Biyolojik Verim

Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde biyolojik verim değerlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.31’de verilmiştir.

Çizelge 4.31. Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde biyolojik verime ait varyans analiz sonuçları Varyasyon kaynakları Sd Kareler ortalaması F değeri Blok 2 7533.41 10.075 Ekim zamanı 2 142708.23 190.863** Hata1 4 747.69 ÇeĢit 5 32860.78 34.434**

Ekim zamanı x çeĢit 10 17601.26 18.444**

Hata 30 954.29

Genel 53

Dk% 12.41

* :0.05 düzeyinde önemli, ** : 0.01 olasılık düzeyinde önemli, öd: önemli değil

Varyans analiz sonuçları incelendiğinde; biyolojik verim üzerine (p<0.05) ve ekim zamanları, çeşitler ve ekim zamanı x çeşit interaksiyonu 0.01 düzeyinde istatistiki olarak önemli bulunmuştur.

Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde biyolojik verim değerlerine ait ortalama değerler Çizelge 4.32’de verilmiştir.

Ekim zamanlarının biyolojik verime etkisi önemli bulunmuştur. Değerler 313.6 kg/da ile 490.3 kg/da arasında değişmiştir. Mart ayı ekilişleri en yüksek Mayıs ayı ekilişleri en düşük değerleri vermiştir. Ekim zamanı geciktikçe biyolojik verimde azalmalar saptanmıştır.

Çizelge 4.32. Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde biyolojik verime (kg/da) ait ortalama değerler

Ekim Zamanları

ÇeĢitler Mart Nisan Mayıs Ortalamalar

Aras 98 681.9 a 370.6 ef 348.7 fg 467.1 a Göynük 98 430.3 cd 306.0 gh 263.1 h 333.1 c Cihan 543.8 b 379.4 d-f 282.2 h 401.8 b Adabeyazı 413.5 de 533.7 b 418.2 de 455.1 a Akman 98 479.7 c 402.0 de 294.3 h 392.0 b Ahlat 391.0 def 295.4 h 274.9 h 320.4 c Ortalamalar 490.0 a 381.2 b 313.6 c LSD% EKZ:25.30 Ç:29.74 ÇxEKZ:51.51

Aynı harflerle gösterilen ortalamalar arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli değildir.

2018 yılı yetiştirme dönemi Diyarbakır’a ait ortalama sıcaklık incelendiğinde; Mart ayından Ağustos ayına kadar sıcaklıkların önemli ölçüde arttığı görülmüştür. Bununla birlikte Aynı döneme ait yağış miktarı incelendiğinde; Mart (11.6 mm) ve Nisan aylarında (48.8 mm) düşük, Mayıs ayında (157.8 mm) yüksek, yine Haziran (14.1 mm), Temmuz ve Ağustos aylarında ise yağışın olmadığı ve nem oranının da bu aylarda oldukça düşük olduğu gözlemlenmiştir. Yapılan sulama uygulamalarının da yetersiz olduğu ve hava nemini artırmadığı deneme sırasında saptanmıştır. Biyolojik verimin azalmasının en önemli sebepleri iklim koşulları olduğundan bölgede fasulye yetiştiriciliğinde nemi korumak, vejetatif süreyi uzatmak, dallanma ve bitki boyunu arttırmak amacıyla bitkilerin etrafının mısır gibi uzun boylu bitkilerle kaplı olmasının olumlu bir avantaj sağlayacağı kanaatine varılmıştır.

Çeşitler arasındaki farklılıklar önemli bulunmuş ve değerler 320.4 kg/da ile 467.1 kg/da arasında değişmiştir. En yüksek değer Aras 98 çeşidinde belirlenmiş olup Adabeyazı çeşidi 455.1 kg/da ile ikinci yüksek biyolojik verime sahip olmuş aynı grupta yer almışlardır. En düşük değer Ahlat ve Göynük 98 çeşitlerinde belirlenmiştir.

Ekim zamanı x çeşit interaksiyonu önemli bulunmuştur. Mart ayı ekilişinde en yüksek değer Aras 98 (681.9 kg/da), en düşük değer Ahlat (391.0 kg/da) çeşidinde belirlenmiştir. Nisan ve Mayıs ayında Adabeyazı (sırasıyla 533.7 kg/da ve 418.2 kg/da)

çeşidi yüksek değeri vermiştir. Nisan ayı ekilişinde Ahlat (295.4 kg/da) ve Mayıs ekilişinde Göynük 98 (263.1 kg/da) çeşitleri düşük değer vermiştir.

