2.1. Coğrafi Yapı
2.3.1.4. Bitkisel Üretim
İzmir ili tarımsal üretiminin en gelişkin kolu bitkisel ürünler üretimidir. İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü’nden alınan verilere göre 2011 yılı itibarıyla il genelinde 6.3 milyar TL tarımsal üretim değeri elde edilmiş olup bunun %54’ünü bitkisel ürünler üretimi oluşturmaktadır.
İl bitkisel ürünler üretiminin gelişimi incelendiğinde 2002-2010 döneminde bitkisel üretimin yaklaşık olarak %130 oranında arttığı görülürken, bitkisel üretimde sağlanan bu artış düzeyi, Ege Bölgesi’ndeki artıştan daha yüksek olup Türkiye genelinden daha düşüktür. Aynı dönemde bitkisel üretimdeki artış oranı Ege Bölgesi’nde %113 olarak gerçekleşirken, Türkiye genelinde %143 düzeyinde olmuştur.
2010 yılı itibarıyla İzmir ilinde gerçekleşen bitkisel üretim değeri Ege Bölgesi’nin %24.8’ini, Türkiye genelinin ise %4.2’sini oluşturmaktadır. İzmir bitkisel üretim değerinin büyüklüğü açısından iller arası sıralamada Antalya ve Mersin illerinden sonra üçüncü sırada yer almaktadır.
İzmir ili bitkisel ürünler üretiminde kişi başına düşen değerler incelendiğinde, kişi başına düşen bitkisel üretim değerinin hem Ege Bölgesi hem de Türkiye ortalamasının altında
53 olduğu görülmektedir. 2010 yılı itibarıyla İzmir’de gerçekleşen kişi başına düşen bitkisel üretim değeri 855 TL iken, bu değer Ege Bölgesi’nde 1,402 TL, Türkiye genelinde ise 1,086 TL’dir. Kişi başına bitkisel üretim değeri 2002-2010 döneminde İzmir’de %103 oranında artış gösterirken, artış oranı Ege Bölgesi’nde %94, Türkiye genelinde ise %121 olarak gerçekleşmiştir.
Bitkisel üretim değeri açısından iller arası sıralamada üçüncü sırada yer alan İzmir, kişi başına düşen bitkisel üretim değeri açısından arka sıralarda bulunmaktadır. 2010 yılı itibarıyla İzmir, kişi başına düşen bitkisel üretimde iller arası sıralamada 55. sırada yer almaktadır.
Tablo 25: Bitkisel Üretim Değerinin Gelişimi (Milyon TL)
Yıllar
NOT: 2002-2006 dönemine ilişkin kişi başına bitkisel üretim değerleri hesaplanırken, 2007-2011 yılları arası nüfus artış oranlarına göre hesap edilen nüfus projeksiyonları dikkate alınmıştır.
Kaynak: TUIK
Grafik 13: İzmir İli Bitkisel Üretim Değerinin Dağılımı (2011)
Kaynak: İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
54 İzmir ili bitkisel ürünler üretimi içinde başta meyve ürünleri olmak üzere tarla ürünleri ile sebze ürünleri önemli bir ağırlığa sahiptir. 2011 yılı bitkisel üretim değerinin %35.1’ini meyve ürünleri oluştururken, %30.8’ini tarla ürünleri, %30.7’sini sebze ürünleri, %3.4’ünü de süs bitkileri (kesme çiçek) üretimi teşkil etmektedir.
