Bitki ve kök kuru ağırlık

Farklı tuz konsantrasyonunda yetiĢtirilen arpa genotiplerinin ölçülen bitki kuru ağırlıkları Çizelge 4.5.’te verilmiĢtir.

Yapılan varyans analizinde, bitki kuru ağırlıkları arasındaki farklılık, genotip, tuz uygulaması ve genotip x tuz uygulaması arası interaksiyonu bakımından %1 seviyesinde önemli bulunmuĢtur.

Çizelge 4.5. Arpa çeĢitlerinde tespit edilen bitki kuru ağırlıkları (g/bitki) ve % değiĢimleri

Genotipler Tuz Uygulaması (mM) Ortalama

0 25 Y.D.* 50 Y.D. 75 Y.D.

Anadolu 0.29 B 0.14 GH -%52 0.12 HI -%59 0.11 I -%62 0.17 B

Konevi 0.33 A 0.24 C -%27 0.32 AB -%3 0.16 EFG -%52 0.26 A

Larende 0.10 I 0.16 EFG %60 0.17 DEFG %70 0.14 FGH %40 0.14 C

Tokak 0.25 C 0.16 EFG -%36 0.10 I -%60 0.04 J -%84 0.14 C

Soylu-10 0.18 DEF 0.12 HI -%33 0.05 J -%72 0.19 DE %6 0.13 C

Soylu-11 0.18 DE 0.19 D %6 0.09 I -%50 0.25 C %39 0.18 B

Ortalama 0.22 A 0.17 B 0.14 C 0.15 C

Genotipler genel olarak değerlendirildiğinde, en fazla gövde kuru ağırlığı 0.26 g ile “Konevi” çeĢidinde belirlenmiĢtir. Anadolu çeĢidi ortalama olarak 0.17 g, Soylu-11 genotipi 0.18 g ve Soylu-10 ise 0.13 g Ģeklinde belirtilmiĢtir. Larende ve Tokak çeĢitleri ise 0.14 g olarak görülmektedirler.

Yüksek dozlarda kontrol numunesine göre gövde kuru ağırlıklarında azalıĢ söz konusu olmuĢtur. ġekil 4.5.’e göre kontrol grubunda 0.22 g ve 25 mM NaCl dozunda 0.17 g olarak belirlenmiĢtir. 50 mM ve 75 mM NaCl konsantrasyonunda sırasıyla 0.14 g ve 0.15 g sonucuna varılmıĢtır.

Genotip x tuz uygulaması interaksiyonu incelendiği zaman artan tuzluluk dereceleri çeĢitler arasında bitki kuru ağırlıklarında farklı sonuçlar ortaya çıkmıĢtır. En düĢük bitki kuru ağırlığı kontrole göre 75 mM NaCl dozunda %84 oranında azalıĢ ile “Tokak” çeĢidinde görülmektedir. Kontrole göre sırasıyla %36 ve %60 oranında azalma göstermektedir. Konevi ve Anadolu çeĢidinde ise yüksek dozlarda bitki kuru ağırlıklarında azalma olmuĢtur. Konevi çeĢidinde 75 mM NaCl dozunda kontrole göre %52 oranında, 50 mM NaCl dozunda %3 oranında azalmalar görülmüĢtür. Anadolu çeĢidinde sırasıyla %52, %59 ve %62 oranında azalma görülmektedir. Soylu-10’da ise kontrole göre 25 mM ve 50 mM NaCl konsantrasyonlarında sırasıyla %33 ve %72 oranında azalma olurken 75 mM NaCl dozunda %6 oranında artıĢ gözlenmiĢtir. Bu çalıĢmayı destekler nitelikte benzer araĢtırmalar yapılmıĢtır. Karakullukçu ve ark. 2008’e göre nohut çeĢitlerinin toprak üstü yaĢ ve kuru ağırlık ortalamaları incelendiğinde, yaĢ ağırlık bakımından çeĢitler, kuru ağırlık bakımından ise çeĢitler x tuz interaksiyonu önemlidir. Tuz uygulaması ile birlikte kök ağırlıklarında azalmalar meydana gelmiĢtir. YaĢ ve kuru kök ağırlığı bakımından tuz uygulamaları ve çeĢitlerin gösterdiği eğilimler, bitkinin toprak üstü yaĢ ağırlıklarına benzer çıkmıĢtır. Bağcı ve ark. (2003)’ e göre yapılan çalıĢma da Hogland çözeltisi ve NaCl kullanılarak beĢ farklı tuz konsantrasyonunda 8 adet (Erginel-90, WBELT-10, Anadolu-86, Kıral-97, Karatay- 94, Tokak-157/37 ve Hamidiye-85) arpa genotipinin tuza toleransları incelenmiĢtir. Değerlendirmeler sonucunda bitkilerde kök kuru ağırlık S2 (59.3 mM) ve S4 (216.6

