T. C. ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ISPARTA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ NDEKİ ENDÜSRTRİYEL AĞAÇLANDIRMA ÇALIŞMALARI HAKKINDA GÖRÜŞ

(1)

- 0 -

T. C. ORMAN GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

ISPARTA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ’NDEKİ

ENDÜSRTRİYEL AĞAÇLANDIRMA

ÇALIŞMALARI HAKKINDA GÖRÜŞ

Prof. Dr. M. Doğan KANTARCI Orman Mühendisi Mehmet Emin ÇETİN

Ekim 2019

(2)

- 1 -

ISPARTA ORMAN BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ’NDEKİ ENDÜSRTRİYEL AĞAÇLANDIRMA ÇALIŞMALARI

HAKKINDA GÖRÜŞ

Prof. Dr. M. Doğan KANTARCI Mehmet Emin ÇETİN

1.GİRİŞ

Türkiye’de odun hammaddesi işleyen sanayi giderek gelişmiş ve büyük hacımlara ve yatırımlara ulaşmıştır. Sovyet Rusya’nın ve peyklerinin çöküşü ile 1990’lı yıllarda çok ucuz fiyatla alınabilen odun hammaddesi giderek pahalanmıştır. Döviz fiyatının da artışı ile daha da artan odun hammaddesi fiyatları ithalatı iyice sınırlamıştır. Odun hammaddesi kullanan sanayiin ihtiyacının Türkiye ormanlarından karşılanması talepleri artmıştır. Ancak Türkiye ormanlarının verim gücü sınırlıdır. Bu kadar yüksek odun hammaddesi talebini karşılayamaz.

Ayrıca odun hammaddesini kullanan küçük ölçekteki sanayi tesisleri ve bıçkıhanelerin de kapanmaması, yaşatılması gerekmektedir. Öte yandan Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) görevi ormanlardan sadece yüksek hasıla almak değildir. Ormanların devamlılığı, toprakların korunması, su üretimi, yağışların sele dönüşmesinin önlenmesi ile kalın çaplı ağaç yetiştirilmesi OGM’nin asıl görevidir. Bu yönü ile OGM bir seri “Amme hizmeti” ile yükümlüdür. İnce çaplı mal üretimi bir “Ara hasıla” olarak söz konusu olabilir. Odun hammaddesine olacak ihtiyaç göz önünde bulundurularak 1960’lı yıllardan beri “Hızlı gelişen ağaç türleri” ile geniş çaplı bir araştırma programına başlanmış ve ağaçlandırma çalışmaları yapılmıştır. Konu ile ilgili olarak 2 sempozyum ile 1 “Hızlı Gelişen Türler Çalıştayı” yapılmıştır. Ayrıca uzmanlardan oluşan bir ekip Türkiye’de hızlı gelişen türler ile ağaçlandırma yapılabilecek alanların envanterini yapmıştır. “Endüstriyel ağaçlandırma” veya “Hızlı gelişen türler ile ağaçlandırma” yapılacak alanlar ile bu alanların “Yetişme ortamı özellikleri” belirlenmiştir. Bütün bu çalışmalar ve birikimler gözardı edilerek “Endüstriyel ağaçlandırma” adı altında kapsamlı bir çalışma başlatılmıştır. Endüstriyel ağaçlandırma alanı merkezden kararlaştırılarak orman bölge müdürlüklerine bildirilmekte ve verilen programa göre de orman işletmelerinde uygun yerler bulunmağa çalışılmaktadır. Isparta Orman Bölge Md’lüğüne de merkezden “Endüstriyel ağaçlandırma” alanı verilmiştir. Ancak orman işletmelerinde endüstriyel ağaçlandırmaya uygun yerler sınırlıdır. Bu yöndeki zorlamalar; verimli ormanlarda uygulanması gereken silvikültürel bakımlardan vazgeçilip, amenajman planlarında verilen yıllık eta da aşılarak kesim yapılıp, endüstriyel ağaçlandırma alanları yaratılmağa çalışılacaktır. Konu Isparta Bölge Md’lüğünün Gölhisar, Burdur, Bucak orman işletmelerinde “Endüstriyel ağaçlandırma” adı verilen alanlarda incelenmiş ve değerlendirilmiştir.

2. ISPARTA ORMAN BÖLGE MD’LÜĞÜ ENDÜSTRİYEL AĞAÇLANDIRMA ALANI VE GERÇEKLEŞTİRMELER

Isparta Orman Bölge Md’lüğüne 14125 ha endüstriyel ağaçlandırma programı verilmiştir.

İlk verilen alan eğimi <30 olan arazide ⋍2500 ha kadardır. Daha sonra arazi eğimi % 50’ye yükseltilmiştir. Tablolarda “Potansiyel alan” olarak gösterilen eğimi % 50’ye yükseltilmiş olan arazidir (Tablo1). Endüstriyel ağaçlandırma çalışmalarında 2013-2019 döneminde eğimi

<%30 olan arazideki gerçekleştirmenin toplam 1739,4 ha (% 12,3) olduğu görülmektedir (7 yılda). Ortalama yıllık ağaçlandırılabilen alan 248,5 ha olup, bu hız ile eğim % 50’ye arttırılarak belirlenen potansiyel endüstriyel ağaçlandırma programı 57 yılda bitirilebilir. Gerçekte Isparta Orman Bölge Md’lüğünün dağlık arazisinde makinalı toprak işlemesi ile ağaçlandırma kültür bakımı yapılabilecek uygun eğimde ağaçlandırma alanı bulunması zordur. Bulunabilen alanlar da çok taşlı veya Bucak İşletmesi Bucak şefliği ağaçlandırma alanında olduğu fliş (Taş tabakalı) olup, makinalı toprak işlemesine uygun değildir. Ayrıca bölgenin deniz etkisine kapalı ve kurak iklim etkisi altında oluşu da çok önemlidir.