Tarla Ürünleri Üretimi
İzmir ili tarla ürünleri üretimi içinde ekiliş alanı itibarıyla en fazla alanı %40.5 pay ile tahıllar grubu oluştururken, bunu %29.4 pay ile yem bitkileri, %21 pay ile de endüstriyel bitkiler oluşturmaktadır. Üretim değeri açısından tarla ürünlerinin ürün gruplarına göre dağılımı incelendiğinde ise tarla ürünleri üretim değeri içerisinde en önemli ürün grubunu başta endüstriyel bitkiler olmak üzere yem bitkileri ile tahıllar oluşturmaktadır. 2011 yılı itibarıyla 1 Milyar TL düzeyinde olan tarla ürünleri üretim değerinin %28.1’ini endüstriyel bitkiler oluştururken, %27.5’ini yem bitkileri, %23.9’unu tahıllar, %20’sini de yumru bitkiler oluşturmaktadır.
Grafik 14: İzmir İli Tarla Ürünleri Ekiliş Alanı ve Üretim Değerinin Dağılımı (2011)
Kaynak: İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
İzmir ili endüstriyel bitkiler üretimi içerisinde ise en önemli ürün pamuktur. 2011 yılı itibarıyla 295 Milyon TL olan endüstriyel bitki üretim değerinin %88 gibi oldukça önemli bir bölümünü oluşturan pamuk üretim değeri, tarla ürünleri üretim değerinin ise %25’ini teşkil etmektedir.
40.5
Tahıllar Yem Bitkileri Endüstri Bitkileri Yumru Bitkiler Baklagiller
% Ekiliş Alanı Üretim Değeri
55 İlde pamuk üretimi için ayrılan alanların yıllar itibarıyla düşüş göstermesine paralel olarak üretim düzeyinde de azalışlar yaşanmıştır. 1991 yılında il genelinde 63,561 hektar alanda yapılan pamuk ekimi sonucunda toplam 152,396 ton kütlü pamuk üretimi gerçekleştirilmiş olup bu üretim miktarı Türkiye genelindeki kütlü pamuk üretiminin %10’unu oluşturmaktaydı. 1991-2011 yıllarını kapsayan 20 yıllık süre içinde pamuk üretimi için ayrılan alan miktarında %55 oranında bir azalma yaşanmış ve pamuk ekim alanı 28,352 hektara gerilemiştir. Ancak, pamuk ekim alanlarında yaşanan bu azalışın etkisi, üretimde aynı düzeyde olmamıştır. Nitekim 1991-2011 döneminde kütlü pamuk üretimi yalnızca %5 düzeyinde azalış kaydetmiştir. İncelenen dönemde kütlü pamuk üretim miktarındaki azalmanın düşük kalmasının en önemli nedeni ise gerek Türkiye genelinde gerekse İzmir’de pamuk üretiminde sağlanan verim artışlarıdır. Nitekim İzmir’de kütlü pamuk üretiminde verim düzeyi 1991 yılında 240 kg/da iken, verim düzeyi 1991-2011 döneminde yaklaşık olarak %112 oranında artarak 2011’de 509 kg/da düzeyine yükselmiştir.
Bununla birlikte 1991-2011 döneminde İzmir’in pamuk üretiminin Türkiye içindeki payı yarı yarıya azalarak 2011’de %5.6 düzeyine gerilemiştir.
Grafik 15: Pamuk Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
0.0 2.0 4.0 6.0 8.0 10.0 12.0
0 500 1 000 1 500 2 000 2 500 3 000
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
56 Endüstriyel bitkiler üretimi içinde diğer bir önemli ürün ise tütündür. 2011 yılı itibarıyla tütün üretim değeri, endüstriyel bitkiler üretim değerinin %11’ini oluşturmaktadır.
İl bitkisel ürünler üretimi içinde önemli bir ürün olan tütün üretimi gerek ekilen alan itibarıyla gerekse üretim düzeyi açısından önemli bir oranda azalış kaydetmiştir. 1991 yılında tütün ekimi için ayrılan alan miktarı İzmir genelinde 20,031 hektar iken, 1991-2011 dönemini kapsayan 20 yıllık süre içerisinde %78 oranında azalarak 4,398 hektar düzeyine inmiştir. Aynı dönemde Türkiye genelinde tütün ekim alanları ise %66 oranında azalmıştır. Tütün ekim alanlarının azalmasıyla birlikte tütün üretim miktarlarında da yıllar itibarıyla bir azalma yaşanarak 1991 yılında 14,000 ton düzeyinde olan üretim düzeyi 2,582 ton düzeyine inmiştir.
