Bu bölümde, araştırmanın amacı doğrultusunda aranan cevaplara ilişkin toplana verilerin istatistiksel analizleri sonucunda elde edilen bulgular yer almaktadır.
4.1.Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Çeşitleri
Araştırma kapsamına alınan ürünlerin çeşitlerini saptamak amacıyla yapılan gözlem ve incelemelerden elde edilen verilerin değerleri tablo 1’de sunulmuştur.
Tablo 1. Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürün Çeşitlerinin Dağılımı
Ürün Çeşitleri n % Baş havlusu 7 12,06 Omuz havlusu 2 3,44 Vücut havlusu 3 5,17 Başörtüsü 14 24,13 Peşkir 11 18,96
Kına tası bohçası 1 1,72
Çevre 9 15,51
Çevre hırka 3 5,17
Bohça 4 6,89
Mendil 4 6,89
Toplam 58 100
Tablo 1 incelendiğinde araştırılan toplam 58 adet ürünün %24,13 oranında başörtüsü, %18,96 oranında peşkir, %15,51 oranında çevre, %12,06 oranında baş havlusu, %6,89 oranında bohça ve mendil, %5,17 oranında vücut havlusu ve çevre hırka, %3,44 oranında omuz havlusu, %1,72 oranında kına tası bohçası olarak çeşitlendiği görülmektedir.
İncelemelerden hamamda kullanılan işlemeli ürünlerin büyük bölümünü başörtüsü, peşkir ve çevrenin oluşturduğu görülmekte; temizlik ve saklama amaçlı kullanılan havlu takımları, mendil, bohça gibi ürünlerin daha az sayıda olduğu dikkati çekmektedir. Çevre hırka ve kına tası bohçasının ise daha nadir kullanıldığı görülmüştür.
Erkeğe özgü hamamda kullanılan damat traşı ürünlerinden örnek bulunamamıştır.
4.2.Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Boyutları
Araştırma kapsamına alınan ürünlerin boyutlarını saptamak amacıyla yapılan gözlem ve incelemelerden elde edilen verilerin değerleri tablo 2 a, b, c, ç, d, e, f, g ’de sunulmuştur.
Tablo 2.a Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Havlu Boyutlarının Dağılımı
Boyutları En Boy Örnek No:1-Baş Havlusu - -
Örnek No:2-Baş Havlusu 44 90 Örnek No:3-Omuz Havlusu 86 130 Örnek No:4-Vücut Havlusu 89 155 Örnek No:5-Baş Havlusu 45 75 Örnek No:6-Baş Havlusu 43 76 Örnek No:7-Baş Havlusu 43 83 Örnek No:8-Baş Havlusu 47 91 Örnek No:9-Omuz Havlusu 66 130 Örnek No:10-Vücut Havlusu 94 161 Örnek No:11-Baş Havlusu 47 95 Örnek No:12-Vücut Havlusu 65 160
Havluların boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum en(cm) değerleri 43 cm ile 94 cm, boy(cm) değerleri ise 75 cm ile 161 cm arasında değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir.
Tablo 2.b Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Başörtüsü Boyutlarının Dağılımı
Başörtüsünün boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum en(cm) değerleri 73 cm ile 89 cm, boy(cm) değerleri ise 74 cm ile 90 cm arasında değişkenlik gösterdiği belirlenmiştir.
Boyutları En Boy Örnek No:13- Başörtüsü 78 79
Örnek No:14- Başörtüsü 89 90 Örnek No:15- Başörtüsü 79 84 Örnek No:16- Başörtüsü 80 85 Örnek No:17- Başörtüsü 75 80 Örnek No:18- Başörtüsü 75 85 Örnek No:19- Başörtüsü 73 78 Örnek No:20- Başörtüsü 79 80 Örnek No:21- Başörtüsü 79 82 Örnek No:22- Başörtüsü 80 85 Örnek No:23- Başörtüsü 80 85 Örnek No:24- Başörtüsü 73 74 Örnek No:25- Başörtüsü 75 76 Örnek No:26- Başörtüsü 78 79
Tablo 2.c Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Peşkir Boyutlarının Dağılımı
Boyutları En Boy Örnek No:27-Peşkir 56 140 Örnek No:28-Peşkir 45 96 Örnek No:29-Peşkir 45 97 Örnek No:30-Peşkir 41 81 Örnek No:31-Peşkir 37 98 Örnek No:32-Peşkir 38 142 Örnek No:33-Peşkir 54 92 Örnek No:34-Peşkir 42 171 Örnek No:35-Peşkir 40 74 Örnek No:36-Peşkir 45 98 Örnek No:37-Peşkir - -
Peşkirlerin boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum en(cm) değerleri 37 cm ile 56 cm, boy(cm) değerleri ise 74 cm ile 171 cm arasında değişkenlik gösterdiği saptanmıştır.