(3)

- 2 -

Endüstriyel ağaçlandırma için toprağı makinalı işleme ile kabartmak ve ilk yıllarda derine ulaşabilen bir kök sistemi oluşturmak ve fidanın hızlı gelişmesini sağlamak gerekir. Ancak bulunabilen ağaçlandırma alanları küçük olduğu için, birbirine yakın parçaların gruplandırılıp, makinalı çalışmanın uygulanabilir olması öngörülmüştür (Tablo 2 ve 4). Tablo 2’de Gölhisar Orman İşletmesi için verilen 2960,7 ha endüstriyel ağaçlandırma alanının “alan büyüklükleri”

dağılımı görülmektedir. Gruplandırılan 12 bölmenin toplamı 228,3 ha’dır (Potansiyel zannedilen alanın % 7,7’si). Bu alanın da ancak 150 ha’lık bölümü (% 65,7) 2013-2019 arasında (7 yılda) ağaçlandırılabilmiştir (2019 yılı toprak işlemesi devam ediyordu) (Tablo 3). Bu hızla yer bulunabilirse Gölhisar Orman İşletmesi endüstriyel ağaçlandırma programını 19,7 ≈ 20 yılda bitirebilecektir. Tabii kuraklıktan ve taşlı toprakların makine ile işlenmesinden ötürü kuruyan fidanların da her yıl artan miktarlarla tamamlanması gerekmektedir.

Benzer durum Bucak Orman İşletmesinde de vardır. Bucak Orman İşletmesinde 6421,5 ha alanın ancak 1042,75 ha (% 16,24) bölümü ağaçlandırılabilmiştir (Tablo 1 ve 4). Ağaçlandırılan orman alanında amenajman planlarına göre 112 meşcere tipi bulunmaktadır. Bu durumda arazi eğimi bakımından uygun olan yerlerde direklik çağındaki kızılçam ormanlarının da kesilip, endüstriyel ağaçlandırmaya tahsis edildiği anlaşılmaktadır. Makinalı işleme yapılabilmesi için birbirine yakın olan 3, 4, 5, 8 meşcere bir araya getirilerek (Toplamı 30 tane ve ancak 34,76 ha) rasyonel bir çalışma yapılmak istenmiştir. Çamlık ve Pamucak şefliklerinde 2014 yılında toplam 105 ha alan ağaçlandırılabilmiştir. Çamlık şefliğindeki ağaçlandırma alanı fliş anakayası üstünde taş tabanlı arazide olup, önce kurumalardan ötürü, sonra da 17.2.2016 dolu tahribatı ile fidanların hemen tamamı yok olduğu için yeniden ağaçlandırılmıştır.

3. BÖLGENİN YETİŞME ORTAMI ÖZELLİKLERİ 3.1. YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ VE JEOLOJİK YAPI

Isparta Orman Bölge Md’lüğü arazisi yüksek dağlıktır. Akdeniz etkisi ancak vadiler boyunca kara içine sokulabilir. Bölge deniz etkisinden çok, kuru kuzey rüzgârları ile gelen karasal etki altındadır (Harita 1).

Bölgenin dağlık yapısı jeolojik yapısına bağlıdır. Sert ofiolitler ve serpantinler, kireç taşları, mermerleşmiş kireç taşları sarp ve yüksek araziyi oluşturmaktadırlar. Bunların arasındaki çukur arazi ise alüvyonlar ile doldurulmuş olup, tarım alanı olarak kullanılmaktadır (Harita 2).

3.2. İKLİM ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ BİLGİLER

Dağlar denizin etkisini kestiği için Burdur, Gölhisar, Tefenni, Acıpayam ve çevresinde çok kurak iklim özellikleri hakimdir.

Yıllık ortalama yağışlar; Burdur’da 396,0-471,0 mm arasında, Tefenni’de 422,7-507,4 mm arasında, Gölhisar’da 2010-2017 döneminde ortalama 486,1 mm, 453,4-570,8 mm arasında olup, yaz aylarında yağışlar yok denilecek kadar azdır. Bucak Aksu Vadisi boyunca biraz deniz etkisi aldığı için 1970 öncesi ortalamasına göre 744 mm yağış almaktadır. Antalya’da ise yıllık ortalama yağış 845,5-1283,1 mm arasındadır (Bkz. Şekil 1.2., 2.2.,3.2.,4.2.,5.2..). Antalya’nın yakınındaki Bük Araştırma Ormanı deniz etkisine kapalı olduğu için daha az yağış almaktadır (Yıllık 506-587 mm Şekil 6.2.).

Yıllık ortalama sıcaklık değerlerinin artışı ve buna bağlı olarak buharlaşma miktarlarının artışı ile hava nemi oranlarının azalması;

Burdur’da yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1970 öncesinde 13.2 C° iken, 2007-2017 döneminde 14.2 C°’ye yükselmiştir. Aylık sıcaklık artışı şubat ve mart aylarında 1,0-1,7 C°, yaz aylarında ise 1,5-2,3 C°’ye yükselmiştir (Şekil 1.1.). Sıcaklık artışına bağlı olarak 7 yaz ayında açık su yüzeyinden ortalama buharlaşma miktarları 1970 öncesinde 873,8 mm/m² olarak ölçülmüşken, 2007-2017 döneminde 1330,2 mm/m² miktarına yükselmiştir. Aradaki fark 456,4 mm/m² olup, Burdur’daki yıllık yağışa denktir (Tablo 6.1. ve şekil 1.3.). Sıcaklık ile buharlaşma artışına bağlı olarak hava nemi oranları da önemli ölçüde azalmıştır. Özellikle saat 14’teki hava

(4)

- 3 -

ORMAN İŞLETMESİNE GÖRE GERÇEKLE ŞTİRME

İŞLETME POTANSİYEL ALAN 2013- 2019 KALAN ALAN

MÜDÜRLÜĞÜ ha % ha % ha %

BUCAK 6421,5 45,46 1042,75 16,24 5378,75 83,76

BURDUR 2640,1 18,69 146,70 5,56 2493,40 94,44

DİNAR 271,3 1,92 8,00 2,95 263,30 97,05

EĞİRDİR 590,5 4,18 90,00 15,24 500,50 84,76

GÖLHİSAR 2960,7 20,96 228,30 7,71 2732,40 92,29 SÜTÇÜLER 1240,9 8,79 196,15 15,81 1044,75 84,19 TOPLAM 14125,0 100,00 1739,40 12,31 12385,60 87,69

BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ OLARAK GERÇEKLE ŞTİRME

İŞLETME POTANSİYEL ALAN 2013- 2019 KALAN ALAN

MÜDÜRLÜĞÜ ha % ha % ha %

BUCAK 6421,5 45,46 1042,75 7,38 5378,75 38,08

BURDUR 2640,1 18,69 146,70 1,04 2493,40 17,65

DİNAR 271,3 1,92 8,00 0,06 263,30 1,86

EĞİRDİR 590,5 4,18 90,00 0,64 500,50 3,54

GÖLHİSAR 2960,7 20,96 228,30 7,71 2732,40 92,29

SÜTÇÜLER 1240,9 8,79 196,15 1,39 1044,75 7,40

TOPLAM 14125,0 100,00 1739,40 12,31 12385,60 87,69

İŞLETME BÖLME ALAN YÜKSELTİ BONİTET TESİS

ŞEFLİĞİ Nu ha m YILI

GÖLOVA 128 16,8 < 1000 II 2013

129 10,0 < 1001 II 2013

" " 160 28,7 < 1000 II 2014

" " 159 18,4 < 1000 II 2015

" " 127 5,3 < 1000 II 2015

" " 128 3,5 < 1000 II 2015

" " 157 19,0 < 1000 II 2018

" " 158 16,0 < 1000 II 2018

" " 185-186-115 79,1 < 1000 II 2019

TOPLAM 196,8

GÖLHİSAR İŞLETMESİ BİRBİRİNE

ALAN ALAN ORAN YAKIN BÖLMELER ALAN

BÜYÜKLÜĞÜ ha % GÖLOVA ŞEFLİĞİ BÖLME Nu ha

< 5 ha 148,035 5 TEK BÖLME 115 25,0

5-10 ha 503,319 17 YAKIN BÖLMELER 127,128,129 35,6

10-15 ha 621,747 21 YAKIN BÖLMELER 157,158,159,160 82,1

15-20 ha 680,961 23 YAKIN BÖLMELER 185,186 54,1

GÖLHİSAR ŞEFLİĞİ 178 12,5

> 20 ha 1006,638 34 " " " TEK BÖLME 215 19,0

TOPLAM 2960,700 100 TOPLAM 228,3

Tablo 1. Isparta Orman Bölge Müdürlüğü orman işletmelerinde varsayılan endüstriyel ağaçlandırma alanı ve gerçekleşme Tablo 1.1. İşletme için öngörülen alana göre gerçekleştirme

Tablo 1.2. Isparta Blg. Md’lüğü için öngörülen 14125 ha alana göre gerçekleştirme

Tablo 2. Gölhisar Orman İşletmesinde ağaçlandırma alanlarının büyüklük dağılımı (Makinalı toprak işlemesine uygunluk)

AÇIKLAMA:

1. Isparta Orman Blg. Md’lüğünde eğimi % 50’ye kadar olan arazi 14125 ha olup, potansiyel alan olduğu varsayılmıştır. 2013- 2019 arasında (7 yılda) toplam 1739,4 ha (% 12,3) alanın ağaç- landırılmış olması buradaki işletmelerde eğimin % 50’ye yük- seltilmesine rağmen «Endüstriyel ağaçlandırma» için uygun yer bulma zorluğundan kaynaklanmaktadır.

2. Deniz etkisini alamayan bölge aynı zamanda sarp dağlık olup, makinalı toprak işlemesine de uygun değildir. Ayrıca bu kurak bölgede yatay taşlı toprakların makinalı işleme ile kabartılması ağaçlandırmaya uygun değildir. Yatay taşlı toprakta riper ile işleme çok fazla kurumaya sebep olur.

Tablo 3. Gölhisar Orman İşletmesi Gölova İşlt. Şefliğinde gerçekleştirme

Tablo 4. Bucak Orman İşletmesinde ağaçlandırma alanlarının büyüklük dağılımı (Makinalı toprak işlemesine uygunluk) ve gerçekleştirme.

Toprak işlemesi devam ediyor.

BİRBİRİNE GRUBUN

BUCAK YAKIN ORTALAMA

İŞLETMESİ MEŞCERE ALAN MEŞCERE ALANI BÖLME ALAN YÜKS. BONİ TESİS

ŞEFLİKLER TİPİ SAYISI ha (a) SAYISI (b) ha (a/b) Nu ha m TET YILI

BUCAK 23 135,82 5 27,16

ÇAMLIK 31 215,38 8 26,92 206 34,3 290 I 2014

KESTEL 19 238,97 5 47,79

MELLİ 14 120,3 4 30,08

PAMUCAK 10 98,3 5 19,66 2, 3 30,8 1200 I 2014

UĞURLU 15 233,98 3 77,99

TOPLAM 112 1042,75 30 34,76 105,0

(5)

- 4 -

HARİTA 1. AKDENİZ ETKİSİNİ GÖLLER BÖLGESİ VE GÜNEYBATI ANADOLU’YA İLETEN VADİLER İLE DENİZ ETKİSİNİ ALAMAYAN YÖRELER

ALAKIR VADİSİ AKSU VADİSİ KÖPRÜ ÇAYI VADİSİ

AYKIRI ÇAY VADİSİ

SALDA GÖLÜ

GÖLHİSAR TEFENNİ ACIPAYAM

M. DOĞAN KANTARCI

(6)

- 5 -

HARİTA 2. ACIPAYAM, GÖLHİSAR, BURDUR, ISPARTA, BUCAK VE ANTALYA JEOLOJİK YAPI

GÖLHİSAR

ACIPAYAM

TEFENNİ

BURDUR

BUCAK

KİREÇ TAŞLARI (DENİZEL MİOSEN)

MERMERLEŞMİŞ SERT KİREÇ TAŞLARI (MEZOZOİK)

KİREÇ TAŞI FLİŞLERİ (EOSEN)

AĞLASUN

ALÜVYON

ISPARTA

ANTALYA

PERİDOTİT, OFİOLİT

(DENİZALTI LAVLARI) VE

SERPANTİN (MEZOZOİK)

KAYNAK: MTA Türkiye Jeoloji Haritası 1/500 000 Denizli Paftası Derleyen Hamit Nafiz Pamir - Ankara 1964

KİREÇ TAŞLARI (NEOJEN) AÇIKLAMA:

1.Bölge farklı yaşlarda ve özelliklere sahip kireç taş- larından oluşmuştur. Bun- lardan oluşan topraklar da taşlı (Veya flişler üstünde taş tabakalı), kireçli kil top- raklarıdır.

2. Ofiolitler denizaltı lavları olup, mağnezyum (Mg) içerirler. Yüksek sıcaklıkta başkalaşıma uğrayıp, ser- pantinleşmişlerdir. Krom yatakları bunların içindedir.