Biyolojik verime ait bulgularımız Düzdemir ve Akdağ (2001)’ın Tokat şartlarında 296,9-588,6 kg ve Ceyhan ve ark. (2009)’nın Konya koşullarında 322.2- 850.0 kg/da olarak bildirdikleri bulgularına benzer, ancak Zirek (2015)’in Van-Gürpınar koşullarında 593.1-912.7 kg/da olarak bildirdikleri bulgularından düşük bulunmuştur.

4.17. Tane Verimi (kg/da)

Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde tane verimi değerlerine ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.33’de verilmiştir.

Çizelge 4.33. Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde tane verimine ait varyans analiz sonuçları

Varyasyon kaynakları

Sd Kareler ortalaması F değeri

Blok 2 23.73 1.32

Ekim zamanı 2 41699.15 2330.33**

Hata1 4 17.89

ÇeĢit 5 2626.30 59.23**

Ekim zamanı x çeĢit 10 562.50 12.68**

Hata 30 44.33

Genel 53

Dk% 12.94

* :0.05 düzeyinde önemli, ** : 0.01 olasılık düzeyinde önemli, öd: önemli değil

Varyans analiz sonuçları incelendiğinde; tane verimi üzerine ekim zamanlarının etkisi (p<0.01), çeşitler (p<0.01) arasındaki farklılıklar ve ekim zamanı x çeşit interaksiyonu (p<0.01) önemli bulunmuştur.

Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde tane verimi değerlerine ait ortalama değerler Çizelge 4.34’de verilmiştir.

Çizelge 4.34. Farklı ekim zamanlarının bazı fasulye çeşitlerinde tane verimine (kg/da) ait ortalama değerler

Ekim Zamanları

ÇeĢitler Mart Nisan Mayıs Ortalamalar

Aras 98 155.1 b 68.93 fg 50.50 h 91.52 c Göynük 98 138.3 c 64.17 g 45.60 h 82.68 d Cihan 185.3 a 87.07 e 62.47 g 111.6 b Adabeyazı 176.3 a 106.9 d 76.17 ef 119.8 a Akman 98 105.3 d 69.07 fg 50.20 h 74.87 e Ahlat 140.5 c 70.07 fg 69.13 fg 93.24 c Ortalamalar 150.1a 77.69 b 59.01 c LSD% EKZ:5.167 Ç:8.515 ÇxEKZ:14.75

Aynı harflerle gösterilen ortalamalar arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli değildir.

Ekim zamanlarının tane verimine etkisi önemli bulunmuştur. Mayıs ayı ekilişi 59.01 kg/da ile en düşük Mart ayı ekilişi 150.1 kg/da ile en yüksek değeri vermiştir. Ekim zamanı geciktikçe tane veriminde azalmalar saptanmıştır.

2018 yılı yetiştirme dönemi Diyarbakır’a ait ortalama sıcaklık incelendiğinde Mart ayı 12.3ºC, Nisan 15.9 ºC, Mayıs ayı 19.4 ºC, Haziran ayı 26.5 ºC, Temmuz ayı 31.2 ºC ve Ağustos ayı 31.5 ºC şeklinde seyrettiği görülmüştür. Bununla birlikte Aynı döneme ait yağış miktarı incelendiğinde Mart ayı 11.6 mm Nisan ayı 48.8 mm Mayıs ayı 157.8 mm Haziran ayı 14.4 mm Temmuz ayı 0.0 mm ve Ağustos ayı 0.8 mm olduğu gözlemlenmiştir. Sıcaklık ve yağış koşullarına bağlı olarak yetiştiricilik yapılan bölgeye ait nem oranı Mart % 63.2, Nisan ayı % 53.0 Mayıs ayı % 67.5 Haziran %37.9 Temmuz ayı % 24.2 ve Ağustos ayı %24.3 olduğu görülmüştür.

Çiçeklenme ve baklalanma dönemlerinde sıcaklıkların artığı yağış ve nemin azaldığı belirlenmiştir. Tozlaşma ve döllenmede önemli bir parametre olan polen canlılığı artan sıcaklıktan olumsuz etkilenmiştir. Yapılan sulama uygulamalarının da yetersiz olduğu ve hava nemini artırmadığı deneme sırasında saptanmıştır. Tane veriminin azalmasının en önemli sebepleri iklim koşulları olduğundan bölgede fasulye yetiştiriciliğinde nemi korumak amacıyla bitkilerinin etrafının mısır gibi uzun boylu bitkilerle kaplı olması olumlu bir avantaj sağlayacaktır.

