Bitki “a*” değeri

Sulu denemelerde çeşitlerin yeşil renk “-a” değerlerine ait varyans analizi Çizelge 4.2.41’de, ortalama değerler ve önemlilik grupları Çizelge 4.2.42’de, genetik ilerlemeye ait grafik Şekil 4.2.36’da, çeşit x lokayson x yıl interaksiyonu ise Şekil 4.2.37’de verilmiştir.

Çizelge 4.2.41. Ekmeklik buğday çeşitlerinde bitki “-a” değerlerine ait varyans analizi sonuçları

VK S.D. K.T. K.O. F Yıl 1 46.0926 46.0926 32.5657** Lokasyon[Yıl] 2 670.0877 335.0439 236.7179** Tekerrür [Yıl.Lokasyon] 8 28.7383 3.5923 2.5381* Çeşitler 14 240.5162 17.1797 12.1380** Çeşitler*Yıl 14 32.6436 2.3317 1.6474 Çeşitler*Lokasyon[Yıl] 28 87.6425 3.1301 2.2115** Hata 112 158.521 1.4154 Genel 179 1264.242 CV (%) 7.26 **p < 0.01; *p < 0.05

Yapılan varyans analizi sonucunda bu özellik için yıllar, lokasyonlar ve çeşitler arasındaki fark anlamlı bulunmuştur. Denemenin birinci yılında bitki yeşil renk değeri -15.86, ikinci yılında -16.87, yıllar ve lokasyonlardan elde edilen genel ortalama ise -16.36 olarak tespit edilmiştir. Yıllar arasındaki fark alınan yağışlardan kaynaklanmış olabilir. Nitekim denemenin 2. yılında alınan fazla yağıştan dolayı protein değerlerinde düşüş görülmüştür. Bu özellik ile protein değerleri arasında da yüksek korelasyon (r=0.78**) elde edilmiştir (Çizelge 4.2.45). Çalışmada en yüksek değer Bezostaja-1 çeşidinden (-14.40), en düşük ise Yıldız-98 çeşidinden (-18.28) elde edilmiştir. Burada rakamlar 0’dan uzaklaştıkça daha küçüktür, örneğin -18.28’den -14.40 daha büyüktür.

Bu çalışmada, yıllar itibari ile genetik ilerleme istatistiki olarak önemsiz çıkmıştır, fakat yıllar geçtikçe “-a” değerinde bir azalmanın olduğu görülmektedir (Şekil 4.2.36). Protein oranına ait genetik ilerleme grafiğinde de yıllar geçtikçe protein değerlerinde azalmanın olduğu görülmüştür. Bu parametre ile tanede protein oranı arasında pozitif yönde çok önemli (0.78**) bir korelasyon elde edilmiştir (Çizelge 4.2.45). Denemenin iki bölümünde de (sulu ve kuru) genotiplerin yeşil renk değerleri azaldıkça (açık yeşil renge doğru gittikçe) protein oranlarında bir azalmanın olduğu

görülmüştür. Elde edilen bu sonuçlar, ıslah çalışmalarında renk değerlerinin bir işaretleyici olarak kullanılabilirliğini ortaya koymaktadır.

Çizelge 4.2.42. Ekmeklik buğday çeşitlerinde bitki “a*” değerine ait ortalama değerler ve önemlilik grupları*

Çeşitler Tescil _Yılı 2008 2009 Genel _Ort.

Kon. Esk. Ort. Kon. Esk. Ort.

Yektay-406 1963 -13.41 b-e -18.36 abc -15.88 def -15.12 abc -18.60 c-f -16.86 de -16.37 cd

Bezostaja -1 1968 -11.76 a -16.41 a -14.09 a -13.63 ab -15.80 ab -14.72 a -14.40 a

Kırkpınar-79 1979 -12.64 abc -16.20 a -14.42 ab -14.07 ab -16.71 abc -15.39 abc -14.90 a

Atay-85 1985 -13.58 b-f -17.92 abc -15.75 b-e -13.51 ab -20.26 fg -16.89 de -16.32 cd

Sultan-95 1995 -15.26 g -18.94bcd -17.10 fg -13.27 a -20.67 g -16.97 de -17.04 de

Kınacı-97 1997 -13.26 a-d -18.11 abc -15.68bcd -14.90 abc -17.74 b-e -16.32 cd -16.00 bc

Yıldız-98 1998 -14.91 efg -19.21 cd -17.06 efg -19.36 f -19.64 efg -19.50 g -18.28 f

Pehlivan 1999 -11.68 a -17.38 abc -14.53 abc -15.21 abc -17.10 a-d -16.15 bcd -15.34 ab

Göksu-99 1999 -14.85 d-g -20.70 d -17.78 g -17.49 ef -19.47 efg -18.48 fg -18.13 f

