılık ile merak (r=.044;p>0.05) ve güven (r=.001;p>0.05) arasında anlamlı bir ilişki tespit edilememiştir. Ortalamalar dikkate alındığında ise turizm bölümü öğrencilerinin sektöre bağlılık ortalamalarının kararsıza çok yakın bir değerde (X =3.05) olduğu görülmektedir.
Bir başka dikkat çeken nokta ise turizm alanında eğitim gören öğrencilerin kaygı düzeylerinin yüksek olduğudur. Bu açıdan değerlendirildiğinde; katılımcıların mesleki anlamda geleceklerinin planlanmasını yaptıkları ve gelecekte neler olabileceği ile doğrudan ilgilendikleri buna yönelik hazırlıklar içinde olduklarını söylemek mümkündür.
Tablo 1: Araştırmada Kullanılan Değişkenlere İlişkin Ortalama, Standart Sapma ve Korelasyon Değerleri
*p<0.05; ** p<0.01.
Ölçüm Modeli
Araştırmada, araştırma modelinin test edilmesinden önce ölçüm modeli test edilmiştir (Anderson ve Gerbing, 1988). Ölçüm modeliyle araştırma modelinin bir bütün olarak doğrulanması amaçlanmıştır. DFA sonucunda bütün faktör yüklerinin anlamlı olduğu (p<0.01) belirlenmiştir. Ölçüm modeline yönelik yapılan DFA sonucunda model uyum iyiliklerinin literatürde kabul edilen değerler aralığında olduğu belirlenmiştir (Çelik ve Yılmaz, 2013; Meydan ve Şeşen, 2011, 37; Schermelleh-Engel ve diğerleri, 2003, s.52).
Buna göre ölçüm modelinin genel ve mutlak uyum değerleri; X2=1030.57, df=450, X2/df=2.29, RMSEA=0.057, GFI=0.86, CFI=0.97, NFI= 0.95, NNFI=0.97, IFI=
0.97 olarak belirlenmiştir.
X SD 1 2 3 4 5
Sektöre
Bağlılık 3.05 0.77 r 1
Kaygı 4.31 0.64 r -.091* 1
Kontrol 4.23 0.57 r .194** .527** 1
Merak 3.97 0.66 r .044 .455** .589** 1
Güven 4.37 0.61 r .001 .472** .554** .581** 1
Tablo 2’de yapı güvenirliği (CR) değerlerinin 0.79 ve 0.91 aralığında olduğu görülmektedir. Bu değerin 0.60’dan fazla olması yeterli olarak kabul edilmektedir (Fornell ve Larcker, 1981). Açıklanan varyans değerlerinin (AVE) ise 0.42 ve 0.64 Aralığında olduğu görülmektedir. AVE değerin literatürde yaygın olarak 0.50’nin üstünde olması beklenmektedir. Bununla birlikte Chiang ve Hsieh (2012) ve Karatepe (2006) AVE değerinin 0.50’ye yakın veya daha fazla olmasının da beklenebileceğini ifade etmektedirler. Bu nedenle araştırmada sektöre bağlılık ölçeğine ait (0.42) ve kontrol boyutun ait (0.47) değerler yeterli kabul edilmiştir. Bu veriler doğrultusunda ölçüm modelinin ayrışma geçerliğine sahip olduğu söylenebilir.
Tablo 2: Ölçüm Modeline İlişkin Değerler
Değişkenler λ t-değeri R2 a CR* AVE**
** AVE= Average variance extract
Yapısal Model
Araştırmada son olarak belirlenen hipotezleri test edebilmek amacıyla yapısal eşitlik modelinden faydalanılmıştır. Şekil 2 araştırma modeline yönelik standardize edilmiş yol katsayılarının büyüklüğünü ve yönünü göstermektedir. Araştırma modeline yönelik model uyum değerleri model ile elde edilen bulguların birbirleri ile uyumlu olduğunu (X2= 1219.96; df=451; X2/df=2.70; RMSEA=0.065; GFI=0.85; CFI= 0.97; NFI=0.94;
NNFI=0.96; IFI=0.96) göstermektedir. Araştırma modeline yönelik söz konusu iyiliklerin yeterli olduğu, dolaysıyla modelin test edilmesinde bir engel olmadığı görülmektedir.