Tablo 2.ç Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Kına Tası Bohçası Boyutlarının Dağılımı
Boyutları En Boy
Örnek No:38-Kına Tası Bohçası 45 46
Kına tası bohçası boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum en(cm) değerleri 45 cm, boy(cm) değerleri ise 46 cm arasında değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir.
Tablo 2.d Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Çevre Boyutlarının Dağılımı
Boyutları En Boy Örnek No:39-Çevre 96 97 Örnek No:40-Çevre 107 107 Örnek No:41-Çevre 94 93 Örnek No:42-Çevre 85 86 Örnek No:43-Çevre 87 88 Örnek No:44-Çevre 86 88 Örnek No:45-Çevre 93 92 Örnek No:46-Çevre 83 62 Örnek No:47-Çevre 73 79
Çevrenin boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum en(cm) değerleri 73 cm ile 107 cm, boy(cm) değerleri ise 62 cm ile 107 cm arasında değişkenlik gösterdiği saptanmıştır.
Tablo 2.e Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Çevre Hırka Boyutlarının Dağılımı
Boyutları Ön Etek Kol Örnek No:48-Çevre Hırka 98 44 68 Örnek No:49-Çevre Hırka 99 45 69 Örnek No:50-Çevre Hırka 82 40 59
Çevre hırkanın boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum ön(cm) değerleri 82cm ile 98 cm, etek(cm) değerleri ise 40 cm ile 45 cm, kol(cm) değerleri 59 cm ile 69 cm arasında değişkenlik gösterdiği belirlenmiştir.
Tablo 2.f Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Bohça Boyutlarının Dağılımı
Boyutları En Boy
Örnek No:51-Bohça 67 77 Örnek No:52-Bohça 70 80 Örnek No:53-Bohça 65 69
Örnek No:54-Bohça 73 74
Bohçanın boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum en(cm) değerleri 65 cm ile 73 cm, boy(cm) değerleri ise 69 cm ile 80 cm arasında değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir.
Tablo 2.g Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Mendil Boyutlarının Dağılımı
Boyutları En Boy
Örnek No:55-Mendil - - Örnek No:56-Mendil 40 44 Örnek No:57-Mendil 73 76 Örnek No:58-Mendil 25 26
Mendilin boyutları incelendiğinde minimum ve maksimum en(cm) değerleri 25 cm ile 73 cm, boy(cm) değerleri ise 26 cm ile 76 cm arasında değişkenlik gösterdiği saptanmıştır.
4.3.Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Gereçleri
Araştırma kapsamına alınan ürünlerde zemin, işleme, kenar süslemede kullanılan gereçler üzerinde yapılan gözlem ve incelemelerde elde edilen verilerin değerleri tablo 3 a, 3 b, 3 c ’de verilmiştir.
Tablo 3.a Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Zemininde Kullanılan Gereçlerin Dağılımı Zemin Gereçleri n % Pamuklu kumaş 50 86,20 İpekli kumaş 6 10,34 Kadife kumaş 2 3,44 Toplam 58 100
Tablo 3.a incelendiğinde araştırılan ürünlerin zemininde %86,20 oranında pamuklu kumaş, %10,34 oranında ipekli kumaş, %3,44 oranında kadife kumaş kullanıldığı görülmektedir.
İncelemeler doğrultusunda ürünlerin zemininde yoğun olarak pamuklu kumaş tercih edilmiş, bununla birlikte ipekli kumaşın da kullanıldığı belirlenmiştir. Az da olsa kadife kumaş kullanıldığı dikkati çekmektedir.