Harmankaya-99 1999 -12.44 ab -16.74 ab -14.59 a-d -14.12 ab -15.65 a -14.88 ab -14.74 a

Çetinel-2000 2000 -15.07 fg -19.48 cd -17.27 g -14.83 abc -18.81 d-g -16.82 de -17.05 de

Alpu-2001 2001 -12.68 abc -18.28 abc -15.48bcd -15.38bcd -18.76 d-g -17.07 de -16.27 bcd Eser 2003 -14.79 d-g -19.60 cd -17.19 fg -17.28 de -20.01 fg -18.65 fg -17.92 ef

Ekiz 2004 -14.16 c-g -17.58 abc -15.87 c-f -14.76 abc -17.96 cde -16.36 cd -16.12 bcd Ahmetağa 2004 -13.76 b-g -16.53 a -15.14 a-d -16.72 cde -19.22 efg -17.97 ef -16.56 cd

Ort. -13.62 -18.10 -15.86 -15.31 -18.43 -16.87 -16.36 LSD (0.05) -1.61 -2.24 -1.35 -2.04 -1.99 -1.39 -0.96 *Sütunlerde aynı harfle işaretlenmiş ortalamalar arasındaki farklılık istatistiki açıdan önemli değildir

K1: Konya 1. yıl; K2: Konya 2. yıl; E1: Eskişehir 1. yıl; E2: Eskişehir 2. yıl

Şekil 4.2.37’de interaksiyon grafiğinin daha düzgün okunabilmesi için eksi (-) rakamlar artıya (+) döndürülerek oluşturulmuştur. Burada düşük değerler aslında o değerin yüksek olduğunu anlatmaktadır. Grafiğin bütünü incelendiğinde, Konya lokasyonu verilerinin ilk gruplarda, Eskişehir lokasyonu verilerinin ise son gruplarda yer aldığı görülmektedir. Bunun sebebi, Konya lokasyonu topraklarının, Eskişehir lokasyonuna göre daha fazla organik madde içermesinden bitkilerin daha koyu yeşil renk almasına sebep olmuş olabilir. Denemenin 2. yılında her iki lokasyonda da 1. yıla göre yüksek değer aldığı görülmüştür. Buda o yıl için alınan fazla yağıştan ileri gelmiş bitkilerin açık yeşil renk almasına sebep olmuş olabilir. Protein oranına ait interaksiyon grafiği de, (Şekil 4.2.19) bu netice ile uyum içerisinde olmuştur. Bu sonuç bitki renk değeri ile kalite parametreleri arasındaki ilişkinin lokasyonlar bazında incelendiğinde de, yüksek bir korelasyon varlığını doğrulamaktadır. Bu özellik ve kalite değerleri arasındaki ilişkilerin önemlilik düzeyleri Çizelge 4.2.45’te verilmiştir.

Denemede buğdaylar başaklanma dönemindeyken fotoğraf çekimi yapılmaya çalışılmıştır. Fakat bu dönemde (başaklanma ve çiçeklenme dönemleri) havanın yağış, bulutluluk ve rüzgar durumları gün içerisinde çok farklı değişim gösterebilmektedir. Çalışmada havanın bulutsuz, rüzgarsız ve güneş ışınlarının parsellere dik geldiği zamanlarda çekilmeye gayret edilmesi, bu mevsimde bitkilerin çok hızlı değişim içerisinde olmaları, bütün lokasyonlarda bitkilerin aynı büyüme devresinde fotoğraflanmasını zorlaştırmıştır. Bu tür fizyolojik ölçümlerin farklı lokasyonlarda yapılması gerektiğinde aynı büyüme periyodunu yakalamak için, azami derecede gayret gösterilmelidir. Çalışmada çekimler havanın bulutsuz ve rüzgarsız olduğu zamanlarında çekilmeye gayret edilmiş olup, fotoğraf çekimlerinin ortam şartlarından önemli derecede etkilenmediği görülmüştür.

4.2.22. Bitki sarı (b*) renk değeri

Bitkilerin sarı renk değerine ilişkin varyans analizi sonuçları Çizelge 4.2.43’de, ortalama değerler ve önemlilik grupları Çizelge 4.2.44’te, genetik ilerlemeyi gösteren değerler ise Şekil 4.2.38’de verilmiştir. Yapılan varyans analizi sonucunda çeşitler arasındaki farkın 0.01 seviyesinde önemli olduğu görülmektedir (Çizelge 4.2.43).