Ofiolitlerden sığ ve taşlı topraklar oluşmuştur. Ser- pantinlerin ayrışması daha güçtür. Bunlardan daha sığ ve daha taşlı topraklar olu- şur. Ayrıca yüksek Mg içeri- ğinden ötürü bazı bitkiler bu topraklarda yaşayamaz- lar (Serpantin florası).

3. Deniz etkisini almayan Acı- payam, Gölhisar, Tefenni, Burdur çevrelerinde, yağış az, sıcaklık ve buna bağlı olarak buharlaşma yüksek, hava nemi düşük olup, iklim kuraktır. Toprağın taşlı ve sığ olması kuraklık etkisini daha da arttırmaktadır.

Bu kurak yörelerde ağaç-

landırma yapılır. Ağaçlandırma alanlarında yetişme ortamına uygun toprak işlemesi de yapılır. Ama «Endüstriyel ağaçlandırma» yapılamaz.

M. DOĞAN KANTARCI

(7)

- 6 -

BURDUR YILLIK 967 m C°

1970 13,4 1971 12,8 1972 12,5 1973 13,0 1974 12,7 1975 12,6 1976 12,2 1977 13,4 1978 13,3 1979 13,5 1980 12,8 1981 13,5 1982 12,4 1983 12,1 1984 13,0 1985 13,0 1986 13,4 1987 12,7 1988 12,9 1989 13,1 1990 13,3 1991 12,7 1992 11,7 1993 12,7 1994 13,8 1995 13,2 1996 13,2 1997 12,4 1998 13,7 1999 13,8 2000 12,8 2001 14,2 2002 13,0 2003 13,2 2004 13,3 2005 13,1 2006 13,2 2007 14,1 2008 14,2 2009 14,1 2010 15,4 2011 13,1 2012 14,2 2013 14,2 2014 14,4 2015 13,7 2016 14,6 2017 13,8

ŞEKİL 1.1. BURDUR’DA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

KAYNAK: Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md’lğü verilerinden derlenip, düzenlenmiştir. _M^.^D

OĞAN KANTARCI

YILLIK

DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII C°

1929-1970 2,5 3,8 6,5 11,6 16,4 20,8 24,2 24,3 19,8 14,2 9,3 4,8 13,2

1970-1981 2,4 3,9 7,5 11,3 16,0 20,8 24,3 23,5 19,5 14,3 8,4 3,7 13,0

1982-1993 2,1 2,6 6,5 11,8 16,0 20,9 24,1 24,0 19,9 14,0 7,6 3,5 12,7

1994-2006 2,9 3,8 6,7 11,2 17,1 21,8 25,1 24,4 19,6 14,1 8,4 4,3 13,3

2007-2017 2,8 4,8 8,2 12,7 17,2 22,3 26,5 26,2 21,3 14,6 9,1 4,4 14,2

FARK 1929-1970/ 2007-2017 0,3 1,0 1,7 1,1 0,8 1,5 2,3 1,9 1,5 0,4 -0,2 -0,4 1,0 BURDUR’DA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

1982 EL CHİCON İLE NEVADA DELRUİZ 1986 AUGUSTİN 1991 UNZEN 1991 PİNATUBO 2010 ELJAFJALLAJOKULL İZLANDA 2011 ŞİNMADOKE JAPONYA

YANARDAĞ PÜSKÜRMELERİ SICAKLIĞI DÜŞÜRÜYOR.

1975 TOLBACHİK YANARDAĞI KAMÇATKA 1975 PAVLOF YANARDAĞI ALASKA 1982 EL CHİCON YANARDAĞI (MEKSİKA) 1982 NEVADO DELRUİZ (KOLOMBİYA) 1986 AUGUSTİN ALASKA

1991 UNZEN YANARDAĞI (GÜNEY JAPONYA) 1991 PİNATUBO YANARDAĞI (FİLİPİNLER) 1994 TAVURVUR YANARDĞ.METAPİT ADASI 1996 PAPUA YENİ GİNE YANARDAĞI 1997 OLMOK CALDERA YANARDĞ.ALASKA 2002 PAGO YANARDAĞI

2004 BAGANA YANARDAĞI

2006 TAVURVUR YANARDĞ.METAPİT ADASI 2009 TONGA YANARDAĞI

2010 EYJAFJALLAJOKULL -İSLANDA 2011 ŞİNMODAKE -JAPONYA

(8)

- 7 -

BURDUR YILLIK 967 m mm

1970 286,6 1971 422,2 1972 320,1 1973 269,5 1974 374,1 1975 445,4 1976 457,9 1977 287,2 1978 460,5 1979 571,1 1980 422,6 1981 434,5 1982 378,8 1983 445,7 1984 431,9 1985 477,2 1986 315,1 1987 451,3 1988 415,1 1989 288,0 1990 303,2 1991 463,7 1992 294,4 1993 390,9 1994 450,6 1995 363,5 1996 455,3 1997 516,4 1998 535,7 1999 310,7 2000 444,9 2001 547,6 2002 501,0 2003 594,2 2004 439,7 2005 417,9 2006 545,0 2007 438,6 2008 276,4 2009 529,7 2010 472,3 2011 466,2 2012 379,7 2013 346,5 2014 430,8 2015 444,1 2016 376,0 2017 296,6

BURDUR'DA AYLIK VE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ^YILLIK

DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII mm

1929-1970 62,6 45,2 45,3 37,0 48,9 25,5 8,6 5,9 17,1 30,0 35,5 75,2 436,7 1970-1981 58,7 45,5 36,3 41,1 43,2 25,4 7,9 6,0 15,1 41,5 25,7 49,6 396,0 1982-1993 37,8 38,5 43,8 45,4 40,2 28,4 18,1 5,0 13,5 28,3 45,7 43,2 387,9 1994-2006 49,3 37,5 56,8 61,9 38,1 22,6 19,3 13,2 19,9 38,5 40,7 73,3 471,0 2007-2017 52,8 36,8 43,4 43,3 51,8 27,8 11,3 11,1 15,7 30,7 39,2 41,3 405,2

FARK -9,8 -8,4 -1,9 6,3 2,9 2,3 2,7 5,2 -1,4 0,7 3,7 -33,9 -31,5

1929-1970/2007-2017

ŞEKİL 1.2. BURDUR’DA (967 m) AYLIK VE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

KAYNAK: Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md’lüğünün verilerinden derlenip, düzenlenmiştir. M. DOĞAN KANTARCI

(9)