Sıcaklık yükseldikçe çiçeklenme hızlanmakta ve bitki generatif döneme yeterince büyümeden girmektedir. Fasulyedeki gelişmenin çoğunlukla büyüme döneminin uzunluğuna bağlı olduğu, bitki büyümesi ile olgunluktaki kuru madde miktarının verim açısından önem taşıdığı bilinmektedir (White, 1981).

Mack ve Singh (1969), çiçeklenme zamanında görülen yüksek sıcaklıkların olumsuz etkiler yaptığını ve çiçek oluşum yüzdesini, bakla sayısını, tane ağırlığı ve sonuçta verimi % 65 oranında azalttığını bildirmişlerdir.

Bodur formlu fasulyelerin gelişmeleri için minimum 12-13°C ve sırık formlu fasulyelerin ise 14-15°C sıcaklık istediği, maksimum büyümenin ise 30°C’ de olduğu, bundan daha yüksek sıcaklıklarda ise büyümenin yavaşladığı, çiçek dökülmelerinin arttığı ve tohum oluşumunu önlediği araştırıcılar tarafından da bildirilmiştir (Duke 1983, Şehirali 1988).

Çeşitler arasındaki farklılıklar önemli bulunmuş ve değerler 74.87 kg/da ile 119.8 kg/da arasında değişmiştir. En yüksek değeri Adabeyazı çeşidi, en düşük değeri Akman 98 çeşidi vermiş bunu 82.68 kg/da ile Göynük 98 izlemiştir.

Ekim zamanı x çeşit interaksiyonu önemli bulunmuştur. Mart, Nisan ve Mayıs ayı ekilişinde Adabeyazı çeşidi yüksek tane verimine (sırasıyla 176.3, 106.9 ve 76.17 kg/da) sahip olmuştur. En düşük tane verimi değerleri; Mart ayında Akman 98 (105.3 kg/da), Nisan ve Mayıs aylarında Göynük 98 en düşük tane verimine (sırasıyla 64.17 kg/da ve 45.60 kg/da) sahip olmuştur.

Akçin (1974) erken yapılan ekimlerde fazla verim alındığını, ekim zamanı geciktikçe verimin de o nispette azaldığını, çeşitlerle ekim zamanları arasındaki interaksiyonların önemli olmayışının bu durumu teyit etiğini bildirmektedir. Ancak bizim denememizde interaksiyonun önemli çıkmış olması çeşitlerin ayrı ekim zamanlarında ekilmesi gerektiği fikrini vermektedir.

Fasulye yetiştiriciliğinde uygun olan ekim zamanının seçimi çok önemlidir. Bitki yetişme süresi kısa olan yerlerde, fasulye ekiminde ortaya çıkan bir kaç günlük gecikme veya erken ekim, fasulye bitkilerinin ilk veya son donlardan fazla miktarda zarar görmesine sebep olmaktadır. Bu bakımdan, fasulye çeşitleri için uygun olan ekim

zamanının tespiti konusunda çeşitli araştırmalar yapılmıştır (Akçin, 1974, Elkoca ve ark. 2005). Bizim deneme alanı bölgemiz için hem çıkış hem de tozlaşma ve döllenmenin gerçekleşeceği yaz başlangıcının iyi ayarlanması açısından ekim zamanı önemli olmaktadır.

Tane verimine ait bulgularımız Bozoğlu (1995)’nun Samsun’da 162.7-237.7 kg/da, Önder ve Şentürk (1996)’ün Karaman’da 377.7-389.4 kg/da, Ceyhan ve ark. (2009)’nın Konya’da 111.2 – 299.4 kg/da, Yılmaz ve ark.(2010)’nın Ordu’da 57.0-181 kg/da, Zirek (2015)’in, Van-Gürpınar’da 201,6- 360,4 kg/da, Baran (2018)’ın Van- Gevaş şartlarında 273.93-350.89 kg/da, Karabacak (2018)’ın Elazığ’da 141.43-333.10 kg/da, Çiftçi ve Yılmaz (1992)’ın Van’da 124-198 kg/da, Varankaya (2011)’nın Yozgat’ta 150.42-400.74 kg/da, Baran (2016)’ın Kayseri şartlarında 89.33-237.33 kg/da, Atıcı (2013)’nın Giresun ilinde 82-306 kg/da, Aydoğan (2017)’ın Erzurum İspir ilçesinde 92.9-285.0 kg/da, Girgel ve ark. (2018)’nın Bayburt’ta 128.3-194.3 kg/da, Çınar(2015) Erzurum’da 924-1954 kg/da bildirmiş oldukların düşük bulunmuştur.