1991-2011 döneminde İzmir’de tütün üretim miktarı %81 oranında azalırken, Türkiye
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
57 gerilemiştir. Buğday üretimindeki düşüşün en önemli nedeni ise buğday ekim alanlarının azalarak, çiftçinin diğer tarımsal ürünlerin (başta mısır olmak üzere) üretimine ağırlık vermesidir. Nitekim 1991 yılında il genelinde buğday ekimi yapılan alan miktarı 56,141 hektar iken, ekilen alan miktarı yıllar itibarıyla devamlı bir şekilde azalış kaydetmiş ve 2011 yılı itibarıyla 37,877 hektar düzeyine inmiştir. 1991-2011 yılını kapsayan 20 yıllık dönem içerisinde buğday ekim alanları %33 oranında azalış gösterirken, buna bağlı olarak üretim miktarında da %38 düzeyinde bir azalma meydana gelmiştir.
Buğday üretiminde verim durumu incelendiğinde ise, gerek durum buğdayı gerekse diğer buğday üretiminde verim düzeyinin Türkiye genelinin ve Ege Bölgesi’nin üzerinde olduğu dikkati çekmektedir. 2011 yılı itibarıyla durum buğdayı üretiminde İzmir’de dekar başına 429 kg, diğer buğday üretiminde ise 302 kg verim alınırken Türkiye genelinde ortalama verim düzeyi sırasıyla 290 kg/da ve 267 kg/da olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılında Ege Bölgesi’nde ise durum buğdayı üretiminde dekar başına 255 kg, diğer buğday üretiminde de 236 kg verim alınmıştır.
Grafik 17: Buğday Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
İzmir’de tahıl ürünleri üretiminde bir diğer önemli ürün ise mısırdır. İlde 2011 yılında yaklaşık olarak 124 bin ton mısır (dane) üretilmiş olup, bu üretim miktarı Türkiye genelinin %2.9’unu oluştururken, Ege Bölgesi üretiminin de %21.4’ünü teşkil etmektedir. İlde mısır üretimine
58 ayrılan alanlar son 20 yıllık süre içerisinde önemli oranda artış göstermiştir. Nitekim 1991 yılında 2,500 hektar olan mısır ekim alanı, buğday ekim alanlarının mısır ekimine ayrılması neticesinde yıllar itibarıyla sürekli olarak artış göstermiş ve 2011 yılı itibarıyla 13,364 hektara yükselmiştir. 1991-2011 döneminde mısır ekim alanları 4.4 kat artış gösterirken, mısır üretimindeki artış 9.2 kat olmuştur. Mısır üretiminde sağlanan bu gelişmeler İzmir’in Türkiye içindeki payının da yükselmesini sağlamıştır. 1991 yılında İzmir’de gerçekleşen mısır üretimi Türkiye genelinin %0.6’sını oluştururken, bu pay 2009’da en yüksek seviyesi olan %3.7 düzeyine yükselmiş, 2011 yılında da 2.6 olarak geçekleşmiştir.
Mısır üretiminde verim durumu incelendiğinde ise, buğday üretiminde olduğu gibi mısır üretiminde de verim düzeyinin Türkiye genelinin ve Ege Bölgesi’nin üzerinde olduğu dikkati çekmektedir. 2011 yılı itibarıyla mısır üretiminde İzmir’de dekar başına 925 kg verim alınırken Türkiye genelinde ortalama verim düzeyi 717 kg/da, Ege Bölgesi’nde ise 863 kg/da olmuştur.