- 8 -

DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

7 YAZ AYI TOPLAMI YILLIK 1929-1970 27,1 34,9 59,6 90,8 104,5 130,3 174,6 175,1 120,5 78,0 45,7 31,2 873,8 1072,3

1970-1981 110,5 154,3 195,1 242,8 220,5 157,0 94,8 1175,1

1982-1993 111,2 141,2 191,5 235,1 221,7 159,3 96,0 1156,0

1994-2006 105,4 160,3 205,5 250,7 225,8 153,7 89,5 1190,9

2007-2017 118,1 163,0 219,0 287,2 264,3 181,0 97,6 1330,2

FARK

1929-1970/2007-2017 27,3 58,5 88,7 112,6 89,2 60,5 19,6 456,4 TABLO 5. BURDUR’DA AÇIK SU YÜZEYİNDEN BUHARLAŞMALARIN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

ŞEKİL 1.3. BURDUR’DA AÇIK SU YÜZEYİNDEN BUHARLAŞMALARIN DÖNEMSEL KARŞILAŞTIRILMASI

KAYNAK:: Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md’lüğü verilerinden derlenip, düzenlenmiştir.

AÇIKLAMA:

1. Burdur ve çevresi zaten kurak bölgedir. Sıcaklık artışı havadaki nem oranının azalmasına, açık su yü- zeyinden de buharlaşmanın artmasına, yani kuraklık etkisinin artmasına sebep olmuştur.

2. Burdur’da yıllık ortalama yağış 2007-2017 döneminde 405,2 mm/m², 8 yaz ayında ise 191,8 mm/m² hesaplanıyor. Açık su yüzeyinden buharlaşmanın 1/3’ü kadarının topraktan buharlaşma ve yaprak- lardan terleme olduğu (evapotranspirasyon) kabul edilir (1330 mm/3=463 mm). Ama 1 m² yüzey ve 1 m derinlikte taşsız balçık toprağının tutabileceği faydalanılabilir su miktarı da 200 mm’dir. Taşlı toprak daha az su tutar (≈100 mm). Bu durumda topraktaki su ilk yazda tükenir. Yaz yağışı da yetersiz.

3. SONUÇ: Kurak bölgelerde ağaçlandırma yapılır. Ama «Endüstriyel ağaçlandırma» yapılamaz.

M. DOĞAN KANTARCI M. DOĞAN KANTARCI

(10)

- 9 -

27,1 34,9 59,6

90,8

104,5 130,3

174,6 175,1

120,5

78,0

45,7

31,2 97,3

148,5

196,8 242,0

219,6

154,7

92,1

6,5 37,0 44,0

66,5 67,4 44,5

34,2 14,1

-8,7

-30,0 -20,0 -10,010,020,030,040,050,060,070,080,00,0 90,0 100,0 110,0 120,0 130,0 140,0 150,0 160,0 170,0 180,0 190,0 200,0 210,0 220,0 230,0 240,0 250,0 260,0

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

BUHARLAŞMA mm/m²

AYLAR BURDUR'DA AYLIK ORTALAMA BUHARLAŞMA MİKTARLARININ

1929-1970 İLE 1975-2006 DÖNEMLERİ ARASINDA KARŞILAŞTIRILMASI 1929 - 1970 1975-2005 FARK

68,0

61,0

50,0

40,0

37,0 30,0

23,0 21,0 26,0

39,0 55,0

69,0

65,0

56,0

49,0 46,0 41,0

34,0

29,0 28,0 32,0

41,0 54,0

66,0 75,0

72,0 63,0

56,0 54,0

46,0

38,0 36,0 43,0

55,0 68,0 74,0 76,0

68,0

63,0 60,0 56,0

49,0

43,0 44,0 48,0

58,0 67,0

76,0

0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0 45,0 50,0 55,0 60,0 65,0 70,0 75,0 80,0

I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

HAVANIN NEM ORANI %

AYLAR

BURDUR'DA SAAT 14 'te VE GÜNLÜK HAVA NEMİ ORANLARININ 1929-1970 İLE 1975-2006 DÖNEMLERİ ARASINDA KARŞILAŞTIRILMASI

1929 - 1970 SAAT 14°° 1975 - 2005 SAAT 14°°

GÜNLÜK ORT. 1929-1970 GÜNLÜK ORT. 1975-2006 ŞEKİL 1.4. BURDUR’DA AÇIK SU YÜZEYİNDEN BUHARLAŞMA MİKTARLARI İLE HAVA NEMİ

ORANLARININ 1929-1970 İLE 1975-2006 DÖNEMLERİ ARASINDA KARŞILAŞTIRILMASI

KAYNAK: Meteoroloji işleri Gnl. Md’lüğünün verilerinden derlenip, düzenlenmiştir. M. DOĞAN KANTARCI

1. BUHARLAŞMANIN ARTIŞI YAZ AYLARINDAKİ ISINMAYA BAĞLIDIR (DÖNEMSEL SICAKLIK DEĞİŞİMİ TABLOSUNA BAKINIZ).

2. HAVA NEMİNİN ARTIŞI ISINMA İLE BİRLİKTE GÖL YÜZEYİNDEN BUHARLAŞMAYA VE KUZEY RÜZGÂRLARINA BAĞLIDIR.

(11)

- 10 -

DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1930-1970 81,0 81,0 75,0 68,0 67,0 59,0 51,0 50,0 57,0 70,0 80,0 83,0 1970-1981 84,5 82,0 75,6 70,1 66,8 59,0 51,6 53,8 62,0 73,8 79,7 84,8 1982-1993 82,0 79,4 77,1 71,3 68,4 62,5 55,1 56,4 61,6 71,0 81,1 83,5 1994-2006 83,3 80,2 79,7 78,5 76,4 69,9 65,0 69,9 75,9 82,8 83,8 85,4 2007-2011 84,1 83,8 75,1 69,7 62,3 57,1 48,0 46,3 57,8 76,0 80,8 84,9

DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1930-1970 76,0 73,0 65,0 58,0 57,0 49,0 39,0 37,0 44,0 56,0 69,0 78,0 1970-1981 77,2 72,1 62,5 59,4 57,1 48,8 39,3 39,7 44,8 56,7 65,8 77,4 1982-1993 73,2 69,1 63,1 58,5 55,5 48,5 40,7 39,7 42,5 54,3 68,4 76,2 1994-2006 75,1 69,0 65,4 65,3 60,4 52,8 47,3 49,3 55,4 63,3 68,9 77,0 2007-2011 74,7 73,1 63,9 59,3 56,4 49,4 37,3 35,9 45,1 62,1 64,8 78,3 TABLO 6. BURDUR’DA SAAT 7⁰⁰, 14⁰⁰VE 21⁰⁰’ DE HAVA NEMİ ORANLARI