5. SONUÇ VE ÖNERĠLER

Ekim zamanlarının çıkış gün sayısına etkisi önemli bulunmuştur. En erken bitki çıkışı 11.11 gün ile 3. ekim zamanı olan Mayıs ayı ekilişinden, en geç bitki çıkışı ise 17.61 gün ile ilk ekim zamanı olan Mart ayı ekilişinde belirlenmiştir. Ekim zamanı geciktikçe çıkış süresinin azaldığı saptanmıştır. Çıkış gün sayısı yönünden çeşitler arasında farklılıklar önemli bulunmamış ortalama tüm çeşitlerin 14.0 günde çıkış yaptıkları saptanmıştır.

Ekim zamanlarının ilk çiçeklenme gün sayısına etkisi önemli bulunmuştur. Mayıs ayı ekilişinin 43.0 gün ile en kısa, Mart ayı ekilişinin 60.5 gün ile en geç çiçeklenmeye başladığı saptanmıştır. Ekim zamanı geciktikçe ilk çiçeklenme gün sayısının azaldığı saptanmıştır.

% 50 çiçeklenme gün sayısı yönünden çeşitler arasında farklılıklar önemli bulunmuş, değerler 52.8 gün ile 70.4 gün olup en düşük değer Ahlat yerel çeşidinde en yüksek değer Akman 98 çeşidinde saptanmıştır.

Ekim zamanlarının olgunlaşma gün sayısına etkisi önemli bulunmuştur. Mayıs ayı olgunlaşma gün sayısı 92.8 gün ile en düşük, Mart ayı olgunlaşma gün sayısı 101.7 gün ile en yüksek olarak saptanmıştır.

Ekim zamanlarının bitki boyuna etkisi önemsiz bulunmuştur. Ekim zamanı geciktikçe bitki boyunda azalmalar olduğu saptanmıştır

Ekim zamanlarının bitkide dal sayısına etkisi önemli bulunmuştur. Nisan ayı 1. 683 adet ile en düşük, Mart ayı 2.7 adet ile en yüksek değeri vermiştir. Nisan ve Mayıs ekim zamanı aynı grupta yer almıştır. Ekim zamanı geciktikçe bitkide dal sayısında azalmalar saptanmıştır.

Ekim zamanlarının bakla boyu etkisi önemsiz bulunmasına rağmen bakla boyu değerleri 9.83 cm ile 10.3 cm arasında değiştiği saptanmıştır.

Ekim zamanlarının bakla genişliğine etkisi önemli bulunmuş, Mart ve Nisan ayı ekilişleri 9.96 mm ve 9.87 mm ile yüksek, Mayıs ayı ekilişi 8.45 mm ile düşük değer vermiştir. Ekim zamanı geciktikçe bakla genişliğinde azalmalar saptanmıştır.

Ekim zamanlarının bitki ağırlığına etkisi önemli bulunmuştur. Mayıs ayı ekim zamanı 9.65 g ile en düşük, Mart ayı ekim zamanı 19.83 g ile en yüksek değeri vermiştir. Ekim zamanı geciktikçe bitki ağırlığında azalmalar saptanmıştır.

Ekim zamanlarının bitkide bakla ağırlığına etkisi önemli bulunmuştur. Değerler Mayıs ayı ekiminde 8.389 g ile Mart ayı ekiminde 13.44 g arasında değişmiştir. Ekim zamanı geciktikçe bitki bakla ağırlığında azalmalar saptanmıştır.

Ekim zamanlarının bakla sayısı etkisi önemli bulunmuştur. Değerler Mayıs ayı ekiminde 6.18 adet ile Mart ayı ekiminde 17.57 adet arasında değişmiştir. Ekim zamanı geciktikçe bitkide bakla sayısında azalmalar saptanmıştır.

