Biyometrik Ölçümler

Biyometrik ölçümler, biyolojik ve fizyolojik tepkilerin ölçümünü hedeflemektedir. Bilinçaltı tepkiler; sinirler vasıtasıyla beynin vücuda gönderdiği sinyallerle yüz kaslarındaki istemsiz kasılmalar, nabız, ciltteki elektrik yayılımı, terleme, göz bebeklerinin hareketleri ve solunum gibi biyometrik tepkilere dönüşmektedir. Spesifik duyguları belirlemek açısından bu tepkilerin kaydedilmesi büyük önem arz etmektedir. Biyometrik cihazlarla yapılan ölçümlerde sonuçların anlamlandırılmasını sağlamak içi elde edilen verilere güvenilir bir duygu veya psikolojik davranış tanımı yapmak gerekmektedir. Ancak, ters etki altında oluşan sinyallerden edinilen sonuçlar üzerinde yapılan yorumlar güvenilirlik açısından şüphe oluşturmaktadır. Alınan sinyallerin hangi psikolojik sürecin sonucu olduğu tam olarak kestirilmemektedir. Çoğunlukla karşılaşılan Ters Etki Hatasını yok etmek amacıyla biyometrik ve nörometrik ölçümlerin birbirine entegre olarak kullanılması gerekmektedir. Böylece, daha sağlıklı veriler elde edilebilmektedir. Kullanılmakta olan biyometrik ölçüm yöntemlerinin başlıcaları ise şu şekilde sıralanmaktadır (Batı ve Erdem, 2015:285);

 Göz İzleme Tekniği (EyeTracking)

 Yüz Okuma Tekniği (FacialCoding)

 Galvanik Deri Tepkisi Tekniği (GRS)

Biyometrik cihazlar arasında en çok tercih edilen ölçüm metodu Göz İzleme Tekniği (EyeTracking) dir. Bunun sebebi; Göz İzleme Tekniğinde kullanılan cihazın, Elektro Ensefalografi (EEG) ve Fonksiyonel Manyetik Rezonans Görüntüleme (fMRI)

gibi nörometrik ölçüm teknikleriyle entegrasyonu daha kolay sağlanması ve daha anlamlı veriler sunmasıdır.

2.5.2.1. Göz İzleme Yöntemi (EyeTracking)

Nöropazarlama yöntemleri içinde uygulanması en kolay olan biyometrik ölçüm yöntemlerinden biri olan Göz İzleme yöntemi (EyeTracking); düşük maliyetli ve uygulanması kolay olan bir yöntemdir (Akgün ve Ergün, 2016:26-27). EyeTracking ile bakış yönü, sabitlenen noktalar, göz bebeği büyüklüğü, göz kırpmaları, korkma refleksi gibi her birinin farklı anlamı bulunan gözdeki hareketlerinin ölçümü yapılmaktadır. Bu fizyolojik ölçümlerin verileri cihazlar aracılığıyla özel yazılımlar kullanılarak görselleştirilmekte ve raporlanmaktadır. Bu yöntem sayesinde uyarıcılar karşısında insanların hangi uyarıcıya daha fazla odaklandığı, hangilerini gördüğü ya da görmediği, uyarıcının nasıl kullanıldığı, mesajları alıp almadığı gibi birçok sorunun cevabını bulmaktadırlar (Bakardjieva ve Kimmel, 2016:181). EyeTracking de gözbebeklerini minimum 60 Hz hızında kızılötesi bir ışınla gözlemleyip kaydeden bir sistemden faydalanmaktadır (Akgün ve Ergün, 2016:26-27).

Fast Company Eye Quant firmasıyla yaptığı araştırmada hem kendi web sitesini hem de popüler birçok siteyi incelemiştir (http://www.truvainegi.com). Yapılan incelemelerin görselleri resim 8 ve resim 9’ da gösterilmiştir.

Resim 8. FastCompany Isı Haritası Kaynak: www.truvainegi.com.

FastCompany internet sitesindeki en çok göze çarpan noktanın kalın harflerle yazılmış yazılar olduğu görülmektedir. İlgi çeken bir diğer nokta ise sitenin logosu olan yuvarlak içindeki FC harfleri olmaktadır. Siteye giren ziyaretçilerin logoya odaklanması firma açısından olumlu olarak değerlendirilebilecek bir sonuç olmaktadır (www.truvainegi.com).

Resim 9. Amazon Isı Haritası Kaynak: (www.truvainegi.com).