TABLO 6.2. SAAT 14^OO‘TEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ TABLO 6.1. SAAT 7^OO‘DEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

TABLO 6.3. SAAT 21^OO‘DEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

ŞEKİL 1.5. BURDUR’DA SAAT 7⁰⁰, 14⁰⁰VE 21⁰⁰’ DE HAVA NEMİ ORANLARI

ŞEKİL 1.5. SAAT 7^OO‘DEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

ŞEKİL SAAT 14^OO‘TEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

KAYNAK: Devlet Meteoroloji işleri Gnl. Md’lüğü verilerinden derlenip, düzenlenmiştir. M. DOĞAN KANTARCI

nemi oranlarının yaz aylarında % 19,9-21,6 değerlerine kadar azalması önemli ve etkili bir kuraklığı işaret etmektedir (Tablo 6.2. ve 1.4.). Burdur’da kuzey rüzgârları yaz aylarında daha fazla esmektedirler. Göl kuruduğu için kara üzerinden gelen kuru kuzey rüzgârlarının etkisi ile bir yandan sıcaklık ve buharlaşma artmış, öte yandan havanın nem oranı azalmıştır (Şekil 1.5.).

Tefenni’de yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1970 öncesinde 11,6 C° iken, 2007-2017 döneminde 12,4 C°’ye yükselmiştir. Aylık sıcaklık artışı ocak, şubat ve mart aylarında 0,6-0,9 C°, yaz aylarında ise 1,0-1,7 C°’ye yükselmiştir (Şekil 2.1.). Buharlaşma ölçmeleri yapılmamıştır. Sıcaklık artışına bağlı olarak hava nemi oranları da önemli ölçüde azalmıştır.

Özellikle saat 14’teki hava nemi oranlarının yaz aylarında % 20,1-20,6 değerlerine kadar azalması önemli ve etkili bir kuraklığı işaret etmektedir (Tablo 7.2. ve 2.3.). Saat 21’deki hava nemi oranlarının % 50 ve % 40 altında olması, gece ile birlikte nem artışının yeterli olmadığını, dolayısı ile havanın kuruluğunun gece yarısına kadar devam ettiğini göstermektedir.

(12)

- 11 -

BGB,B,BKB DKD,D,DGD

KB,KKB,K,KKD,KD, GD,GGD,G,GGB,GB 0

100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 1100 1200 1300 1400 1500

I II

III IV

V VI

VII VIII

IX X

XI XII

M. DOĞAN KANTARCI

RÜZGÂR ESME SAYISI

AÇIKLAMA:

1.KUZEY RÜZGÂRLARI KURUDUR. GÖL ÜZERİNDEN GELMEKTEDİRLER.

2. B, KB VE KKB RÜZGÂRLARI GÖLÜN NEMİNİ BURDUR'A GETİRMEKTEDİRLER.

3. GÖL KURUDUĞU İÇİN KARASAL ETKİ BELİRGİNLEŞMİŞTİR. BURDUR’DA HAVANIN NEM ORANI DÜŞÜKTÜR.

4. KUZEY RÜZGÂRLARI YAZ AYLARINDA

BURDUR'DA ANA YÖNLERE GÖRE AYLIK RÜZGÂR ESME SAYILARI

BGB,B,BKB DKD,D,DGD KB,KKB,K,KKD,KD, GD,GGD,G,GGB,GB ŞEKİL 1.6. BURDUR’DA ANA YÖNLERE GÖRE AYLIK RÜZGÂR ESME SAYILARININ KARŞILAŞTIRILMASI

KAYNAK: Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md’lüğü 1975-2006 verilerinden derlenip, düzenlenmiştir.

Acıpayam’da yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1970 öncesinde 12,7 C° iken, 2007-2017 döneminde 13,7 C°’ye yükselmiştir. Aylık sıcaklık artışı şubat ve mart aylarında 0,4-1,3 C°, yaz aylarında ise 1,5-3,7 C°’ye yükselmiştir (Şekil 3.1.). Sıcaklık artışına bağlı olarak 7 yaz ayında açık su yüzeyinden ortalama buharlaşma miktarları (1970 öncesinde ölçülmemiş) 1970- 2017 arasında dönemlere göre ortalama 1113,6-1187,8 mm/m² arasında ölçülmüştür. Yaz aylarındaki (7 yaz ayı) buharlaşma miktarları Acıpayam’daki yıllık yağış miktarlarından çok yüksektir (Şekil 3.3.). Yedi yaz ayında açık su yüzeyinden buharlaşma miktarının 1/3 kadarının topraktan ve bitki yapraklarından evapotranspirasyon ile atmosfere verilen su miktarı olarak kabul edilmesi halinde dahi Acıpayam’daki ortalama yıllık yağışa yakın değerler olduğr görülmektedir Bkz. şekil 3.2. ve 3.3.). Sıcaklık ile buharlaşma artışına bağlı olarak hava nemi oranları da önemli ölçüde azalmıştır. Özellikle saat 14’teki hava nemi oranlarının yaz aylarında

% 21,5—20,9 değerlerine kadar azalması önemli ve etkili bir kuraklığı işaret etmektedir (Tablo 8.2. ve 3.4.). Saat 21’deki hava nemi oranlarının % 40-50 arasında olması, Acıpayam’da da gece ile birlikte nem artışının yeterli olmadığını, dolayısı ile havanın kuruluğunun gece yarısına kadar devam ettiğini göstermektedir.

Bucak’ta yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1970 öncesinde 14,1 C° iken, 2008-2013 döneminde 14,4 C°’ye yükselmiştir. Aylık sıcaklık artışı ocak, şubat ve mart aylarında 0,5-0,6 C°, yaz aylarında ise 0,8-1,3 C°’ye yükselmiştir (Şekil 4.1.). Sıcaklık artışına bağlı olarak hava nemi oranları da önemli ölçüde azalmıştır. Özellikle saat 14’teki hava nemi oranlarının yaz aylarında % 20,3—26,5 değerlerine kadar azalması önemli ve etkili bir kuraklığı işaret etmektedir (Tablo 9.2. ve 4.2.). Saat 21’deki hava nemi oranlarının % 45-58 arasında olması, Bucak’ta da gece ile birlikte nem artışının yeterli olmadığını, dolayısı ile havanın kuruluğunun gece yarısına kadar devam ettiğini göstermektedir. Bucak’ta 1970 öncesinde (1938/57-1970) yıllık ortalama yağış 744 mm olup, yaz aylarında ise 12,0-16,8 mm’ye düşmektedir (Tablo 10).