Hamamda suyu daha kolay çektiği için pamuklu kumaşın zeminde daha çok tercih edildiğini söylemek mümkündür. Ürünleri saklama amaçlı kullanılan bohçalarda ise kadife kumaşın kullanıldığı görülmektedir. Başörtüsü, çevre ve bohçada serin tuttuğu ve zarif gösterdiği için ipekli kumaşın tercih edildiği söylenebilir.
Tablo 3.b Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin İşlemelerinde Kullanılan Gereçlerin Dağılımı
İşleme Gereçleri n % Pamuk iplik 3 5,17
İpek iplik 3 5,17 Sim iplik 15 25,86 Yassı metal iplik 19 32,75 Pamuk iplik + Sim iplik 1 1,72 Pamuk iplik + Yassı metal iplik 2 3,44 İpek iplik + Sim iplik 1 1,72 İpek iplik + Yassı metal iplik 2 3,44 Sim iplik + Yassı metal iplik 2 3,44 Pamuk iplik + İpek iplik + Yassı metal iplik 1 1,72 Pamuk iplik + Sim iplik + Yassı metal iplik 3 5,17 İpek iplik + Sim iplik + Yassı metal iplik 3 5,17 Sim iplik + Kordonet + İpek iplik 1 1,72
Sim iplik + Metal yuvarlak pul + Tırtıl 2 3,44 Toplam 58 100
Ürünlerin işlemelerinde % 32,75 oranında yassı metal iplik, % 25,86 oranında sim iplik, % 5,17 oranında ipek iplik, pamuk iplik, pamuk iplik + sim iplik + yassı metal iplik, ipek iplik + sim iplik + yassı metal iplik, %3,44 pamuk iplik + yassı metal iplik, ipek iplik + yassı metal iplik, sim iplik + yassı metal iplik, sim iplik + metal yuvarlak pul + tırtıl, %1,72 oranında pamuk iplik + sim iplik, ipek iplik + sim iplik, pamuk iplik + ipek iplik + yassı metal iplik, sim iplik + kordonet + ipek iplik kullanıldığı saptanmıştır.
Tabloda görüldüğü gibi işlemelerde büyük oranda yassı metal iplik ve sim iplik kullanılmış olması parlak görünmesi ve gösterişli olması sebebiyle tercih edilmiştir. İşlemede ipek iplik, pamuk iplik, pamuk iplik + sim iplik + yassı metal iplik, ipek iplik + sim iplik + yassı metal ipliklere de yer verilmiştir. Ayrıca pamuk iplik + yassı metal
iplik, ipek iplik + yassı metal iplik, sim iplik + yassı metal iplik, sim iplik + metal yuvarlak pul + tırtıl gibi gereçlerde kullanıldığı tespit edilmiştir.
Yine işlemelerde pamuk iplik + sim iplik, ipek iplik + sim iplik, pamuk iplik + ipek iplik + yassı metal iplik, sim iplik + kordonet + İpek iplik kullanılmıştır.
Tablo 3.c Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Kenar Süslemesinde Kullanılan Gereçlerin Dağılımı
Kenar Süsleme Gereçleri n % Pamuk iplik 24 41,37
Sim iplik 1 1,72 Pamuk iplik + Metal yuvarlak pul 12 20,68 Pamuk iplik + Plastik yuvarlak pul + Boncuk 1 1,72 Sim iplik + Pamuk iplik 1 1,72 Sim iplik + Plastik yuvarlak pul 3 5,17 Sim harç + Yassı metal iplik 1 1,72 Yassı metal iplik + Sim iplik 1 1,72 Sim harç 6 10,34 Sim kordonet 1 1,72 Metal 1 1,72 Ahşap 2 3,44 Kordon 2 3,44 Kenar Süslemesi Yok 2 3,44 Toplam 58 100
Ürünlerin kenar süslemelerinde %41,37 oranında pamuk iplik, %20,68 oranında pamuk iplik + metal yuvarlak pul, %10,34 oranında sim harç, %5,17 oranında sim iplik + plastik yuvarlak pul, %3,44 oranında ahşap ve kordon, %1,72 oranında sim iplik, pamuk iplik + plastik yuvarlak pul + boncuk, sim iplik + pamuk iplik, sim harç + yassı metal iplik, yassı metal iplik + sim iplik, sim kordonet ve metal kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca ürünlerin %3,44’ünde kenar süslemesi yapılmamıştır.