Grafik 18: Mısır Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
İzmir ili tarımsal üretiminde hayvancılık da önemli bir faaliyet alanı olduğu için, bitkisel üretim içinde yem bitkileri üretimi de oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Yem bitkileri üretimi, tarla ürünleri üretim değerinin %27.5’ini oluştururken, yem bitkileri içerisinde ise en önemli ürün silajlık mısırdır. 2011’de il genelinde üretilen silajlık mısır üretimi, yem bitkileri
0.0
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
59 üretim değerinin %81 gibi yüksek bir kısmını oluştururken, tarla ürünleri üretim değerinin de yaklaşık olarak %23’lük bölümünü oluşturmaktadır.
Grafik 19: Silajlık Mısır Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
İzmir ili tarla ürünleri üretimi içinde önemli bir ürün de patatestir. 2011 yılı itibarıyla patates üretim değeri 204 Milyon TL olup, yumru bitkiler üretim değerinin %93’ünü oluşturmaktadır.
Patates üretim değeri, tarla ürünleri üretim değerinin de %19’unu oluşturmaktadır. 2011 yılı itibarıyla İzmir’de 20,800 ton tatlı patates, 476,603 ton da diğer olmak üzere yaklaşık 487,000 ton patates üretimi gerçekleşmiş olup bu üretim miktarı Ege Bölgesi üretiminin
%50’sini, Türkiye genelinin de %10.7’sini teşkil etmektedir.
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20
0 2,000 4,000 6,000 8,000 10,000 12,000 14,000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
60 Tablo 26: Tarla Ürünleri Üretimi ve Verim Durumu (2011)
Türkiye (1) Ege Bölgesi (2) İzmir (3) Üretim (%)
61 silajlık mısır, patates, mısır (dane), buğday ve tütün ön plana çıkan tarımsal ürünlerdir. İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü verilerine göre, 2011 yılı itibarıyla, bu altı ürüne ait üretim değeri 962 Milyon TL olup, tarla ürünleri üretim değerinin %92 gibi önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.
Sebze Ürünleri Üretimi
İzmir ili bitkisel ürünler üretim değeri içinde sebze ürünleri üretimi %30.7 gibi önemli pay almaktadır. İl genelinde toplam 40,971 hektar alanda yapılan sebze üretimi bütün ilçelerde yapılmakla birlikte, ağırlıklı olarak Ödemiş, Tire, Torbalı, Bergama ve Menemen ilçelerinde yapılmaktadır.
Sebze ürünleri üretiminde ise en önemli ürün domatestir. İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü verilerine göre, 2011 yılı itibarıyla sebze ürünleri üretim değerinin (örtü altı üretim de dahil olmak üzere) %30’unu domates oluşturmaktadır. Sebze ürünleri üretiminde diğer önem arz eden ürünler ise hıyar ve biberdir. 2011 yılında sebze üretim değerinin
%19.6’sını hıyar, %9’unu da biber teşkil etmektedir. Bu üç ürüne (domates, hıyar ve biber) ait üretim değeri, İzmir sebze üretim değerinin yaklaşık olarak %60’ını oluşturmaktadır.
62 İzmir sebze ürünleri üretiminde birçok ürün, gerek Ege Bölgesi üretimi içindeki payı gerekse Türkiye üretimi içindeki payı itibarıyla önem arz etmektedir. Sebze üretim değeri içinde ilk sırada yer alan domateste, İzmir, üretim miktarı itibarıyla, Ege Bölgesi’nin %32.3’ünü, Türkiye’nin de %7.5’ini karşılarken, hıyarda Ege Bölgesi’nin %47.2’sini, Türkiye’nin %10.5’ini;
biberde ise Ege Bölgesi’nin %33.7’sini, Türkiye’nin %7.2’sini karşılamaktadır.