Şekil 2: Yapısal Model (Standardize Değerler)
Araştırmada, kariyer uyum yeteneği olarak kaygı düzeyinin sektöre bağlılık üzerinde negatif yönlü ve anlamlı bir etkisinin var olduğu (γ=-0.29; t-değeri=-2.70; p<0.01) belirlenmiştir. Bu nedenle H1 desteklenmiştir. Araştırmada kariyer uyum yeteneği olarak kontrol değişkeninin sektöre bağlılık üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu (γ=0.44; t-değeri=3.70;p<0.01) tespit edilmiştir. Bu nedenle H2 desteklenmiştir.
Araştırmada kariyer uyum yeteneği bileşeni olan merak değişkeni ile sektöre bağlılık arasında herhangi bir etki tespit edilememiştir (γ=-0.01; t-değeri= -0.08; p>0.05). Buna ilaveten son bileşen olan güven değişken ile sektöre bağlılık arasında bir etki tespit edilememiştir (γ=-0.09; t-değeri=-1.10; p>0.05). Bu nedenle araştırmadaki H3 ve H4
hipotezleri desteklenememiştir.
SONUÇ
Bu çalışmada üniversitelerin turizm bölümünde okuyan öğrencilerin kariyer uyum yeteneklerinin sektöre bağlılıklarını etkileyip etkilemediği araştırılmıştır. Kariyer uyum yetenekleri okuldan sektöre geçişte veya sektördeki iş değişikliklerinde bireylerin uyumlarını kolaylaştıran bilişsel ve duygusal nitelikli bileşenlerdir. Sektörün kendine has sorunları sektöre nitelikli personeli çekmekte engel oluştururken, turizm bölümlerinde okuyan öğrencilerin gelecek kaygısı, yükselme olanaklarının veya gelişme imkanlarının yetersiz olması da turizm sektöründe çalışılmasına engel teşkil edebilmektedir.
Yeni mezun olan veya mezuniyet aşamasında olan öğrenciler öğrencilik yıllarını geride bırakan ve yeni bir yaşama başlayan bireylerdir. Bu anlamda tam zamanlı, kendi yeteneklerine uygun ve gelecekte de iş güvenliği sağlayan işlere ihtiyaç duymaktadırlar.
Bireylerin kendi niteliklerine uygun işler bulmaları aynı zamanda kariyer başarısını sağlama açısından da katkı sağlayıcıdır (Koen ve diğerleri, 2012, s.395). Aksi durumda bireylerin kendi niteliklerine uygun işlerin bulunmaması ise bireylerde uyumsuzluğun ortaya çıkardığı strese sebep olmaktadır. Başka ikilem ise işsiz olmanın ortaya çıkardığı durumdur. Yani mezun öğrenciler açısında kendilerine uygun olmayan bir işle veya işsizlikle karşı karşıya kalmak gibi iki farklı seçenek söz konusu olabilmektedir. İş uyumsuzluğunun ortaya çıkardığı sonuçlar da tıpkı işini kaybetmenin ortaya çıkardığı sonuçlarla (depresyona girmek ve yaşama tatminin düşmesi vb.) paralellik göstermektedir (Koen ve diğerleri, 2010, s.126).
Araştırma sonuçları, kaygı düzeyinin artmasının turizm sektörüne bağlılığı negatif yönde etkilediğini göstermektedir. Herhangi bir işgörenin herhangi bir sektöre bağlılığı sektörde ne iş yaptığı kadar çalıştığı sektörü nasıl algıladığı ve tutumu ile yakından ilişkilidir.
Turizm sektörü bu anlamda olumsuz bir imaja sahiptir (Aksu ve Köksal, 2005; Richardson, 2010). Turizm sektörü, bu alanda eğitim gören öğrenciler tarafından uzun vadede çalışılacak bir meslek olarak algılanmamaktadır. Turizm, kariyer planları arasında kısa vadeli olarak yer alan bir sektör konumundadır. Kariyer uyum yeteneği bileşeni olan
“kontrol” turizm sektörüne bağlılığı olumlu yönde etkilemektedir. Bu durum bireylerin kendi mesleki gelecekleri ile ilgili kendilerinin söz sahibi olması durumunda (Maggiori ve diğerleri, 2013) turizm sektörüne bağlılıklarının arttığını göstermektedir. İşgörenler kendi kariyerleri üzerinde kontrol sahibi olmayı beklerler. Bulundukları işlerde daha az terfi imkanı varsa veya daha fazla iş yükü ile karşı karşıya bulunan işgörenler açısından işe devam etmek söz konusu olamamaktadır. Örgüt içinde çalışanlar kariyerleri ile ilgili bir planlanmanın yapılmış olmasını beklerler. Bu durum kendi gelişimlerini sürdürmelerine de katkı sağlayacaktır. Aynı zamanda farklı engellerle karşılaşarak terfi imkanlarının azaltılmış olması da bir başka engel olarak karşımıza çıkabilmektedir.