Kenar süslemelerinde pamuk iplik ve pamuk iplik + metal yuvarlak pul çoğunlukla kullanılması işlemedeki ağırlığın kapatılmaması için yapıldığını düşündürtmektedir. Bunların dışında yüksek oranda sim harç kullanıldığı görülmüştür. Bunlara ek olarak sim iplik + plastik yuvarlak pul, ahşap ve kordon kullanılmıştır. Ayrıca azda olsa sim iplik, pamuk iplik + plastik yuvarlak pul + boncuk, sim iplik + pamuk iplik, sim harç + yassı metal iplik, yassı metal iplik + sim iplik, sim kordonet ve metal kullanıldığı tespit edilmiştir. Ürünlerin bir kısmında kenar süslemesi olmadığı anlaşılmıştır.
4.4.Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Teknik Özellikleri
Araştırma kapsamına alınan ürünlerin işleme ve kenar süslemelerinde kullanılan teknikler üzerinde yapılan gözlem ve incelemelerde elde edilen verilerin değerleri tablo 4 a ve 4 b ’de verilmiştir.
Tablo 4.a Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin İşlemelerinde Kullanılan Teknik Özelliklerinin Dağılımı
Kullanılan Teknikler İşleme
n %
Türk İşi ve Hesap İşi Teknikleri Düz sarma 21 36,20 Verev sarma 19 32,75 Balıksırtı 10 17,24 Muşabak 2 3,44 Civankaşı 1 1,72 Verev pesent 1 1,72 Düz pesent 6 10,34 Tahrirli pesent 3 5,17 Gözeme 5 8,62 Düz hesap iğnesi 11 18,96 Verev hesap iğnesi 11 18,96 Hasır iğne 3 5,17 Antika 1 1,72 Susma 3 5,17 Yardımcı Teknikler Tel sarma 7 12,06 Tel kırma 2 3,44 Artı 1 1,72 Çarpı 1 1,72 Puan 9 15,51 Tohum işi 2 3,44 İğne ardı 16 27,58 Makine dikişi 4 6,89 Tel Sarma Düz sarma 7 12,06 Verev sarma 6 10,34 Ciğerdeldi 1 1,72 Yardımcı Teknikler Verev pesent 2 3,44 Hasır iğne 2 3,44
Susma 2 3,44
Tel kırma Artı puan tekniği 14 24,13
Dival İşi
Düz sarma 3 5,17
Yarmalı sarma 1 1,72 Yardımcı Teknikler İğne ardı 2 3,44 Tırtıl tutturma 2 3,44 Pul dikme 2 3,44
Atma işi 1 1,72
Toplam 58 100
Tablo 4 a incelendiğinde ürünlerin işlemelerinde Türk işi ve hesap işi tekniklerinden %36,20 oranında düz sarma, %32,75 oranında verev sarma, %18,96 oranında düz hesap iğnesi ve verev hesap iğnesi, %17,24 oranında balıksırtı, %10,34 oranında düz pesent, %8,62 oranında gözeme, %5,17 oranında tahrirli pesent, hasır iğne, susma, %3,44 oranında muşabak, %1,72 oranında civankaşı, verev pesent ve antika kullanıldığı görülmektedir.
İşlemelerde Türk işi ve hesap işi tekniklerinden yoğun olarak düz sarma, verev sarma, düz hesap iğnesi ve verev hesap iğnesinin uygulandığı görülmektedir. Aynı yoğunlukta olmamasına rağmen balıksırtı, düz pesent ve gözeme iğneleri uygulanmıştır. Az da olsa tahrirli pesent, hasır iğne, susma, muşabak civankaşı, verev pesent, antika tekniklerinin uygulandığı dikkati çekmektedir.
Tablodan anlaşıldığı üzere Türk işi ve hesap işine yardımcı olarak %27,58 oranında iğne ardı, %15,51 oranında puan, %12,06 oranında tel sarma, %6,89 oranında makine dikişi, %3,44 oranında tel kırma ve tohum işi, %1,72 oranında artı ve çarpı iğnelerinin kullanıldığı belirlenmiştir.
Türk işi ve hesap işine yardımcı iğnelerden ağırlıklı olarak iğne ardı, puan, tel sarma iğnelerinin kullanıldığı; buna karşın makine dikişi, tel sarma, tohum işi, artı ve çarpı iğnelerinin az da olsa kullanıldığı göze çarpmaktadır.
