Bu araştırmaya dâhil edilen 98 olgunun 68’ini (%69,4) erkeklerin, 30’unu (%30,6) kadınların oluşturduğu görüldü. Erkeklerin olay tarihindeki yaş ortalaması 36,01±12,68, kadınların olay tarihindeki yaş ortalaması 36,46±14,82 olarak saptandı (Tablo 1). Olguların sırasıyla 53’ünün (%54,1) Adli Rapor Biriminden, 35’inin (%35,7) Kulak Burun ve Boğaz Hastalıkları Anabilim Dalından, 9’unun (%9,2) Adli Tıp Anabilim Dalından, 1’inin (%1) Nöroloji Anabilim Dalından koku testi yapılması amacıyla Biyofizik Anabilim Dalına gönderildiği saptandı (Tablo 2).
Tablo 1. Cinsiyete göre olay tarihindeki yaş ortalamaları.
Yaş
Cinsiyet Sayı (n) Yüzde (%) Minimum Maximum Ortalama Std. Sapma
Erkek 68 69,4 12 63 36,01 12,68
Kadın 30 30,6 14 69 36,46 14,82
Tablo 2. Koku testi yapılması amacıyla olguları Biyofizik Anabilim Dalına gönderen birim.
Gönderen Yer Sayı (n) Yüzde (%)
Adli Rapor Birimi 53 54,1
Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı 35 35,7
Adli Tıp Anabilim Dalı 9 9,2
Nöroloji Anabilim Dalı 1 1,0
Olgular için rapor düzenlenmesi istemi yapan makamlar Tablo 3’te gösterilmiştir. 38 (%38.7) olgunun ise istem makamı bilgisine ulaşılamadı (Tablo 3).
Tablo 3. Rapor düzenlenmesi istemi yapan makam.
İstemde Bulunan Makam Sayı (n) Yüzde (%)
Ceza Mahkemesi 22 22,4
Hukuk Mahkemesi 17 17,4
Ticaret Mahkemesi 14 14,3
Engelli Sağlık Kurulu 3 3,1
Sigorta Tahkim Komisyonu 3 3,1
Tüketici Mahkemesi 1 1,0
Bilgisine Ulaşılamayan 38 38,7
Toplam 98 100,0
Yaralanmaya yol açan olay türleri incelendiğinde en sık % 28,6 (n=28) ile araç dışı trafik kazalarının yer aldığı görüldü. Yaralanmaya neden olan olay türleri Tablo 4’te gösterildi. Bu araştırmada olay sırasında kafa travmasına maruziyet (kafaya darbe, kafayı sert zemine çarpma vb.) incelendiğinde, 98 olgudan 96’sının (%98) olay sırasında kafa travmasına maruz kaldığı, 2 (%2) olguda ise yaralanmanın kafa travmasına maruz kalmadan, yalnızca yüz bölgesinden kesici delici alet ile meydana geldiği saptandı.
Tablo 4. Yaralanmaya neden olan olay türleri.
Olay Türü Sayı (n) Yüzde (%)
Araç dışı trafik kazası 28 28,6
Araç içi trafik kazası 21 21,4
Motosiklet kazası 18 18,4
Düşme 11 11,2
Darp 13 13,3
Kesici-delici alet yaralanması 5 5,1
Bisiklet kazası 1 1,0
Yüze metal cisim çarpması 1 1,0
Koku alma ile ilgili şikâyetleri olması nedeniyle yönlendirilen olgulardaki yaralanan bölgeler ve yaralanma türleri incelendiğinde; en sık olarak 32 (%32,7) olguda yüz yaralanması (kırık, yumuşak doku travması vb.) meydana geldiği, bunu 24 (%24,5) olguda meydana gelen kafa kemiği kırığı ile birlikte kafa içi yaralanmanın (kontüzyon, beyin zarları arasına kanama vb.) izlediği, 19 (%19,4) olguda yalnızca kafa içi yaralanma (kontüzyon, beyin zarları arasına kanama vb.) meydana geldiği saptandı (Tablo 5 ).
Tablo 5. Meydana gelen yaralanma bölgeleri ve yaralanma türleri.
Yaralanma Bölgeleri ve Türleri Sayı (n) Yüzde (%) Yüz yaralanması (yüz kemiklerinde kırık, yüzde laserasyon vb.) 32 32,7 Kafa kemiği kırığı ve kafa içi yaralanma (beyin zarları arasına
kanama, kontüzyon vb.) 24 24,5
Kafa içi yaralanma (beyin zarları arasına kanama, kontüzyon vb.) 19 19,3
Kafa kemiği kırığı 7 7,1
Yüz kemiği kırığı ve beyin kanaması 5 5,1
Kafa kemiği kırığı ve yüz yaralanması 4 4,1
Kafa ve yüz kemiği kırığı, beyin kanaması 4 4,1
Bilgisine ulaşılamayan 3 3,1
Toplam 98 100,0
Yaralanma sonucu yoğun bakımda yatış süreleri incelendiğinde, 69 (%70,4) olgunun bilgisine ulaşıldı. 69 olgudan 11’i (%15,9) yoğun bakım yatışı olmadığını belirtti. Yoğun bakımda yattığı süreyi yaklaşık olarak belirten 58 (%84,1) olgunun ortalama yoğun bakım yatış süresinin 11,3±11,7 gün olduğu; olguların ifadelerine göre değerlendirilen sürelerin maksimum ve minimum değerlerinin 2-60 gün arasında olduğu saptandı.