Yapılan varyans analizi sonucunda, yıllar ve çeşitler arasındaki fark istatistiki yönden anlamlı olduğu görülmüştür (Çizelge 4.2.43). Nitekim çalışmanın birinci yılında 23.89, ikinci yılında 21.42, lokasyon ve yılların genel ortalama değeri ise 22.65 olarak

tespit edilmiştir. En yüksek bitki sarı renk değeri Yıldız-98 (24.65), Göksu-99 (24.60), Eser (24.40), Sultan-95 (24.32) gibi yumuşak beyaz taneli, kalite değerleri düşük çeşitlerden elde edilmiştir. En düşük değerlerde Harmankaya-99 (19.99) ve Bezostaja-1 (21.07) gibi kırmızı sert taneli ve kalite değerleri yüksek olan çeşitlerden elde edilmiştir. Diğer denemede olduğu gibi, bu renk değeriyle de kalite parametreleri arasında önemli korelasyonlar elde edilmiştir. Sonuçlar bu renk değerlerinin ıslahta bir işaretleyici olarak kullanılabilirliğini göstermektedir.

Çizelge 4.2.43. Ekmeklik buğday çeşitlerinde bitki sarı “b*” renk değerine ait varyans analizi sonuçları

VK S.D. K.T. K.O. F Yıl 1 274,5062 274,5062 146,8152** Lokasyon[Yıl] 2 1771,2635 885,6318 473,6659** Tekerrür [Yıl.Lokasyon] 8 55,8415 6,9802 3,7332** Çeşitler 14 355,4393 25,3885 13,5786** Çeşitler*Yıl 14 43,1379 3,0813 1,6480 Çeşitler*Lokasyon[Yıl] 28 50,2987 1,7964 0,9608 Hata 112 209,4108 1,8697 Genel 179 2759,8980 CV (%) 6.03 **p < 0.01

Çizelge 4.2.44. Ekmeklik buğday çeşitlerinde bitki sarı “b*” renk değerine ait ortalama değerler ve önemlilik grupları*

Çeşitler Tescil _Yılı 2008 2009 Genel _Ort.

Kon. Esk. Ort. Kon. Esk. Ort.

Yektay-406 1963 19.38 def 29.04 abc 24.21 cde 21.51 abc 25.18 a 23.35 a 23.78 ab

Bezostaja -1 1968 17.73 gh 27.29 cde 22.51 f-i 18.78 f 20.50 def 19.64 fg 21.07 fg

Kırkpınar-79 1979 17.99 fgh 26.41 e 22.20 hi 19.23 ef 20.85 c-f 20.04 efg 21.12 ef

Atay-85 1985 18.17 fgh 26.63 de 22.40 ghi 20.27 cde 23.84 a-d 22.05 a-d 22.23 cde

Sultan-95 1995 22.14 a 28.90 a-d 25.52 abc 22.50 ab 23.72 a-e 23.11 abc 24.32 a

Kınacı-97 1997 21.19 abc 28.38 b-e 24.78 bcd 20.83 cd 21.39 b-f 21.11 def 22.94 bcd

Yıldız-98 1998 21.44 ab 30.01 ab 25.73 ab 22.95 a 24.20 ab 23.58 a 24.65 a

Pehlivan 1999 17.57 gh 27.56 cde 22.57 f-i 20.51 cde 22.20 a-e 21.35 c-f 21.96 c-f

Göksu-99 1999 21.41 abc 31.17 a 26.29 a 21.09 bc 24.73 ab 22.91 abc 24.60 a

Harmankaya-99 1999 17.06 h 26.04 e 21.55 i 18.51 f 18.35 f 18.43 g 19.99 g

Çetinel-2000 2000 20.01 cde 29.16 abc 24.58 bcd 20.66 cde 22.36 a-e 21.51 b-e 23.05 bc

Alpu-2001 2001 18.62 efg 27.24 cde 22.93 e-h 18.73 f 21.83 b-e 20.28 def 21.61 ef

Eser 2003 21.12 abc 29.99 ab 25.56 ab 22.45 ab 24.04 abc 23.24 ab 24.40 a

Ekiz 2004 20.05 bcd 27.52 cde 23.79 def 19.39 def 20.43 ef 19.91 efg 21.85 def

Ahmetağa 2004 19.21 def 28.17 b-e 23.69 d-g 20.66 cde 20.84 c-f 20.75 def 22.22 cde

Ort. 19.54 28.24 23.89 20.5 22.30 21.42 22.65

LSD (0.05) 1.40 2.36 1.34 1.46 3.34 1.78 1.10

Şekil 4.2.38. Ekmeklik buğday çeşitlerinde bitki sarı “b*” renk değerine ait genetik ilerleme

Yapılan doğrusal regresyon analizi sonucunda yıllar itibariyle bu özellik için genetik ilerlemenin önemsiz olduğu ve herhangi bir değişimin olmadığı görülmüştür (Şekil 4.2.38).

Denemede çeşit x lokasyon x yıl interaksiyonu istatistiki yönden anlamsız bulunmuştur (Çizelge 4.2.43).

4.2.23. Sulu koşullarda yürütülen araştırmada incelenen özellikler arasındaki ikili