Tabloya göre ürünlerin işlemelerinde tel sarma tekniklerinden %12,06 oranında düz sarma, %10,34 oranında verev sarma, %1,72 oranında ciğerdeldi kullanılmıştır ve yardımcı iğne tekniklerinden %3,44 oranında verev pesent, hasır iğne, susma kullanıldığı gözlenmiştir.
İşlemelerde tel sarma tekniğinin iğnelerinden düz sarma, verev sarma, ciğerdeldi ve yardımcı iğne olarak verev pesent, hasır iğne, susma iğne tekniklerinin kullanıldığı belirlenmiştir.
Tablodan izlendiğinde işlemelerde %24,13 oranında tel kırma tekniğinde yer alan artı puan tekniğinin kullanıldığı göze çarpmaktadır.
İşlemelerde tel kırma tekniği olan artı puan tekniğinin kullanıldığı belirlenmiştir.
Tabloya göre işleme tekniklerinden dival işinde %5,17 oranında düz sarma, %1,72 oranında yarmalı sarma iğnesinin kullanıldığı anlaşılmıştır. Yardımcı iğne ise %3,44 oranında iğne ardı, tırtıl tutturma, pul dikme, %1,72 oranında atma işi kullanılmıştır.
Dival işi iğne tekniklerinden düz sarma, yarmalı sarma iğnesi kullanıldığı gibi yardımcı iğne olarak iğne ardı, tırtıl tutturma, pul dikme ve atma işi kullanılmıştır.
Tablo 4.b Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Kenar Süslemelerinde Kullanılan Teknik Özelliklerinin Dağılımı
Kenar Süsleme Teknikleri n % Saçak bağlama 1 1,72 Saçak bükme 3 5,17 Saçak bağlama + Saçak bükme 12 20,68 Püskül bırakma 1 1,72 Makine dikişi 2 3,44 Harç tutturma 4 6,89 Harç tutturma + Makine dikişi 1 1,72 Harç tutturma + Oyulgama 1 1,72 Kıvırarak sürfile dikişi 7 12,06 Tığ oyası 5 8,62 Tığ oyası + Tel sarma 1 1,72 Pul, boncuk ile tığ oyası 1 1,72 Pullu firkete oyası 15 25,86 Çerçeve 3 5,17 Kenar süslemesi yok 2 3,44 Toplam 58 100
Tablodan anlaşıldığına göre kenar süslemesi olarak %25,86 oranında pullu firkete oyası, %20,68 oranında saçak bağlama + saçak bükme, %12,06 oranında kıvırarak sürfile dikişi, %8,62 oranında tığ oyası, %6,89 oranında harç tutturma, %5,17 oranında saçak bükme, %3,44 oranında makine dikişi, %1,72 oranında saçak bağlama, püskül bırakma, harç tutturma + makine dikişi, harç tutturma + oyulgama, tığ oyası + tel sarma, pul, boncuk ile tığ oyası kullanıldığı saptanmıştır.
Ürünlerin %5,17 oranında çerçeveletildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca %3,44 oranında ürünlerde kenar süslemesi kullanılmadığı görülmüştür.
İncelemelerin sonucuna göre kenar süslemesi olarak büyük oranda pullu firkete oyası ve saçak bağlama + saçak bükme kullanılmıştır. Bir kısmında kıvırarak sürfile dikişi, tığ oyası ve harç tutturma kullanılırken bir bölümünde de saçak bükme ve makine dikişi kullanıldığı tespit edilmiştir. Az da olsa saçak bağlama, püskül bırakma, harç tutturma + makine dikişi, harç tutturma + oyulgama, tığ oyası + tel sarma, pul, boncuk ile tığ oyası kullanıldığı saptanmıştır.
Ürünlerin bir kısmının çerçeveletildiği anlaşılmaktadır. Ayrıca ürünlerin bazılarında kenar süslemesi kullanılmadığı görülmüştür.
4.5. Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Renk Özellikleri
Renk; çeşitli cisimlere yansıyarak, göze gelen ışınların beyin tarafından idrak edilmesi sonucu oluşan duygu olarak tanımlanabilir. Göze gelen ışınların belli değerlerine karşı duyarlı olan insan, bunların çeşitli niteliklerini renkler olarak algılar. Bir rengin çeşitleri “ton” olarak nitelendirilirken bir renk tonunun açıklık veya koyuluk derecesine “ton değeri” denir ( Korkusuz,1990,s.38–39).