Devlet Meteoroloji Gnl. Md’lüğünden 2017 yılı itibariyle Bucak’ta 1970 sonrası için aylık ve yıllık yağış ölçümü verilmemiştir.

(13)

- 12 -

TEFENNİ YILLIK 1142 m C°

1970 12,1 1971 11,3 1972 11,1 1973 11,6 1974 11,2 1975 11,2 1976 10,8 1977 12,0 1978 11,9 1979 12,0 1980 11,6 1981 12,1 1982 11,0 1983 10,6 1984 11,7 1985 11,9 1986 11,9 1987 11,6 1988 11,6 1989 11,9 1990 12,1 1991 11,6 1992 10,5 1993 11,5 1994 12,6 1995 11,8 1996 12,1 1997 11,1 1998 12,5 1999 12,8 2000 11,6 2001 13,1 2002 11,7 2003 11,7 2004 12,2 2005 12,1 2006 12,1 2007 12,5 2008 12,5 2009 12,2 2010 13,4 2011 11,3 2012 12,6 2013 12,6 2014 12,7 2015 12,1 2016 12,7 2017 12,0

TEFENNİ'DE AYLIK VE YILLIK SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK

DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII C°

1952-1970 0,8 2,7 5,7 10,2 14,6 19,4 22,7 22,7 17,9 11,9 7,3 3,6 11,6 1970-1981 0,7 2,5 6,3 10,1 14,9 19,4 22,9 22,2 18,2 12,9 6,8 2,1 11,6 1982-1993 0,9 1,3 5,2 10,7 14,8 19,7 22,6 22,7 18,6 12,6 6,4 2,3 11,5 1994-2006 1,7 2,6 5,7 10,1 16,1 20,5 23,9 23,2 18,6 12,9 7,0 3,0 12,1 2007-2017 1,4 3,4 6,6 10,9 15,4 20,4 24,3 23,8 19,2 12,8 7,5 3,3 12,4 FARK 0,6 0,7 0,9 0,7 0,8 1,0 1,7 1,1 1,3 0,9 0,2 -0,3 0,8

1952-1970/2007- 2017

ŞEKİL 2.1. TEFENNİ’DE (1142 m) AYLIK VE YILLIK SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

1992 UNZEN İLE PİNATUBO

1982 EL CHİCON İLE NEVADA DELRUİZ 1986 AUGUSTİN

1991 PİNATUBO

1991 UNZEN 2011 ŞİNMADOKE JAPONYA

2010 ELJAFJALLAJOKULL İZLANDA

(14)

- 13 -

TEFENNİ YILLIK 1142 m mm

1970 309,4 1971 512,8 1972 396,8 1973 371,3 1974 320,9 1975 449,2 1976 532,6 1977 380,7 1978 581,4 1979 676,7 1980 388,4 1981 559,4 1982 383,0 1983 652,0 1984 402,3 1985 566,8 1986 545,3 1987 373,4 1988 541,0 1989 218,3 1990 321,0 1991 397,1 1992 273,4 1993 398,3 1994 528,5 1995 387,5 1996 420,3 1997 494,4 1998 508,1 1999 437,1 2000 414,8 2001 602,0 2002 526,6 2003 625,5 2004 381,3 2005 393,0 2006 547,5 2007 464,2 2008 436,4 2009 717,9 2010 503,4 2011 507,6 2012 571,6 2013 406,8 2014 530,6 2015 482,3 2016 436,2 2017 374,3

TEFENNİ'DE AYLIK VE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ YILLIK

1952-1970 85,2 64,4 45,6 35,8 38,3 23,9 14,6 4,6 19,7 28,6 48,9 97,8 507,4 1970-1981 77,6 61,6 40,3 42,5 42,0 19,2 14,5 8,5 10,4 39,3 38,7 62,1 456,6 1982-1993 55,1 42,8 42,6 33,2 41,8 24,5 17,9 10,8 11,5 26,3 50,3 65,9 422,7 1994-2006 53,2 55,8 50,1 51,0 29,6 24,5 19,2 15,6 16,3 33,0 54,3 79,5 482,0 FARK 1952-70/2007-2017 4,5 -18,7 -3,2 4,2 15,4 6,0 -0,8 11,2 -1,3 10,6 0,5 -42,1 -13,6 ŞEKİL 2.2.TEFENNİ’DE (1142 m) AYLIK VE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

(15)

- 14 -

DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1930-1970 61,0 56,0 46,0 34,0 34,0 28,0 23,0 21,0 26,0 35,0 47,0 68,0 1970-1981 66,3 59,3 47,2 42,2 38,5 32,9 26,8 26,3 30,0 39,7 51,6 67,9 1982-1993 62,5 59,1 49,5 42,1 41,4 35,0 31,7 28,8 29,5 38,0 51,6 63,0 1994-2006 58,6 51,3 45,9 42,6 37,2 32,6 28,2 28,2 30,9 38,4 47,4 60,7 2007-2011 59,1 57,3 41,3 39,3 35,6 29,6 21,2 20,6 27,4 39,3 44,6 58,2 DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII

1930-1970 78,0 78,0 69,0 59,0 59,0 49,0 40,0 38,0 48,0 61,0 72,0 83,0 1970-1981 83,0 78,9 67,6 64,1 59,9 50,8 41,7 41,2 47,6 61,2 74,5 85,1 1982-1993 75,8 73,5 67,5 60,1 58,9 50,1 44,8 42,8 44,6 56,4 70,2 77,6 1994-2006 77,4 72,2 66,4 65,0 59,5 52,4 46,6 46,7 52,1 63,2 71,2 78,2 2007-2011 78,1 78,1 65,2 63,9 59,6 52,0 38,8 37,4 48,0 65,0 68,8 77,7 TABLO 7. TEFENNİ’DE SAAT 7⁰⁰, 14⁰⁰VE 21⁰⁰’ DE HAVA NEMİ ORANLARI

TABLO 7.2. SAAT 14^OO‘TEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ TABLO 7.1. SAAT 7^OO‘DEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