mM) uygulamalarıyla karĢılaĢtırıldığında, S3 (133.3 mM) ve S4 (216.6 mM)

uygulamalarında üretimin yüksek olduğu ama S5 (314.5 mM) uygulamasında önemli

ölçüde azalma olduğu belirtilmiĢtir Bazı genotipler kök ve sürgünleri daha uzun

olmasına rağmen, zayıf ve dalsız ve yeterli miktarda kuru madde üretimi yapmayı baĢaramamıĢlardır. Buna karĢı, Tokak 157/57 ve Karatay 97 gibi genotipler sürgün ve

kök uzunlukları nispeten kısadır. Ashraf ve ark. (2004), Pakistan’da 2001-2002 yetiĢme sezonunda, 25 buğday genotopi ve iki tuz dozu(0, 150 mol/m3

) kullanarak bu genotiplerin tuzluluğa etkilerini incelemiĢlerdir. Tuz konsantrasyonunun kuru sap ağırlığının kontrole göre %26.4 - %69.6 oranında azalttığını bildirmiĢlerdir. Kullandıkları genotiplerden Na(20) TPP, Penjamo 62 ve Inia 66’nın en yüksek verimi verdiklerini açıklamıĢlardır. Adıyaman (2005), ġahin 91 arpa ve Ceylan 95 makarnalık buğday çeĢitlerinin farklı tuz dozlarına ( 0, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16 dS/m ) tepkilerini belirlemek amacıyla bir çalıĢma yürütülmüĢtür. Çimlenme ve geliĢme dönemlerinde farklı tuz dozlarının etkisinde kalan arpa fidelerinin yapılan korelasyon analizi sonucunda tuz dozlarının, yeĢil aksam kuru ağırlığı ve kök kuru ağırlığı üzerine etkisinin P≤0.01 seviyesinde önemli olduğu ve tuz dozu uygulamaları ile parametreler arasında negatif bir iliĢki olduğu belirlenmiĢtir. Tuz dozu artıĢı bitki geliĢimini olumsuz yönde etkileyerek ağırlık kayıplarına neden olmuĢtur.

ġekil 4.5. Farklı tuz uygulamalarında yetiĢtirilen arpa genotiplerinin 10. hafta sonundaki bitki kuru ağırlık ortalaması

AraĢtırmada farklı tuz konsantrasyonunda 6 farklı genotipler incelenmekte olup, genotiplerin Çizelge 4.6.’te kök kuru ağırlıkları belirtilmektedir. Yapılan varyans analizinde kök kuru ağırlıkları arasındaki farklılık genotip, tuz uygulaması ve genotip x tuz uygulaması arası interaksiyonu bakımından %1 seviyesinde önemli bulunmuĢtur.

Genotip olarak Çizelge 4.6.’ya bakıldığı zaman en yüksek kök kuru ağırlık 0.0162 g “Konevi” çeĢidi olarak belirlenmiĢtir. Bunu azalan sırayla 0.0099 g ile “Soylu-11”, 0.0069 g ile “Anadolu”, 0.0066 g ile “Larende” ve 0.0065 g ile “Tokak” çeĢidi olmuĢtur. En az kök kuru ağırlık 0.0064 g ile “Soylu-10” olarak belirlenmiĢtir.

AraĢtırmada 6 arpa genotipine uygulanan dört farklı tuz konsantrasyonunda farklı tepkiler ortaya çıkmıĢtır. ġekil 4.6.’a göre en fazla kök kuru ağırlık örnek numune grubunda 0.0157 g olarak belirlenmiĢtir. 25 mM ve 50 mM NaCl dozunda sırasıyla 0.0078 g ve 0.0055 g azalma meydana gelmiĢtir. 75 mM NaCl dozunda 50 mM NaCl’ye göre artıĢ gözlenmiĢtir.