Ekim zamanlarının bitkide tane sayısı etkisi önemli bulunmuştur. Mayıs ayı ekilişleri 6.13 adet ile en düşük, Mart ayı ekilişi 12.27 adet ile en yüksek değeri vermiştir. Ekim zamanı geciktikçe bitkide tane sayısında azalmalar saptanmıştır.

Ekim zamanlarının biyolojik verime etkisi önemli bulunmuştur. Değerler 313.6 kg/da ile 490.3 kg/da arasında değişmiştir. Mart ayı ekilişleri en yüksek Mayıs ayı ekilişleri en düşük değerleri vermiştir. Ekim zamanı geciktikçe biyolojik verimde azalmalar saptanmıştır.

Ekim zamanlarının tane verimine etkisi önemli bulunmuştur. Mayıs ayı ekilişi 59.01 kg/da ile en düşük Mart ayı ekilişi 150.1 kg/da ile en yüksek değeri vermiştir. Ekim zamanı geciktikçe tane veriminde azalmalar saptanmıştır.

Farklı ekim zamanlarında yürütülen bu çalışmada Diyarbakır merkezde fasulye yetiştiriciliğinin olanakları araştırılmaya çalışılmıştır. Mart, Nisan ve Mayıs ayları verim ve verim unsurları bakımından değerlendirildiğinde Mart ayının yüksek değer verdiği saptanmıştır. Yapılan incelemeler neticesinde ekimi yapılan tüm çeşitlerde bölgemiz için en uygun ekim zamanının Mart ayı olduğu saptanmıştır. Nisan ve Mayıs ayı ekimlerinde yüksek sıcaktan bitkileri korumak için sulama uygulamalarının düzenli yapılması gerekmektedir. Ayrıca bitki etrafındaki havayı serinletmek ve çiçek canlılığını korumak için bitki etrafının yüksek boylu mısır bitkisi veya otlarla kapatmanın iyi olduğu kanaati geliştirilmiştir. Çeşitler arasında Adabeyazı, Cihan ve Ahlat çeşitlerinin bölgede iyi sonuç verdiği saptanmıştır.

6. KAYNAKLAR

Akbulut, B., Karakurt, Y., Tonguç, M., 2009, Fasulye genotiplerinin morfolojik ve fenolojik karakterizasyonu, Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 30(4):227-233.

Akçin, A. 1974. Erzurum şartlarında yetişebilen kuru fasulye çeşitlerinde gübreleme, ekim zamanı ve sıra aralığının tane verimine etkisi ile bu çeşitlerin bazı fenolojik, morfolojik ve teknolojik karakterleri üzerinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 4(2).

Atıcı, Ö.F., 2013. Giresun ilinde toplanan yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı bitkisel özellikleri ile verim ve verim öğelerinin belirlenmesi, Ordu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı 63 S. Yüksek Lisans Tezi

Akdağ, C. Tayyar, T., 1996. Tokat ekolojik şartlarında kuru fasulye için en uygun ekim sıklığının belirlenmesi üzerine bir çalışma. Turkish Journal of Agriculture and Forestry (TÜBİTAK), 20:199- 205.

Aydoğan, C., 2017. İleri İspir Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) hatlarında verim ve kalite çalışmaları. Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Erzurum.

Baran, A., 2016, kayseri ekolojik koşullarında kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üni, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Kayseri.

Baran, İ., 2018, Bazı kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L) çeşitlerinin ve ahlat yerel popülasyonunun van-gevaş ekolojik koşullarında, verim ve verim özelliklerinin belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üni, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı 41s, Van.

Balkaya, A. , Odabaş, M. S. 2004. Samsun koşullarında ekim zamanının barbunya fasulye (Phaseolus vulgaris L.) yetiştiriciliğinde erkencilik, verim ve bazı kalite özellikleri üzerine etkilerinin belirlenmesi. Bahçe, 33 (1-2): 7 – 15 2004

Baytorun, A., N., K. Abak, H. Tokgöz and O. Altuntaş, 1993. effect of different cover 15 types on the greenhouse climate and tomato plant development. 2 nd ıshs symposium on protected cultivation of solanaceae in wild winter climates, Adana-Turkey.