Biyofizik Anabilim Dalına koku kaybı şikâyetleri nedeniyle gönderilen olguların şikâyetleri incelendiğinde, 53’ünün (% 54,1) hiç koku alamama, 14’ünün (% 14,3) koku almada azalma şikâyetleri ile başvurduğu görüldü (Tablo 6).
Tablo 6. Olguların koku duyusu ile ilgili şikâyetleri.
Şikâyet Sayı (n) Yüzde (%)
Hiç koku alamama 53 54,1
Koku almada azalma 14 14,3
Koku olduğunu fark etme ancak tanımlayamama 9 9,2
Koku almada azalma ile birlikte tanımlayamama 9 9,2
Normal kokuları kötü olarak algılama 5 5,1
Gecikmiş koku alma 3 3,1
Bazen kötü koku algılama 2 2,0
Her kokuyu hoş olarak ve az algılama 1 1,0
Kötü kokuyu alamama 1 1,0
Ara sıra koku alma 1 1,0
Toplam 98 100,0
Koku bozukluğu şikâyetlerinin ilk olarak ne zaman başladığı hususunda 41 (%41,8) olgunun bilgisine ulaşıldı. 41 olgunun 22’si (%53,6) olaydan 0-1 ay sonra koku bozukluğu şikâyeti olduğunu fark ettiğini belirtti (Tablo 7).
Tablo 7. Koku bozukluğu şikâyetlerinin başlama zamanı. Başlama zamanı Sayı (n) Toplam olgular
içerisindeki yüzde (%) Cevabına ulaşılanlar arasındaki yüzde (%) 0-1 ay sonra 22 22,4 53,6 2-3 ay sonra 5 5,1 12,2 4-5 ay sonra 4 4,1 9,8 Yaklaşık 6 ay sonra 9 9,2 22
Yaklaşık 2 yıl sonra 1 1,0 2,4
Cevabına ulaşılamayan olgu 57 58,2
Zaman içerisinde koku bozukluğu şikâyetleriyle ilgili herhangi bir değişiklik olup olmadığı sorgulandığında ise 42 (%42,9) olgunun bilgisine ulaşıldı. Bilgisine ulaşılan 42 olgudan 25’i (%59,5) herhangi bir değişiklik olmadığını, 15’i (%35,7) zamanla koku şikâyetlerinde iyileşme olduğunu, 2’si (%4,8) ise ilk zamanlar kötü koku duyduğunu ve zaman içerisinde hiç koku alamamaya başladığını belirtti.
Olay ile Biyofizik Anabilim Dalında koku testi yapılan tarih arasındaki süreler incelendiğinde; olguların olay üzerinden ortalama 44,36 ± 30,1 ay sonra başvurduğu, minimum ve maximum başvuru sürelerinin sırasıyla 7 ay ve 155 ay olduğu saptandı.
Bu araştırmaya dâhil edilen olgulardan, mevcut koku bozukluğu şikâyetlerine ek olarak, 44’ü (%44,9) tat alma ile ilgili de sorunları olduğunu, 17’si (%17,3) görme ile alakalı sorunları olduğunu, 9’u (%9,2) işitmede azalması olduğunu, 1’i (%1) ise ara ara kulağında çınlama şikâyeti olduğunu bildirdi. Bu olgular arasından 1’i (%1) hem işitmede azalma hem de görme ile ilgili şikâyetleri olduğunu bildirdi. Tüm olgulardan yalnızca 7’sinin (%7,1) olay sırasında kulağından kan geldiği bilgisine ulaşıldı. Olay sırasında kulağından kanama olduğunu belirten bu 7 olgu arasından 3’ünde işitmede azalma, 1’inde kulağında çınlama şikâyeti mevcuttu. Aynı zamanda tüm olgular arasından 37’si (%37,8) unutkanlık şikâyeti olduğunu belirtti. Koku kaybı şikâyetlerine ek olarak tat alma ile ilgili şikâyetleri olduğunu belirten 44 olgudan 26’sı (%59,1) yemeklerden eskisi gibi lezzet alamadığını belirtti (Tablo 8).
Tablo 8. Koku bozukluğu şikâyetlerine ek olarak tat alma ile ilgili şikâyet tarifleyenler
Olguların Şikâyetleri Sayı (n) Yüzde (%)
Tat ile ilgili sorun yok 54 55,1
Eski lezzeti alamama 26 26,5
Tat almada azalma 16 16,3
Hiç tat alamama 2 2,1
Toplam 98 100,0
Bu araştırmaya dâhil edilen olguların 86’sının (%87,8) sigara kullanıp kullanmadığı bilgisine ulaşıldı. 86 olgudan 35’i (%40,7) günde bir paketten az, 17’si (%19,8) günde 1-2 paket arasında sigara kullandığını belirtti. 34’ü (%39,5) ise sigara kullanmadığını belirtti.