Grafik 20: İzmir İli Sebze Ürünleri Ekiliş Alanı ve Üretim Değerinin Dağılımı (2011)
Kaynak: İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
Tablo 27: Sebze Ürünleri Üretimi (2011)
Üretim (Ton)) Pay (%)
Ürün adı Türkiye (1) Ege Bölgesi (2) İzmir (3) (3)/(1) (3)/(2)
Yaprağı Yenen Sebzeler 1,724,800 290,280 119,402 6.9 41.1
Lahana (Beyaz) 498,073 90,256 25,025 5.0 27.7
63
Meyvesi Yenen Sebzeler 21,565,251 4,446,732 1,456,496 6.8 32.8
Bamya 36,662 15,230 9,529 26.0 62.6
Domates (Sofralık) 7,573,431 1,208,773 234,404 3.1 19.4
Domates (Salçalık) 3,430,002 1,330,256 586,891 17.1 44.1
Soğansı-Yumru-Kök Sebzeler 959,785 61,771 19,474 2.0 31.5
Sarımsak (Taze) 21,445 5,009 1,805 8.4 36.0
İzmir ilinde 141,548 hektar alanda meyve üretimi yapılmaktadır. Toplam tarım arazisi içinde meyvelik arazinin payı yaklaşık olarak %41.5’dir. İlde meyvecilik bütün ilçelerde yapılmakla birlikte, başta Kemalpaşa ve Bayındır ilçeleri olmak üzere Bergama, Selçuk, Ödemiş, Torbalı, Menderes, Tire ve Seferihisar ilçelerinde yoğunlaşmıştır.
64 İl genelindeki meyve alanlarının %68’ini zeytin alanları oluştururken, %8.6’sını bağ alanı,
%3.3’ünü narenciye alanı, %20’sini de genel meyve alanları oluşturmaktadır.
İzmir meyve ürünleri üretim değerinin yapısı incelendiğinde, 2011 yılı itibarıyla meyve üretim değerinin %60.1’inin taş çekirdekliler, %17’sini üzümsü meyveler, %9’unu turunçgiller,
%6.5’ini sert kabuklu meyveler ve %6’sını da subtropikal iklim meyvelerinin oluşturduğu dikkati çekmektedir.
Grafik 21: İzmir İli Meyve Ürünleri Üretim Değerinin Dağılımı (2011)
Kaynak: İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü
Meyve üretim değeri içinde ilk sırayı alan taş çekirdekli meyveler içinde ise en önemli ürünü zeytin oluşturmaktadır. Zeytin, İzmir tarımsal üretimi içinde en önemli ürün konumundadır.
2011 yılı itibarıyla sert kabuklu meyve üretim değerinin %65’ini oluşturan zeytin üretim değeri, toplam meyve üretim değerinin de %39’unu oluşturmaktadır. İzmir’de zeytin üretimi bütün ilçelerde yapılmakla birlikte Bayındır, Bergama, Selçuk, Torbalı, Ödemiş, Kemalpaşa, Urla, Seferihisar ve Menderes üretimin en fazla yapıldığı ilçelerdir.
1991 yılında 79,000 ton üretim düzeyi ile Türkiye zeytin üretiminin %12.3’ünü karşılayan İzmir’de zeytin üretiminin gelişimi, dalgalı bir seyir izlemektedir. Bununla birlikte meyve veren ağaç sayısındaki artışlarla birlikte İzmir’in zeytin üretim miktarında da önemli düzeyde artışlar yaşanmış ve üretim düzeyi 2011’de 276,000 ton düzeyine çıkarak, Türkiye üretimi içindeki payı %16 olmuştur. 1991-2011 dönemi boyunca İzmir’de zeytin ağaç sayısı (meyve veren) %17 oranında artış gösterirken, üretim miktarındaki artış %252 olmuştur. Aynı
1%
60%
7%
9%
6%
17% Yumuşak Çekirdekliler
Taş Çekirdekliler
Sert Kabuklular
Turunçgiller
Subtropikal İklim Meyveleri
Üzümsü Meyveler
65 dönemde Türkiye genelinde zeytin ağaç sayısı ise %45, üretim miktarı da %173 oranında artış göstermiştir.
