BUCAK TOHUM MEŞCERESİ

Bucak Orman İşletmesindeki tohum meşceresi de incelenmiştir. Tohum meşceresi kızılçamın optimum kuşağında yer almaktadır. Kızılçamın optimum kuşağı 600-800 m arasında ve deniz etkisini alan arazide gelişmiştir. Deniz etkisine kapalı arazide kızılçam için (iklim özellikleri bakımından) optimum kuşağı söz konusu değildir. Bu farkın en tipik örneği Antalya ile yanı başındaki Bük Araştırma Ormanı arasındaki iklim farkında görülmektedir. Bucak tohum meşceresi de deniz etkisini alan ve almayan yöreler arasındaki farklar göz önüne alınarak değerlendirilmelidir. Diğer bir deyimle; Bucak tohum meşceresinden toplanan tohumlar ile tohum bahçelerinde yetiştirilen ağaçlardan alınan tohumlar aynı yükselti iklim basamağında her iklim tipinde ve her toprakta kullanılamaz.

Aynı yükselti basamağında sadece kendisine uygun iklim yörelerinde kullanılabilir. Bucak tohum meşceresinden alınan tohumlardan yetiştirilen fidanların, kızılçamın optimum kuşağında ve dışında hangi iklim yörelerinde (Eşit toprak ve anakaya koşullarında) başarı ile kullanılabileceğine dair bir araştırma da yapılmamıştır. Varsayımlar üzerinden fikirler yürütülebilir. Ama ormancılıkta her akla hoş gelen fikre göre uygulama yapılamaz. Çünkü yanlış uygulamanın sonucu en yakın 50-60 yılda görülebilir.

Bucak tohum meşceresinde meşcere içi boy ve çap farkları vardır. Ağaçlar arasındaki boy ve çap farkları; (1) Ağaçların yaşına, (2) Aynı yaşlı ağaçların gençlik çağlarında alabildikleri ışığa (Siper etkisi), (3) Ağaç köklerinin anakayanın çatlak sistemi ile ilişkilerine bağlı olduğu gibi, (4) Meşcere içi genetik değişkenliğe de bağlı olması mümkündür (Resim 10).

- 44 -

RESİM 10. BUCAK KIZILÇAM TOHUM MEŞCERESİ KIZILÇAMIN OPTİMUM KUŞAĞINDADIR. ANCAK AYNI GİBİ GÖRÜNEN AĞAÇLAR FARKLIDIR. (Meşcerede aynı üst boyda, farklı çaplarda ağaçlar vardır. Bu fark aynı yaşlı ağaçlar arasında; (1) Toplum içindeki genetik değişkenlik ile veya (2) Anakaya çatlaklarının etkisi ile veya (3) Gençlik çağında ağaçların farklı ışık almalarına bağlı olarak oluşabilir.

M. DOĞAN KANTARCI

- 45 -

6. SONUÇ

Türkiye’nin odun hammaddesi işleyen sanayiinin ihtiyacının ülke ormanlarından karşılanması için Orman Genel Müdürlüğü “Endüstriyel Ağaçlandırma Çalışmaları Eylem Planı (2013-2023)” adı altında bir girişimde bulunmuştur. Türkiye’de hızlı gelişen ağaç türleri ile ağaçlandırma (Diğer deyimle endüstriyel ağaçlandırma) yapılabilecek alanlar bir yandan iklim, öte yandan arazi eğimi, anakaya ve toprak özellikleri bakımından sınırlıdır. Ülkemiz dağlık yapıda olup, eğimi makinalı çalışmaya uygun olan alanlar da tarım için kullanılmaktadır.

Kurak iklim tiplerinin ve yaz kuraklığının yaygın olduğu ülkede endüstriyel ağaçlandırma için uygun yöreler de kısıtlıdır. Ormanlarımızın yayıldığı dağlık arazideki yetişme ortamı özellikleri de daha fazla odun ham maddesi üretimine elvermemektedir. Bu durumda odun ham maddesini kullanacak sanayiin de Türkiye’nin odun üretimine göre kurulması gerekmektedir. Diğer bir anlatımla; Türkiye ormanları verim/üretim dengesini bozacak bir kesim/üretim programına zorlanamaz. Türkiye ormanları verim/üretim dengesini bozacak aşırı faydalanmaya zorlanırsa, kapalılığını kaybeder. Yüksek yağışlar yüzeysel akışa ve sellere dönüşür. Türkiye Ormancılığının asıl görevi dağlık arazi yapısına uygun olarak ormanların yetişmesini, yetiştirilmesini, toprakların korunmasını, sellerin önlenmesini sağlamak ve bu görevlerin elverdiği ölçüde odun hammaddesi üretimidir. Türkiye Ormancılığının görevi “Ormanların verimi üstünde (Tahammülünü zorlayarak)” kesim yapıp, hesapsızca kurulmuş olan sanayii desteklemek değildir.