Araştırmaya dâhil edilen 98 olgudan 7’si (%7,1) kronik hastalığının (Multiple Skleroz, Hipotiroidi, Tip I veya Tip II Diabetes Mellitus, Akdeniz Anemisi, Guatr, Sedef, Kolesterol) olduğunu, 7’si (%7,1) ise kronik ilaç kullanımının (İnsülin, Sodyum Valproat, Olanzapin, Venlafaksin, Levotiroksin, Paroksetin ) olduğunu belirtti.
Bu araştırmaya katılan 98 olgudan 95’i (%96,9) burun bölgesindeki havalanma açısından değerlendirildiğinde; 33 (%33,7) olguda havalanmada sorun olduğu, 62 (%63,3) olguda ise havalanmada sorun olmadığı düşünüldü.
Olfaktör Uyartılmış Potansiyel Testi’nin alışkanlık yapacak sıklıkta ve sayıda solunum senkronizasyonu olmadan yapılan 3. kayıt sonuçları incelendiğinde; 98 olguda (%100) uyartılmış potansiyel cevap alınmadığı görüldü. Sıklıkla verilen koku uyarısına 92 (%93,9) olgunun nasıl tepki verdiği bilgisine ulaşıldı. 92 olgudan 27’sinde (%29,3) rahatsızlık yarattığı (öksürme, yüz buruşturma, boğaz yanması gibi), 65 (%70,7) olguda ise herhangi bir rahatsızlık yaratmadığı görüldü.
Test sonuçlarına göre olgular değerlendirildiğinde, 39 (%39,8) olgunun normosmik olduğu saptandı (Tablo 9).
Tablo 9. Test sonucuna göre olguların koku duyusu sonuçları.
Test Sonuçları Sayı (n) Yüzde (%)
Normosmik 39 39,8
Hiposmik 38 38,8
Anosmik 21 21,4
Toplam 98 100,0
Test bittikten sonra olgulara koku alıp almadığı sorulduğunda; 77 (%78,6) olgunun cevabına ulaşıldı. 77 olgudan 37’si (%48,1) test sırasında herhangi bir koku almadığını, 32’si (%41,5) test sırasında koku aldığını beyan etti (Tablo 10).
Tablo 10. Test sonrası koku duyusu ilgili olgu beyanları.
Olgu Beyanları Sayı (n)
Tüm Olgular İçerisindeki Yüzde (%) Cevabına Ulaşılanlar İçerisindeki Yüzde (%)
Test sırasında koku almıyor 37 37,8 48,1
Test sırasında koku alıyor 32 32,6 41,5
Test sırasında kokuyu kötü olarak algılıyor 8 8,2 10,4
Beyanına Ulaşılamayan 21 21,4
Olguların alınan anamnezi, yapılan muayenesi, tıbbi bilgileri ve test sonuçları birlikte değerlendirildiğinde, koku duyuları ile ilgili rapor sonuçları Tablo 11’de verilmiştir.
Tablo 11. Olguların alınan anamnezi, yapılan muayenesi, tıbbi bilgileri ve test sonuçları birlikte değerlendirildiğinde koku duyuları ile ilgili raporlanan sonuçları.
Olguların Raporlanan Koku Duyusu Bozuklukları Sayı (n) Yüzde (%)
Hiposmik 44 44,9
Anosmik 22 22,4
Normosmik 16 16,3
Hiposmi ve Parosmi 5 5,1
Hiposmi, Parosmi, Kakosmi 4 4,1
Parosmi 4 4,1
Algısal koku kaybı 2 2,1
Fantosmi 1 1,0
Toplam 98 100
Olguların karşılaştırılan verileri (Tablo 12) arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığının değerlendirilmesi için Chi-Square Testi uygulandı. İstatistiksel olarak anlamlı olup olmadığı Tablo 12’de belirtildi.
Tablo 12. Karşılaştırılan veriler arasındaki istatistiksel anlamlılık tablosu.
Karşılaştırılan veriler Sayı (n) P değeri Meydana gelen yaralanma türü Rapor sonuçları1 95 p>0.05* Yoğun bakımda tedavi görme-görmeme Koku testi sonuçları2 69 p>0.05* Yoğun bakım kalma süreleri Koku testi sonuçları 58 p>0.05* Travmaya maruz kalan kafa bölgesi Koku testi sonuçları 39 p>0.05* Travmaya maruz kalan kafa bölgesi Rapor sonuçları 39 p>0.05* Kafa içi kanama olanların kanama bölgesi Koku testi sonuçları 17 p>0.05* Kafa içi kanama olanların kanama bölgesi Rapor sonuçları 17 p>0.05* Sigara kullanma veya miktarı Koku testi sonuçları 86 p>0.05* Sıklıkla verilen kokudan rahatsız olma-olmama Rapor sonuçları 92 p>0.05*
*İstatistiksel olarak veriler arasında anlamlı bir ilişki yok
1Alınan anamnezi, yapılan muayenesi, tıbbi bilgileri ve test sonuçları birlikte değerlendirilerek
düzenlenen rapor sonuçları,