Grafik 22: Zeytin Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
İzmir meyve üretimi içinde diğer bir önemli ürün ise üzümdür. 2011 yılı meyve ürünleri üretim değerinin %16’sını oluşturan üzüm üretiminde ağırlıklı olarak, sofralık ve kurutmalık üzüm üretilirken, şaraplık üzüm üretiminin toplam üretim içindeki payı %16’dır. İlde üzüm üretimi ağırlıklı olarak Kemalpaşa, Menderes, Bergama, Torbalı, Menemen ve Bayındır ilçelerinde yapılmaktadır. İlde üzüm üretimi yapılan bağ alanlarının miktarı incelendiğinde, son 10 yıllık dönem içinde bağ alanının azalış kaydettiği dikkati çekmektedir. Nitekim 2000 yılında 23,164 hektar alanı kaplayan bağ alanı, 2011’de 12,157 hektara gerilemiştir. Bağ alanlarının azalmasıyla birlikte üretim düzeyinde de önemli daralmalar yaşanmış ve 1991’de 237,000 ton düzeyinde olan üzüm üretimi, 2011’de 113,000 ton düzeyine inmiştir. 1991-2011 döneminde İzmir’de üzüm üretiminde %52 oranında azalış meydana gelirken, aynı dönemde Türkiye üretimi %19 oranında artış göstermiştir. Üretimde yaşanan bu gelişmeler neticesinde 1991 yılında Türkiye üretimi içinde %6.6 paya sahip olan İzmir’in payı 2011’de
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
66 Grafik 23: Üzüm Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
Subtropikal iklim meyveleri içinde yer alan incir de İzmir ili meyve üretimi içinde önemli bir yer tutmaktadır. 2011 yılı itibarıyla meyve üretim değerinin %5.3’ünü oluşturan incir, Türkiye genelindeki üretim miktarının da yaklaşık olarak %9’unu teşkil etmektedir. İncir üretiminde İzmir’in Türkiye içindeki payının gelişimi incelendiğinde, 2000 yılında Türkiye incir üretimi içinde %16.5 düzeyinde olan payın, 2011’de yarı düzeyine kadar gerilediği dikkat çekmektedir. 1991-2011 döneminde İzmir’de incir ağaçlarının sayısı artmış olmasına rağmen üretim miktarında ciddi düşüşler yaşanmıştır. Nitekim incelenen dönem içerisinde, incir ağaçlarının (meyve veren ağaç) sayısı %8 oranında artış göstermesine karşın üretim miktarı
%52 oranında azalmıştır. Üretimdeki bu azalışın en önemli nedeni ise ağaç başına verim miktarının düşmesidir. 1991 yılında incir üretiminde ağaç başına ortalama verim 37 kg iken, verim düzeyi devamlı azalarak 2011’de 16 kg/ağaç seviyesine kadar inmiştir. Türkiye genelinde ağaç başına ortalama verim düzeyi ise 28 kg’dır.
0.0
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
67 Grafik 24: İncir Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
İzmir ili meyve üretiminde öne çıkan diğer meyve ürünleri arasında kiraz ve şeftali de yer almaktadır. Taş çekirdekli meyve grubu içerisinde yer alan kiraz ve şeftali, üretim değeri olarak il meyve üretim değerinin %20’sini oluşturmaktadır. İlde kiraz ve şeftali üretimi 14,162 hektarlık alanda yapılmakta olup bunun %67’lik bölümünü (9,724 hektar) kiraz yetiştiriciliği oluşturmaktadır. İzmir’de kiraz üretimi ağırlıklı olarak Kemalpaşa ilçesinde yapılmaktadır.
Kemalpaşa il genelindeki kiraz üretiminin yaklaşık olarak %87’sini karşılamaktadır.