TABLO 7.3. SAAT 21^OO‘DEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

ŞEKİL 2.3. TEFENNİ’DE SAAT 7⁰⁰, 14⁰⁰VE 21⁰⁰’ DE HAVA NEMİ ORANLARI

ŞEKİL SAAT 14^OO‘TEKİ HAVA NEMİ ORANLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

Antalya’da yıllık ortalama sıcaklık değerleri 1970 öncesinde 18,7 C° iken, 2007-2017 döneminde 19,9 C°’ye yükselmiştir. Aylık sıcaklık artışı ocak, şubat ve mart aylarında 1,2-1,7 C°, yaz aylarında ise 0,9-1,4 C°’ye yükselmiştir (Şekil 5.1.). Sıcaklık artışına bağlı olarak 7 yaz ayında açık su yüzeyinden ortalama buharlaşma miktarları 1970 öncesinde 1064 mm/m², 1970- 2017 arasında dönemlere göre ortalama 1034,4-1447,7 mm/m² arasında ölçülmüştür. Yaz aylarındaki (7 yaz ayı) buharlaşma miktarları Antalya’daki yıllık yağış miktarlarının altındadır (Şekil 5.2. ve 5.3.). Sıcaklık ile buharlaşma artışına rağmen hava nemi oranları da önemli ölçüde azalmamıştır. Özellikle saat 14’teki hava nemi oranlarının yaz aylarında % 46,8-48,0 değerlerine kadar azalması önemli ve etkili bir kuraklığı işaret etmemektedir (Tablo 11.2. ve şekil 5.4.). Saat 21’deki hava nemi oranlarının % 72-75 arasında olması, Antalya’da gece ile birlikte nem artışının da yüksek olduğunu, dolayısı ile havanın nemliliğinin akşamdan itibaren arttığını göstermektedir.

(16)

- 15 -

ACIPAYAMYILLIK 941 m C°

1970 13,0 1971 12,1 1972 12,0 1973 12,1 1974 12,1 1975 12,0 1976 11,4 1977 12,3 1978 12,4 1979 12,6 1980 12,3 1981 12,5 1982 11,6 1983 11,4 1984 12,5 1985 12,6 1986 12,6 1987 12,2 1988 12,6 1989 12,9 1990 13,0 1991 12,6 1992 11,5 1993 12,6 1994 13,6 1995 13,0 1996 13,3 1997 12,4 1998 13,5 1999 13,8 2000 12,9 2001 14,1 2002 12,7 2003 13,2 2004 13,3 2005 13,2 2006 13,1 2007 13,4 2008 14,0 2009 13,6 2010 15,3 2011 12,9 2012 13,8 2013 13,8 2014 13,7 2015 13,6 2016 13,8 2017 13,2

ŞEKİL 3.1 ACIPAYAM’DA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

KAYNAK: Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md’lğü verilerinden derlenip, düzenlenmiştir. M. DOĞAN KANTARCI

YILLIK DÖNEMLER I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII C°

1929-1970 2,2 3,8 6,4 11,8 16,1 20,3 23,8 21,7 18,4 13,1 8,2 4,4 12,7 1970-1981 1,5 3,2 7,1 10,8 15,3 20,1 23,8 22,8 18,9 13,6 6,9 2,8 12,2 1982-1993 1,7 2,3 6,1 11,5 15,6 20,6 23,8 23,7 19,4 13,3 7,0 3,0 12,3 1994-2006 2,8 3,8 6,7 11,1 17,0 21,6 25,0 24,7 19,8 14,1 8,0 4,1 13,2 2007-2017 2,5 4,2 7,7 12,0 16,5 21,8 26,0 25,4 20,4 14,2 8,9 4,1 13,7

FARK 1929-1970/ 2007-2017 0,3 0,4 1,3 0,2 0,4 1,5 2,2 3,7 2,0 1,1 0,7 -0,3 1,0 ACIPAYAM’DA AYLIK VE YILLIK ORTALAMA SICAKLIK DEĞERLERİNİN DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

1991 PİNATUBO

1991 UNZEN

1986 AUGUSTİN

1982 EL CHİCON İLE NEVADA DELRUİZ 2010 ELJAFJALLAJOKULL İZLANDA 2011 ŞİNMADOKE JAPONYA

(17)

- 16 -

ACIPAYAM YILLIK 941 m mm

1970 513,7 1971 608,8 1972 447,8 1973 468,3 1974 376,8 1975 483,8 1976 647,6 1977 520,6 1978 551,6 1979 676,4 1980 585,8 1981 738,1 1982 397,3 1983 725,6 1984 472,9 1985 535,5 1986 520,8 1987 429,5 1988 616,4 1989 251,1 1990 278,0 1991 471,1 1992 307,5 1993 434,9 1994 505,5 1995 482,9 1996 490,7 1997 504,7 1998 623,2 1999 615,7 2000 477,6 2001 617,9 2002 639,2 2003 667,6 2004 502,9 2005 410,4 2006 533,3 2007 573,7 2008 281,7 2009 905,5 2010 540,1 2011 504,2 2012 646,8 2013 653,2 2014 604,6 2015 624,7 2016 443,7 2017 500,4

ACIPAYAM'DA AYLIK VE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ ^YILLIK

1929-1970 109,7 55,6 61,0 38,0 33,2 17,2 15,5 2,6 8,9 33,1 53,2 104,8 532,8 1970-1981 112,8 82,3 48,7 31,4 42,9 20,6 12,9 9,9 11,5 41,4 56,4 80,7 551,6 1982-1993 61,2 53,3 59,0 30,9 27,6 17,3 19,1 13,3 11,5 20,0 59,4 80,8 453,4 1994-2006 74,7 71,8 63,6 54,8 33,4 21,2 11,5 10,2 17,4 33,9 64,9 86,7 544,0 2007-2017 122,2 63,7 58,9 42,0 47,8 26,9 13,3 13,6 18,6 34,7 51,5 77,6 570,8

FARK 12,5 8,1 -2,1 4,0 14,6 9,7 -2,2 11,0 9,7 1,6 -1,7 -27,2 38,0

1929-1970/2007-2017

ŞEKİL 3.2. ACIPAYAM’DA (967 m) AYLIK VE YILLIK YAĞIŞ MİKTARLARININ DÖNEMSEL DEĞİŞİMİ

KAYNAK: Devlet Meteoroloji İşleri Gnl. Md’lüğünün verilerinden derlenip, düzenlenmiştir. M. DOĞAN KANTARCI