Bilimsel yazında kariyer uyum yetenekleri ile alakalı yayınların artması uzun vadede hem akademisyenlerin hem de turizm profesyonellerinin konuya olan ilgilerini artıracaktır.
Böylelikle turizm öğrencilerinin sektör içerisindeki istihdamının artırılmasına da olanak sağlanacaktır. Ülkemizin en önemli ekonomik getiri sağlayan sektörlerinden biri olan turizmde eğitimli bireylerin sektörde kalması, uzun vadede turizmin gelişmesine ve verilen hizmetlerin kalitesinin artmasına katkı sağlayacaktır. Konu ile ilgili bundan sonraki çalışmalarda daha geniş evrenlerde çalışılarak değişik sonuçlar elde edilebileceğini söylemek mümkündür. Yine son sınıf öğrencilerine yönelik farklı yıllarda yapılacak karşılaştırmalar ile akademiye ve sektöre yönelik çıkarımlar elde edilebileceği de öngörülebilir. Diğer yandan farklı coğrafyalarda aynı eğitimi alan öğrencilerin analizlere dahil edilmesiyle farklı sonuçların ortaya çıkabileceğini söylemek olasıdır. Ayrıca
öğrencilerin çalıştıkları departmanlar dikkate alınarak konunun detaylandırılması da mümkündür.
KAYNAKÇA
Aksu, A. A. ve Köksal, C. D. (2005). Perceptions and attitudes of tourism students in Turkey.
International Journal of Contemporary Hospitality Management, 17 (5), 436-447.
Anderson, J. C.ve Gerbing D. W. (1988). Structural equation modelling in practice: A review and recommended two-step approach. Psychological Bulletin, 3 (3), 411-423.
Aymankuy, Y. ve Aymankuy, Ş. (2013). Turizm işletmeciliği eğitimi alan öğrencilerin turizm sektöründeki istihdamla ilgili görüşleri ve sektördeki kariyer beklentileri (Balıkesir Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu Örneği). Akademik Bakış Dergisi, 35, 1-21.
Blomme, R. J., Van Rheede, A. ve Tromp, D. M. (2009). The hospitality industry: an attractive employer? An exploration of students’ and industry workers’ perceptions of hospitality as a career field. Journal of Hospitality & Tourism Education, 21 (2), 6-14.
Brislin, R. W. (1976). Comparative research methodology: Cross- cultural studies, International Journal of Psychology, 11(3), 215-229.
Brown, E. A., Arendt, S. W. ve Bosselman, R. H. (2014). Hospitality management graduates’
perceptions of career factor importance and career factor experience. International Journal of Hospitality Management, 37, 58-67.
Çelik, H. E. ve Yılmaz, V. (2013). LISREL 9.1 ile Yapısal Eşitlik Modellemesi Temel Kavramlar-Uygulamalar- Programlama. (Yenilenmiş 2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
Chiang, C. F. ve Hsieh, T. S. (2012). The impacts of perceived organizational support and psychological empowerment on job performance: The mediating effects of organizational citizenship behavior. International Journal of Hospitality Management, 31, 180-190.
Coetzee, M. ve Harry, N. (2014). Emotional intelligence as a predictor of employees' career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 84, 90-97.
Dinçer, F. İ., Akova, O. ve Kaya, F. (2013). Meslek yüksekokulu turizm ve otel işletmeciliği programı öğrencilerinin kariyer planlaması üzerine bir araştırma: İstanbul üniversitesi ve Gümüşhane üniversitesi örneği. Elektronik Mesleki Gelişim ve Araştırma Dergisi, 2 (1), 42-56.
Field, A. (2005). Discovering statistics using SPSS (2nd ed.), Sage Publications, London.
Fornell, C. ve Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18 (1), 39-50.
Guan, Y., Deng, H., Sun, J., Wang, Y., Cai, Z., Ye, L., Fu, R., Wang, Y., Zhang, S. ve Li, Y. (2013).
Career adaptability, job search self-efficacy and outcomes: A three-wave investigation among Chinese university graduates. Journal of Vocational Behavior, 83, 561-570.
Hamtiaux, A., Houssemand, C. ve Vrignaud, P. (2013). Individual and career adaptability:
Comparing models and measures. Journal of Vocational Behavior, 83, 130–141.
Jenkins, A. K. (2001). Making a career of it? Hospitality students' future perspectives: An Anglo-Dutch study. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 13 (1), 13-20.