Kiraz üretiminin gelişimi incelendiğinde, üretimin yıllar itibarıyla sürekli artış gösterdiği görülürken, İzmir’in Türkiye üretimi içindeki payının da önemli oranda yükseldiği dikkati çekmektedir. 1991 yılında İzmir’de kiraz üretimi 9,000 ton düzeyinde iken üretim miktarı, 1991-2011 döneminde yaklaşık 4.5 kat artış göstererek 48,000 ton düzeyine yükselmiştir.
Buna paralel olarak 1991’de İzmir’in Türkiye üretimi içindeki %5.8 olan payı, 2011’de %11 düzeyine çıkmıştır.
0.0 2.0 4.0 6.0 8.0 10.0 12.0 14.0 16.0 18.0
0 50 100 150 200 250 300 350
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
68 Grafik 25: Kiraz Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
1991-2011 döneminde şeftali üretimi de önemli düzeyde artış göstermiştir. 1991 yılında 27,000 ton düzeyinde olan şeftali üretimi incelenen dönemde %118 oranında artış göstermiştir. Aynı dönemde Türkiye üretimindeki artış ise %56 düzeyinde olmuştur.
Grafik 26: Şeftali Üretiminin Gelişimi
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%)
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
69 İzmir’de şeftali üretimi başta Selçuk olmak üzere Tire, Kemalpaşa ve Torbalı ilçelerinde yoğunlaşmıştır. Bu dört ilçe il genelindeki şeftali üretiminin yaklaşık %87’sini karşılamaktadır.
Şeftali üretiminde İzmir’in Türkiye üretimi içindeki payı incelendiğinde ise 1991 yılında %7.8 düzeyinde olan payın 2011’de %11 düzeyine yükseldiği görülmektedir.
İzmir meyve üretimi içinde üretim değeri olarak öne çıkan bir diğer ürün ise narenciye grubu içerisinde yer alan mandalinadır. 2011 yılı itibarıyla meyve üretim değerinin yaklaşık %9’unu oluşturan mandalina üretimi, ağırlıklı olarak Menderes ve Seferihisar ilçelerinde yapılmaktadır. Bu iki ilçe, il genelindeki mandalina üretiminin yaklaşık olarak %70’ini karşılamaktadır. Bunun dışında Selçuk ilçesi de mandalina üretiminde öne çıkan bir diğer ilçedir. İzmir’de mandalina üretimi 1991 yılında 77,000 ton düzeyinde iken üretim miktarı 2011’de 111,000 ton düzeyine yükselmiştir. 1991-2011 döneminde mandalina üretimi İzmir’de %44 oranında artış gösterirken Türkiye genelindeki artış %124 olarak gerçekleşmiştir.
Grafik 27: Mandalina Üretiminin Gelişimi
Kaynak: TÜİK
0.0 5.0 10.0 15.0 20.0 25.0
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1,000
1991 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Pay (%) Bin Ton
Türkiye İzmir İzmir/Türkiye, Sağ Eksen
70 Tablo 28: Meyve Ürünleri Üretimi ve Ağaç Sayısı (2011)
Türkiye (1) Ege Bölgesi (2) İzmir (3) Pay (%)
Üzüm (Kurutmalık-Çekirdeksiz) 1,126,308 1,702 1,124,172 1,708 22,763 755 2.02 2.02
Zeytin
Zeytin (Sofralık) 550,000 14 206,659 11 27,199 22 4.95 13.16
Zeytin (Yağlık) 1,200,000 15 613,830 13 249,239 19 20.77 40.60
Kaynak: TÜİK
71 Tablodan da görüldüğü gibi, İzmir ili meyve ürünleri üretiminde başta zeytin olmak üzere üzüm, kiraz, mandalina, incir ve şeftali ön plana çıkan meyve ürünleridir. İzmir Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü verilerine göre, 2011 yılı itibarıyla, bu altı ürüne ait üretim değeri 1.1 milyar TL olup, meyve ürünleri üretim değerinin %89 gibi önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.