Bir nakışta koton, ipek v.s. işleme malzemesi canlı renklerden seçileceği zaman, zemin için nötr bir renk seçilir. Beyazlar açıklı koyulu bejler, griler, gri yeşil, gri mavi tonları üzerine renk bulmak kolaydır. Beyaz üzerine ahenkli olmak şartı ile her renk kullanılır. (Gözükızıl, 1962, s.26).
Beyaz renk; sıcak renkte, soğuk; soğuk renkte sıcak tesiri uyandırır. Güzel bir motif çoğu zaman renkleri uygun olarak kullanılmadığı için güzelliğini kaybeder. İşlemede kullanılacak renkler seçilirken, işlenecek kumaşın rengi ve kullanılacağı yer göz önünde bulundurulur (Beşoğul,1977,s.17).
Araştırma kapsamındaki ürünlerin zemin, işleme, kenar süslemelerinde kullanılan renklerin üzerinde yapılan gözlem ve incelemelerde elde edilen verilerin değerleri tablo 5’de verilmiştir.
Tablo 5. Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Renk Özelliklerinin Dağılımı
Kullanılan Renkler Zemin İşleme Kenar Süsleme
n % n % n % Altın sarısı - - 39 67,24 19 32,75 Gümüş beyazı - - 17 29,3 11 18,96 Beyaz 26 44,82 1 1,72 26 44,82 Krem 28 48,27 6 10,34 12 20,68 Siyah - - 7 12,06 1 1,72 Turuncu - - 4 6,89 - - Eflatun - - 1 1,72 - - Çingene Pembe - - 4 6,89 - - Turkuaz - - 3 5,17 - - Kırmızı 2 3,44 4 6,89 1 1,72 Sarı 1 1,72 2 3,44 1 1,72 Bordo 1 1,72 - - - - Petrol yeşili - - 2 3,44 - -
Açık yaprak yeşili - - 4 6,89 - -
Koyu yaprak yeşili - - 2 3,44 - -
Açık yağ yeşili - - 6 10,34 - -
Koyu yağ yeşili - - 5 8,62 - -
Açık fosfor yeşili - - 6 10,34 - -
Koyu fosfor yeşili - - 4 6,89 - -
Açık taba - - 5 8,62 - - Koyu taba - - 5 8,62 - - Açık mavi - - 6 10,34 - - Koyu mavi - - 6 10,34 - - Açık hardal - - 3 5,17 - - Koyu hardal - - 3 5,17 - - Açık kahverengi - - 3 5,17 - - Koyu kahverengi - - 1 1,72 - -
Açık patlıcan moru - - 1 1,72 - -
Koyu patlıcan moru - - 4 6,89 - -
Açık pembe - - 4 6,89 - - Koyu pembe - - 1 1,72 - - Açık mor - - 2 3,44 - - Koyu mor - - 2 3,44 - - Açık sıklamen - - 3 5,17 - - Koyu sıklamen - - 5 8,62 - - Açık bej - - 2 3,44 - - Koyu bej - - 1 1,72 - - Açık gri - - 2 3,44 - - Koyu gri - - 2 3,44 - - Açık yavruağzı - - 1 1,72 - - Koyu yavruağzı - - 1 1,72 - - Koyu bordo - - 2 3,44 - - Kahverengi - - - - 1 1,72 Çimen yeşili - - - - 1 1,72 Mavi - - - - 1 1,72 Toplam 58 100 58 100 58 100
Tablo 5 incelendiğinde araştırma kapsamına alınan ürünlerin zemininde % 48,27 oranında krem, % 44,82 oranında beyaz, % 3,44 oranında kırmızı, % 1,72 oranında bordo ve sarı kullanıldığı görülmektedir.
Zemin rengi olarak ürünlerin çoğunluğunda krem ve beyaz kullanıldığı, az da olsa kırmızı, bordo ve sarıya yer verildiği tespit edilmiştir.