Binnie, R. C., and P. E. Clifford. 1981. Flower and pod production in Phaseolus vulgaris. Jour. Agric. Sci. 97 (2) : 397-402

Bozoğlu, H., 1995. Kuru fasulyede (Phaseolus vulgaris L) bazı tarımsal özelliklerinin genotip x çevre interaksiyonu ve kalıtım derecelerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Samsun

Cengiz, B. Dağlıoğlu,, O., Geçgel, Ü. Sakarya ve Eskişehir lokasyonlarında yetiştirilen bazı kuru fasulye çeşitlerinin kalite özellikleri Türkiye 10. Gıda Kongresi; 21-23 Mayıs 2008, Erzurum

Ceyhan, E., Önder, M., Kahraman, A., 2009. Fasulye genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım Ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (49): 67-73. Ciftci, C. Y. ve S. Sehirali. 1984. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinde değişik özelliklerin fenotipik farklılıklarının saptanması. Ankara Uni. Fen Bilimleri Enstitüsü. Yayın No.TB. 4. Ankara.

Çiftçi, V., Yılmaz, N., 1992. Van ekolojik koşullarında verimli fasulye çeşitlerinin belirlenmesi ve verim komponentlerinin tane verimine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1 (2): 135-146.

Çınar, T. 2015 Bazı kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotiplerinin Erzurum ekolojik koşullarına adaptasyonu ve tarımsal özellikleri Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi

Duarte, R. A., and M. W. Adams. 1972. A path coefficient analysis of some yield component interrelations in field beans (Phaseolus vulgaris L) Crop Sci. 12 : 579-582.

Duke, J. A., 1983. Phaseolus vulgaris L. Handbook of Energy Crops. (Unpublished).

Düzdemir, O., Akdağ, C., 2001. Türkiye kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L) gen kaynaklarının karakterizasyonu. II: verim ve diğer bazı özellikler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 18 (1): 101-105.

ELKOCA, E., KANTAR, F., ELEMAN, G., ŞAT, İ. G. 2005.Tarla şartlarında soğuğa dayanıklı kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L) genotiplerinin belirlenmesi. Atatürk Üniv. Zir.Fark.Derg., 36 (1): 7-17. ISSN 1300-9036

Elkoca, E. , Kantar, F. , 2004 Erzurum ekolojik koşullarına uygun erkenci ve yüksek verimli kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L) genotiplerinin belirlenmesi, Atatürk Üniv. Ziraat Fak.Derg. 35 (3-4), 137-142

Ekincialp A., Şensoy S., 2013.Van Gölü Havzası fasulye genotiplerinin bazı bitkisel özelliklerinin belirlenmesi. YYÜ Tar Bil Dergisi, 2013, 23(2): 102–111.

Favaro, J. C,. and R. A. Pilatti. 1988. Effect of temperature and water stress on growth of bean (Phaseolus vulgaris) fruits. Turrialba 38(3) : 168-172.

Fırtına, D., 2006. Türkiye’de tescil edilmiş bazı kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinin van-gevaş koşullarında verim ve bazı verim öğelerinin belirlenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Yüksek Lisans Tezi, Van.

Gadekar, P., D. B. Dhumale, and R. S. Raut. 1990. Interrelationship between yield and its components in rice bean (Vigna umbellata). Indian Jour. of Agric. Sci. 60 (8) : 547-549. Girgel, Ü., Çokkızgın, A., Çölkesen, M., 2018. Bayburt koşullarında organik olarak yetiştirilen bazı yerel fasulye (Phaseolus vulgaris L.) genotiplerinin bazı morfolojik ve agronomik özellikleri belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türk Tarım- Gıda Bilim Ve Teknolojik Dergisi, 6(5):530-535

Granados, A.R., D.M. Ortega, and L.G. Zarate. 1987. Dry weight and nitrogen content in plant organs and their influence on bean yield and seed protein content. Revista Chapingo. 11-12 (54- 55) : 47-52.

Heralth, H. M. E., and G. W. Eaton. 1981. Yield component of ten cultivars of bush beans (Phaseolus vulgaris L.) grown under heat stress. Tropical Agriculturist (137) : 147-152.

Karabacak, T., 2018, Kuru Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) çeşitlerinin agro-morfolojik özelliklerinin Elazığ koşullarında araştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üni. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Kahramanmaraş.

Kahraman A., Önder, M. 2017. Ekim zamanlarının kuru fasulyede bazı kalite özellikleri üzerine etkileri.Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi 2017, 26 (Özel Sayı): 149−154 Kuyucuoğlu,S. 2016. Farklı ekim zamanlarının bazı şeker tipi fasulye genotiplerinde agronomik özellikler üzerine etkisi. Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi. Konya.