Amazon firmasına ait olan sitede testi uygulayan kişiler Amazon'un çok fazla içeriğe sahip olduğunu, fakat doğru noktaların göze çarpacak şekilde yerleştirildiğini belirtmektedirler. EyeTracking (Göz İzleme) sonuçları ziyaretçilerin bakışlarının sitenin merkezinde toplandığını göstermektedir (www.truvainegi.com).

2.5.2.2. Yüz Okuma (FacialCoding)

İnsanların gerçek duygularını keşfetmekle birlikte, 40 milisaniyede çevrede geçekleşen herhangi bir olay ya da nesneyi algılayabilmekte ve bu algı mimikler ile temel yüz kaslarının hareketleriyle birleştiği anda ifadelerin okunması mümkün hâle getirilebilen bu yöntem; Araştırmacı Paul Ekman (1978) tarafından ortaya çıkarılmıştır. Bu sistem; yüzdeki 22 kas grubuna bağlı; üzüntü, korku, mutluluk, şaşkınlık, iğrenme, hayal kırıklığı, kafa karışıklığı, aşağılama, şaşırma olmak üzere toplam 9 türde duygu ve nötr pozitif-negatif duygu değerlerini 65 milisaniyelik hızda yakalayabilmekte ve böylece istemsiz biçimde bilinçaltının verdiği duygusal tepkiler tespit edilmekte bu sayede söz konusu uyarıcı ile anlamlandırılarak spesifik duygular tespit edilebilmektedir (Genco vd., 2013:121). Uzmanlar yüz okuma yöntemini kullanırken kişilerin yüz ifadelerini video olarak yavaşlatarak gözetleyip mikro ifadeleri analiz etmektedirler (Valiyeva, 2015:82). Örnek bir yüz tanımlama (FacialCoding) uygulaması görseli Resim 10’da gösterilmiştir.

Resim 10. Yüz Tanımlama(FacialCoding) Uygulaması Örneği Kaynak: (www.pinterest.co.uk).

Facial Coding (yüz okuma), teorik açıdan tutarlı sonuçlar doğursa da pazarlama araştırmalarında birtakım sorunlar yaşanmaktadır. Örneğin bir reklamın etkisi, yüz tanıma (facialcoding) sistemi yardımıyla ölçülmek istendiğinde reklamdaki sahneler ile o sahnelere verilen tepkiler arasında zaman farkı oluşabilmektedir. Böyle bir durumda yüzdeki mikro değişikliğe bağlı duygunun hangi sahne için geçerli olduğu anlaşılmamaktadır. Ancak katılımcıların beyanına dayalı geleneksel araştırma yöntemleriyle karşılaştırıldığında daha doğru ve tutarlı sonuçlar vermektedir (Girişken, 2015:15).

2.5.2.3. Galvanik Deri Geçirgenliği (GSR)

Deriden faydalanarak ölçüm yapan bu yöntem derinin vermiş olduğu tepkilerden yola çıkmaktadır. Sisteminin tepkisi olarak hem haz verici hem de stres yapan şeylere karşı özellikle avuç içleri olmak üzere cildin vermiş olduğu reaksiyonları takip etmekte, rahatsız edici veya haz verici yanları saptanmaktadır (Behremen, 2015:85). Ucuz taşınabilir ve basit olan bu yöntem diğer ölçüm cihazlarıyla birlikte tamamlayıcı bir yöntem olarak kullanılmaktadır (www.neurodiscover.com). GSR cihazının örnek görseli Resim 11’de gösterilmiştir.

Resim 11. GSR Ölçümleme Cihazı Kaynak: (www.arduinomarket.com).

Pazarlama alanında GSR kullanımına Ohme ve diğerlerinin (2009) yürüttüğü çalışma örnek teşkil etmektedir. Araştırmada; deneklere kozmetik firmasına ait birinin sadece bir sahnesinde değişiklik olan iki reklam izlettirilmiştir. GSR cihazı ve EEG analiz yöntemiyle veriler değerlendirilmiştir. Elde edilen bulgulara göre; denekler bilinçli bir şekilde iki reklam arasındaki farkı hatırlayamamıştır. Ancak, cihazlardan elde edilen veriler incelendiğinde; deneklerde dikkat ve heyecan eğrilerinde yükselme olduğu tespit edilmiştir. Böylece GSR cihazı, katılımcıların anlık duygularını sayısal verilere dönüştürmede çalışmayı desteklemiştir (Akın, 2014:55). GSR ‘in avantajları; araştırmada gerçek uyarılma ile gürültüyü ayırt edebilmesi ve uyarılma derecesinin ölçebilmesidir. Ancak duygusal tepkinin değerini ölçememesi, stres ve heyecanı aynı derecede ölçmesi ise sınırlılıklarındandır (Sadedil ve Uraltaş, 2018:271).