Araştırma kapsamındaki ürünlerin işlemelerinde %67,24 oranında altın sarısı, %29,3 oranında gümüş beyazı, %12,06 oranında siyah, %10,34 oranında krem, açık yağ yeşili, açık fosfor yeşili, açık mavi, koyu mavi kullanıldığı tespit edilmiştir. Az da olsa %8,62 oranında koyu yağ yeşili, açık taba, koyu taba, koyu sıklamen, %6,89 oranında turuncu, çingene pembe, kırmızı, açık yaprak yeşili, koyu fosfor yeşili, koyu patlıcan moru, açık pembe, %5,17 oranında turkuaz, açık hardal, koyu hardal, açık kahverengi, açık sıklamen kullanılmıştır. Çok az da olsa %3,44 oranında sarı, petrol yeşili, koyu yaprak yeşili, açık mor, koyu mor, açık bej, açık gri, koyu gri, koyu bordo, %1,72 oranında beyaz, eflatun, koyu kahverengi, açık patlıcan moru, koyu pembe, koyu bej, açık yavruağzı, koyu yavruağzı kullanılmıştır.
İşlemelerde kullanılan renklerin büyük çoğunluğunu altın sarısı, gümüş beyazı siyah, krem, yeşil tonları ve mavinin oluşturduğunu, az da olsa yağ yeşili, yaprak yeşili, fosfor yeşili, taba, sıklamen, turuncu, pembe, kırmızı, mor, turkuaz, hardal ve kahverengine yer verildiği tespit edilmiştir. Çok az sayıda sarı, petrol yeşili, mor, bej, gri, bordo, beyaz, eflatun, yavruağzı kullanılmıştır.
Ürünlerin kenar temizlemeleri incelendiğinde %44,82 oranında beyaz, %32,75 oranında altın sarısı, %20,68 oranında krem, %18,96 oranında gümüş beyazı, % 1,72 oranında siyah, kırmızı, sarı, kahverengi, çimen yeşili, mavi kullanıldığı görülmüştür.
Kenar temizleme rengi olarak büyük oranda beyaz, altın sarısı, krem ve gümüş beyazına ağırlık verilmesi; renklerin genelde işleme ve kumaş rengine uyumlu olarak seçildiğini göstermektedir.
4.6. Ankara İli Beypazarı İlçesi Geleneksel Hamam Kültüründe Kullanılan İşlemeli Ürünlerin Motif Özellikleri
Desen, bir yüzeyin üzerinde nesnelerin renklerini değil de biçimlerini canlandıran resim olarak tanımlanabilir. Uygulanan teknik ne olursa olsun bütün görsel sanatlar desene dayanır (Eronç,1984,s.9).
Birçoğu yan yana gelerek bir bezeme işini oluşturan ve kendi başlarına birer birlik olan unsurlardan her birine motif denir (Okan,1980,s.5).
Çok eski devirlere ait işlemelerde sembolik ve geometrik şekilli motifler görülür. Bazı işleme motiflerinde de üsluplaşmış kuş ve balık şekillerine rastlanmıştır. Bu şekiller sonra bitki motiflerine dönüşerek anlaşılmaz hale gelmişlerdir. XVIII. yüzyıldan sonraki motiflerin konusu ise tabiattan alınmış yaprak, çiçek, meyve ve manzaralardan oluşmuştur (Fenercioğlu, 1973,s.21).
Bezeme çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
1. Bitkisel bezemeler: Bezemelerin en yaygın bir kolu olup çok zengin ayrıntılar halinde bulunurlar. Örneğin; çiçek, yaprak, ağaç, meyve vb.
(Fotoğraf No:15, 16, 17, 21…vb.)
2. Figürlü Bezemeler (Hayvansal motifler): Örneğin; kuş, geyik, balık vb. (Fotoğraf No:29, 31, 33, 35…vb.)
3. Geometrik Bezemeler (Sembolik motifler): Örneğin; daire, üçgen vb. (Fotoğraf No:32, 36, 37, 38, 40…vb.)
4. Nesneli Bezemeler (Mimari ve insan yapısı): Örneğin; vazo, ibrik, ev, gemi vb. (Fotoğraf No:42, 46, 47, 48, 49, 51 vb.)
6. Kozmik Bezemeler: Örneğin; ay, yıldız, güneş vb. (Fotoğraf No:28, 27, 62 vb.)
Araştırma kapsamındaki ürünlerin işlemelerinde kullanılan motifler üzerinde