Endüstriyel ağaçlandırma yapılacak alanların özellikleri bu konuda yapılmış çeşitli bilimsel ve teknik yayınlarda belirtilmiştir. Bu bilimsel çalışmalara uygun olmayan uygulama teknikleri ile endüstriyel ağaçlandırmaya kalkışmak, ormanlarımızın tahrip edilmesine ve topraklarımızın erozyona uğramasına ve de oluşan sellerin yerleşim yerleri ile sanayi alan ve tesislerini tahrip etmesine yarar.

Hızlı gelişen orman ağacı türleri ile endüstriyel ağaçlandırma. “Endüstriyel ağaçlandırmaya uygun” iklim tiplerinin etkili olduğu, anakaya ve toprağın uygun olduğu yörelerde yapılır. Kurak mıntıkalarda, dik eğimli arazide, küçük alanlarda, karstlaşmış kireç taşı üstündeki sığ ve taşlı topraklarda ağaçlandırma yapılabilir ama bu endüstriyel ağaçlandırma değildir. Arazide görülen uygulamalar “Endüstriyel ağaçlandırma” usûl ve tekniklerine uygun değildir. Bu uygulamalar kalın çaplı kızılçam ormanlarının kesilip, yok edilmesi ve genellikle kurak yörelerde, yetişme ortamına uygun olmayan toprak işlemeleri ile yapılmış ağaçlandırmalardır.

KAYNAKLAR:

Bu kaynaklar konu hakkında daha fazla bilgi edinilmesi için verilmiştir.

Ayık, C., Yılmaz, H., 1992; Diri Örtü Temizliği ve Toprak İşleme Ekipmanlarının

Ağaçlandırma Sahalarının Toprakları Üzerindeki Etkileri. Teknik Bülten No: 155, İZMİT Birler, A.S., 2009; Endüstriyel Orman Ağaçlandırmaları, T.C. Düzce Üni. Orman Fakültesi yay. Nu. 4, Özlem Matbaası-İzmit, Enat A.Ş. İstanbul.

Fidan, C. 2017; Ülkemizde yürütülen endüstriyel ağaçlandırma çalışmalarında

uygulanmakta olan arazi hazırlığı ve kültür bakım yöntemlerinin değerlendirilmesi. 2023’e Doğru Doğa ve Ormancılık Sempozyumu bildiriler kitabı (sh.19) 3-6.12.2017-Antalya, TMMOB Orman Mühendisleri Odası yayını ISBN 978-605-01-1108-8 Ankara.

Kantarcı, M.D. 1983; Kerpe Tur-71/521 Ağaçlandırma Alanında Uygulanan Arazi Hazırlığı ve Toprak İşlemesi Yöntemlerinin Toprak Özellikleri ve Sahil Çamı Fidanlarının Gelişimi

Üzerindeki Etkileri, İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Cilt: 33, Sayı:2, (104 – 140), İstanbul.

Kantarcı, M.D., Koparal, S. 1984; Türkiye’nin Batı Akdeniz Bölümündeki Kızılçam

Ağaçlandırmaları (Almanca Özeti ile birlikte). İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Cilt: 34, Sayı:2, (58 – 80), İstanbul.

- 46 -

Kantarcı, M.D. 1984; Türkiye’nin Batı Akdeniz Bölümündeki Ağaçlandırmalarında Ekolojik Değerlendirmeler (Almanca özeti ile birlikte). İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Cilt: 34, Sayı:2, (81 – 103), İstanbul.

Kantarcı, M.D., Çalışkan, A. 1985; Bakir Bir Kızılçam Ormanında (Cerle Deresi-Manavgat) Ekolojik İncelemeler (Almanca Özeti ile birlikte). İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Cilt: 35, Sayı:2, (19 – 41), İstanbul.

Kantarcı, M.D. 1985; Dibek (Kumluca) ve Çamkuyusu (Elmalı) Sedir (Cedrus libani A.