Kolotilov, V. V., and A. S. Kolotilova. 1982. Yield and yield structure in French bean varieties of different earliness. Field Crop Abst. 39 (1) : 618, 1986.

Koinov, G., and P. Radkov. 1979. The effect of cultivar and ecological conditions on yield and quality of Phaseolus vulgaris. Rasteniev'dni Nauki., 16, (9/10), 5-16.

Paniagua, C. V., and A. M. Pinchinat. 1976. Selection criteria for improving seed yield in French bean (Phaseolus vulgaris L) Turrialba 26 (2) : 126-131.

Scully, B., and J.G. Wainess. 1988. Ontogeny and yield response of common and tepary beans to temperature. Agron. J. 80 (6) : 921-925.

Şehirali, S.1979. Yemeklik tane baklagiller. I. Fasulye (Phaseolus vulgaris L.). Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Ziraat işleri Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara.

Sehirali, S. 1980. Bodur fasulyede (Phaseolus vulgaris L. var. nanus Dekap.) ekim sıklığının verimle ilgili bazı karakterler uzerine etkisi. Ankara Uni. Zir. Fak. Yay. No. 738. Bilimsel Arastırma ve İncelemeler: 429. Ankara.

Sehirali, S. 1988. Yemeklik Dane Baklagiller. Ankara Univ. Ziraat Fak. Yayın.: 1089. Ders Kitabı: 314. Ankara.

Winkler , H. 1989. Survey on agronomic conditions of bean cultivation (Phaseolus vulgaris L) in the Basse Plaine des Gonaives, Haiti. Field Crop Abst. Vol. 43 No.3,1990.

Koinov,G., and P. Radkov. 1979. The effect of cultivar and ecological conditions on yield and quality of Phaseolus vulgaris. Rasteniev'dni Nauki. 16 (9/10) :5-16.

Önder, M., Şentürk, D., 1996. Ekim zamanlarının bodur kuru fasulye çeşitlerinde dane ve protein verimi ile verim unsurlarına etkisi. Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 10 (3): 7-18.

Paur, S. 1953. Growing Pınto Beans in New Mexico. Agr. Exp. Sta. New Mexico Coll. of Age. and Mechanic rts. BuL. 378,S: 20.

Pumphrey, F. V., 1957. Field bean poruduction under irn- 76 gatlOn in Nebraska; The Exp. Sta. of the üniv. bf Nebraska Coll. of Agr. BuL. 98, S: 23.

Pekşen, E., H. Bozoğlu, A. Gülümser, M.S. Odabaş, 1997. Farklı ekim ve azotlu gübre uygulama zamanların fasulyede tane verimi ve bazı özellikler üzerine etkisi. II. Tarla Bitkileri Kongresi Bildirileri, Samsun S:178-182.

Pekşen, E.; Artık, C. 2005. Anti besinsel maddeler ve yemeklik tane baklagillerin besleyici değerleri.OMÜ. Ziraat Fakültesi Dergisi, 20(2):110-120.

Ranalli, P., 1996. Phenotypic Recurrent Selection İn Commen Bean (Phaseolus vulgaris L) Based on performance of S2 progenies. Euphytica 87:127-132.

Singh, J.N., 1964. Effect of modifying the environmenton flowering, fruiting and biochemical composition of the snap bean ( P.vulgaris L. ) Horticultural Abstract. Vol 35-3419

Tam, A., 2008. van koşullarında farklı ekim zamanı uygulamalarının fasulye’de (Phaseolus vulgaris L) Verim Ve Verim Öğelerine Etkisi. (Yüksek Lisans Tezi, Basılmamış) Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı.

Uzun, S., Y. Demir ve F. Ozkaraman, 1998. bitkilerde ışık kesimi ve kuru madde üretimine etkileri. O.M.U. Ziraat Fak. Dergisi 13 (2): 133-154.

Varankaya, S. 2011.Yozgat ekolojik şartlarında yetiştirilen fasulye (Phaseolus vulgaris L.) Genotiplerinin bazı tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Konya.

Yılmaz, N., Atıcı, F. O. And Oner, F., 2014. Determination Of Yield And Yield Components İn Some Dry Bean (Phaseolus vulgaris L) Cultivars Under Giresun Conditions. Türk Tarım Ve Doğa Bilimleri, 6(6), 1093-1096.

Yaman, M. 1998. Kuru fasulyede ekim zamanının verim ve verim ögeleri üzerine etkisi Anadolu, 8 (1): 63-81