ġekil 4.6. Farklı tuz uygulamalarında yetiĢtirilen arpa genotiplerinin 10. hafta sonundaki kök kuru ağırlık ortalaması

Çizelge 4.6. Arpa çeĢitlerinde tespit edilen kök kuru ağırlıkları (g/bitki) ve % değiĢimleri

Genotipler Tuz Uygulaması (mM) Ortalama 0 25 Y.D. * 50 Y.D. 75 Y.D. Anadolu 0.0112 C 0.0062 EFG -%45 0.0065 FG -%42 0.0036 J -%68 0.0069 C Konevi 0.0467 A 0.0077 DEF -%84 0.0051 GHIJ -%89 0.0052 GHIJ -%89 0.0162 A Larende 0.0090 D 0.0091 D %1 0.0046 HIJ -%49 0.0039 J -%57 0.0066 C Tokak 0.0090 D 0.0060 FGHI -%33 0.0043 IJ -%52 0.0068 EFG -%24 0.0065 C Soylu-10 0.0092 D 0.0086 D -%7 0.0041 J -%55 0.0036 J -%61 0.0064 C Soylu-11 0.0092 D 0.0090 D -%2 0.0084 DE -%9 0.0131 B %42 0.0099 B Ortalama 0.0157 A 0.0078 B 0.0055 C 0.0060 C *Y.D. Kontrol uygulamasına göre hesaplanmıĢ % değiĢim oranları.

Genotip x tuz interaksiyonu incelendiği zaman artan NaCl konsantrasyonunda arpa genotipleri farklı tepkiler göstermiĢtir. Çizelge 4.6.’ya baktığımız zaman Anadolu çeĢidinde kök kuru ağırlık azalma oranları sıra ile %45, %42 ve % 68 Ģeklinde görülmektedir. Konevi çeĢidini inceleyecek olursak artan tuz dozlarında kök kuru ağırlıklarında azalmalar meydana gelmiĢtir. Kontrole göre sırasıyla %84, %89 ve %89 oranında azalma olmuĢtur. Tokak çeĢidinde kontrole göre %33, %52 ve %24 oranında

azalma olurken Soylu-11 genotipinde kontrole göre 75 mM NaCl konsantrasyonunda %42 oranında artıĢ meydana gelmiĢtir. Çizelge 4.6.’ya göre 75 mM NaCl konsantrasyonuna en dayanıklı Soylu-11 olduğu görülmektedir. Soylu-10 genotipini incelelediğimiz zaman kontrole göre azalıĢ söz konusudur. Azalan sıra ile %7, %55 ve %61 oranları Ģeklindedir. Larende çeĢidinde ise kontrole göre 25 m M dozunda %1.11 oranında artıĢ gözlenirken 50 mM ve 75 mM dozlarında sırasıyla %49 ve %57 oranında azalmalar olmuĢtur. Yıldız ve Terzi (2011) ’nin yaptığı çalıĢmada farklı NaCl konsantrasyonlarına (0, 100, 150 ve 200 mM) maruz bırakılan on iki arpa (Hordeum vulgare L.) çeĢidi erken fide evresinde tuza toleransları bakımından sınıflandırılmıĢtır. Arpa çeĢitlerinin kök ve gövde kuru ağırlıkları üzerine çeĢit ve NaCl tuzluluğu ana faktör etkileri ve bu faktörlere ait etkileĢimler (çeĢit×tuz) önemli düzeyde bulunmuĢtur. Arpa çeĢitlerinin kök ve gövde kuru ağırlıkları, NaCl konsantrasyonundaki (100, 150 ve 200 mM) artıĢa bağlı olarak önemli düzeyde (P<0.001) farklılıklar ortaya çıkmıĢtır. Jaradat ve ark. (2004) , dört ( 0, 0.85, 10 20 dS/m) farklı tuz konsantrasyonu kullanarak tuzluluğun, arpanın çimlenme ve fide geliĢimine etkilerini incelemek için yaptıkları çalıĢmada, artan tuz konsantrasyonunun fidelerin yaĢ ve kuru ağırlığını azalttığını bildirmiĢlerdir. Yapılan bu çalıĢmalar bizim araĢtırmalarımızı destekler niteliktedir.