Richard) Ormanlarında Ekolojik Araştırmalar (Almanca Özeti ile birlikte). İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Cilt: 35, Sayı:2, (19 – 41), İstanbul.

Kantarcı, M.D., Parlakdağ, S., Pehlivan, N. 1986; Sedir Ormanlarının Gençleştirilmesinde Yangın Kültürü ve Ekolojik Yorumu (Almanca Özeti ile birlikte), İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri: A, Cilt: 36, Sayı:2, (20-43), İstanbul.

Kantarcı, M.D. 1992; Akdeniz Ormancılığının Ekolojik Esasları - Türkiye Akdeniz Bölgesi Ormanları ve Ormancılığına İlişkin Bilimsel Yaklaşımlar. İ.Ü. Orman Araştırma ve

Uygulama Merkezi Yayın Nu: 1, (22 – 35), İstanbul

Kantarcı, M.D. 1995; Güney Doğu Anadolu Projesi (GAP) Havzasında Hızlı Gelişen Ağaç Türleri İle Yapılacak Ağaçlandırmalar İçin Görüş. Türkiye’de Hızlı Gelişen Türlerle İlgili Olarak Bugüne Kadar Yapılan Uygulamaların Değerlendirilmesi İle Bu Türlerin

Yaygınlaştırılması Esaslarının Belirlenmesi Toplantısı 14-16 Haziran 1995-Balıkesir, TC Orman Bakanlığı Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolü Genel Müdürlüğü, (1-23), Ankara.

Kantarcı, M.D. 1998; Kızılçamın Hızlı Gelişen Bir Tür Olarak Yetiştirilmesinin Ekolojik Esasları. Hızlı Gelişen Türlerle Yapılan Ağaçlandırılma Çalışmalarının Değerlendirilmesi ve Yapılacak Çalışmalar Kitabı, (42-52). Orman Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı Yay. sıra. Nu.

83, ISBN 975-8273-19-1, Ankara.

Kantarcı, M. D. 2000; Demirköy- Şarapnel Bölgesi Ağaçlandırma Alanında Granit ve Kuvarsit Ana Kayalarından Oluşmuş Topraklarda Karaçam İle Sarıçamların Büyüme İlişkilerinin Ekolojik Yorumu. Demirköy- İğneada Ormanları ve Çevre Sorunları

Sempozyumu, İ.Ü. Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı, 7-9 Haziran, İğneada–Kırklareli.

Kantarcı, M. D. 2008; Isınma – Kuraklaşma Sürecinin Göller Bölgesindeki durumu ve etkileri üzerine ekolojik bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi Seri: A, Sayı: 2, Yıl: 2008, ISSN: 1302-7085 (1-34)-Isparta.

Kantarcı, M. D. 2014; Akdeniz Ormancılığının Ekolojik Esasları ve İklim Değişikliğinin Etkileri. II. Ulusal Akdeniz Orman ve Çevre Sempozyumu-Isparta, Bildiriler kitabı (34-64) ISBN 978-9944-452-81-6, 22-24 Ekim 2014, Editörler: R. Özçelik, H. Alkan, M. Eker, M. Korkmaz, N. Gürlevik – Burak Matbaası Isparta.

Kantarcı, M. D. 2012; Burdur Gölü Havzası’nda barajlar ve göletler ile taş ocaklarının su akışına olumsuz etkileri üzerine bir değerlendirme (Yayınlanmamış çalışma).

Orman Bakanlığı, 1998; Hızlı Gelişen Türlerle Yapılan Ağaçlandırılma Çalışmalarının Değerlendirilmesi ve Yapılacak Çalışmalar Çalıştayı 8-9.12.1998, Orman Bakanlığı Yayın Dairesi Başkanlığı Yay. sıra. Nu. 83, ISBN 975-8273-19-1, Ankara .

Orman Genel Müdürlüğü 1982; Türkiye’de Hızlı Gelişen Türlerle Endüstriyel

Ağaçlandırma Sempozyumu 21-26.9.1981-Kefken (İzmit)-Korudağı-Dardanos (Çanakkale).

Bildiri kitabı OGM basımevinde 1982 yılında basılmış olup, ISBN nu’sı verilmemiştir.

Türkiye Ormancılar Derneği Raporu 2019; Orman Genel Müdürlüğünce uygulanmakta olan “Endüstriyel Ağaçlandırma Çalışmaları Eylem Planı” üzerine değerlendirmeler ve öneriler.