Karatepe, O. M. (2006). Customer complaints and organizational responses: The effects of complainants’ perceptions of justice on satisfaction and loyalty. International Journal of Hospitality Management, 25 (1), 69-90.
Koen, J., Klehe, U. C. ve Van Vianen, A. E. M. (2012). Training career adaptability to facilitate a successful school-to-work transition. Journal of Vocational Behavior, 81, 395-408.
Koen, J., Klehe, U. C., Van Vianen, A. E. M., Zikic, J. ve Nauta, A. (2010). Job-search strategies and reemployment quality. The impact of career adaptability. Journal of Vocational Behavior, 77, 126-139.
Kong, H. (2013). Relationships among work-family supportive supervisors, career competencies and job involvement. International Journal of Hospitality Management, 33, 304-309.
Kong, H., Cheung, C. ve Song, H. (2012). Determinants and outcome of career competencies:
Perspectives of hotel managers in China. International Journal of Hospitality Management, 31, 712-719.
Kuşluvan, S. ve Kuşluvan, Z. (2000). Perceptions and attitudes of undergraduate tourism students towards working in the tourism industry in Turkey. Tourism Management, 21, 251-269.
Lu, T. ve Adler, H. (2009). Career goals and expectations of hospitality and tourism students in China, Journal of Teaching in Travel &Tourism, 9 (1-2), 63-80.
Maggiori, C., Johnston, C. S., Krings, F., Massoudi, K. ve Rossier, J. (2013). The role of career adaptability and work conditions on general and Professional well-being. Journal of Vocational Behavior, 83, 437-449.
Maxwell, G. A., Ogden, S. M. ve Broadbridge, A. (2010). Generation Y’s career expectations and aspirations: Engagement in the hospitality industry. Journal of Hospitality and Tourism Management, 17 (1), 53-61.
Meydan, C. H. ve Şeşen, H. (2011). Yapısal eşitlik modellemesi AMOS uygulamaları. Ankara: Detay Yayıncılık.
Mkono, M. (2010). In defence of hospitality careers: perspectives of Zimbabwean hotel managers.
International Journal of Contemporary Hospitality Management, 22 (6), 857-870.
Morton, D. L. (2002). Targeting generation Y. Public Relations Quarterly, 47 (2), 46-48.
Richardson, S. (2009). Undergraduates’ perceptions of tourism and hospitality as a career choice.
International Journal of Hospitality Management, 28, 382-388.
Richardson, S. (2010). Tourism and hospitality students’ perceptions of a career in the industry: A comparison of domestic (Australian) students and international students studying in Australia.
Journal of Hospitality and Tourism Management, 17, 1-11.
Roney, S. A. ve Öztin, P. (2007). Career perceptions of undergraduate tourism students: A case study in Turkey. Journal of Hospitality, Leisure, Sport and Tourism Education, 6 (1), 4-17.
Savickas, M. L. ve Porfeli, E. J. (2012). Career adapt-abilities scale: Construction, reliability, and measurement equivalence across 13 countries. Journal of Vocational Behavior, 80, 661-673.
Savickas, M. L. (1997). Career adaptability: An integrative construct for life-span, life-space theory.
Career Development Quarterly, 45 (3), 247-259.
Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger H. ve Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research, 8 (2), 23-74.
Sekaran, U. (2003). Research methods for business (4th ed.). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons.
Tolentino, L. R., Garcia, P. R. J. M., Lu, V. N., Restubog, S. L. D., Bordia, P. ve Plewa, C. (2014).
Career adaptation: The relation of adaptability to goal orientation, proactive personality, and career optimism. Journal of Vocational Behavior, 84, 39-48.
Tuna, M. (2007). Personel devir analizi: Ankara’da yer alan yıldızlı otel işletmelerinde bir uygulama.
Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi, 18 (1), 45–52.
Ural, A. ve Kılıç, İ. (2006). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi (Genişletilmiş 2.
Baskı). Ankara: Detay Yayıncılık.
Wan, Y. K. P., Wong, I. A. ve Kong, W. H. (2014). Student career prospect and industry commitment: The roles of industry attitude, perceived social status, and salary expectations.
Tourism Management, 40, 1-14.
Wang, Y. F. (2013). Constructing career competency model of hospitality industry employees for career success. International Journal of Contemporary Hospitality Management, 25 (7), 994-1016.
Zacher, H. (2014). Individual difference predictors of change in career adaptability over time.
Journal of Vocational Behavior, 84, 188-198.