Bitki örtüsü ve yaban hayatı

Aksu, zengin bir bitki örtüsüne sahiptir (Şekil 4.15). İlçede en yoğun olarak görülen meşcere grubu olan Kızılçam (Pinus brutia), alanın % 25,4’nünü kaplamaktadır (Çizelge 4.15).

Çizelge 4.15. Aksu ilçesi meşcere grupları (Antalya Orman Bölge Müdürlüğü amenajman planlarından yararlanarak)

Meşcere grupları Alan (ha) Yüzde (%)

Yapraklı türler 637,2 1,4

Fıstık çamı 930,5 2,0

Fıstık çamı ve okaliptüs 100,2 0,2

Kızılçam 11.544,4 25,4

Kızılçam ve diğer yapraklı türler 331,1 0,7

Kızılçam ve fıstık çamı 89,1 0,1

Kumul alanlar 302,8 0,6

Diğer kullanımlar 31.713,4 69,6

Toplam 45648,7 100

Alanda iki farklı ekosistem grubu bulunmaktadır. Bunlardan ilki “karasal ekosistem”, diğeri ise “sucul (akarsu) ekosistem”dir.

Karasal ekosistemi kendi içerisinde “orman, maki ve kayalık ekosistem” olmak üzere üç farklı grupta incelenmektedir. Bunlardan orman ekosisteminde yer alan ağaç toplulukları Akdeniz Bölgesi’nin alçak rakımlı bölgelerinde baskın olarak bulunan Kızılçam (Pinus brutia) topluluklarından oluşmaktadır. Bunun yanı sıra orman ekosistemi içinde nadir olarak Fıstık çamı (Pinus pinea) ve su kenarlarında çınar (Platanus orientalis) ve söğüt (Salix alba), Okaliptus (Eucalyptus cameldulensis) türlerine rastlanılmaktadır. Kızılçam orman açıklıklarında ve altlarında ise değişik maki üyelerine rastlanılmaktadır. Bu üyelere örnek olarak kermes meşesi (Quercus coccifera), defne (Laurus nobilis), akçakesme (Phillyrea latifolia) verilebilmektedir. Orman ekosistemi içerisinde zembil otu (Briza maxima), iri nimet (Lagurus ovatus), mürdümük (Lathyrus aphaca), geyik otu (Tordylium apulum), benekli karanfil (Dianthus tripuctatus), İran üçgülü (Trifolium resupinatum), parlak turnagagası (Geranium lucidum), serçe çiçeği (Silene gallica), yeşil adaçayı (Salvia viridis) ve koçboynuzu (Astragalus hamosus) gibi otsu türlere de rastlanılmaktadır. Bu ekosistem içinde değişik geofitler de (toprak altı gövdesine sahip bitkiler) yetişmektedir. Bunlara örnek olarak yılan ekmeği (Arisarum vulgare), dildamak (Orchis anatolica), karga sarımsağı (Gagea peduncularis) ve osman çiçeği (Gladiolus illyricus) verilebilmektedir (Öz vd. 2010).

55

Şekil 4.15. Meşcere haritası (Antalya Orman Bölge Müdürlüğü amenajman planlarından yararlanarak)

56

Alandaki maki ekosisteminin baskın türlerini kermes meşesi (Quercus coccifera), Laden (Cistus creticus ve Cistus salviifolius), Funda (Erica manipuliflora), Mersin (Mrytus communis) ve Defne (Laurus nobilis) türleri oluşturmaktadır. Diğer türlerin ise Sandal (Arbutus andrachne), Sakız (Pistacia lentiscus), Alıç (Crataegus monogyna), Karaçalı (Paliurus spina-christii), Çılbırtı (Fontanesia philliraeoides) ve Akçakesme (Phillyrea latifolia) olduğu saptanmıştır. Maki ekosistemi içinde değişik otsu türlere de rastlanmaktadır. Bu türler arasında bütün yapraklı eşek kulağı (Knautia integrifolia), yaban kıskısı (Crepis sancta), sığırdili (Anchusa undulata), garga çiçeği (Anthemis chia), bağayaprağı (Plantago cretica), bambulotu (Heliotropium supinum) ve dikenli eşek marulu (Sonchus asper) bulunmaktadır. Maki içinde geofit olarak ise pak soğan (Allium myrianthum), çiriş otu (Asphodelus aestivus) ve sığır kulağı (Serapias vomeracea) türleri yer almaktadır (Öz vd. 2010).

Kayalık ekosistem, özellikle orman ve nispeten de maki elemanlarınca karakterize edilmektedir. Antalya’nın değişik bölgelerinde bulunan kayalık vejetasyonlarda olduğu gibi burada da endemik bitki türleri yetişmektedir. Bu ekosistemin türleri arasında bozlanotu (Ptilostemon chamaepeuce), altınotu (Ceterach officinarum), dere kafesotu (Symphytum brachycalyx), kudama (Helichrysum stoechas), kandil yaprağı (Umbilicus horizontalis subsp. İntermedius), köprülüçay (Stachys aleurites), bilyalı kekik (Origanum onites), nakkaşotu (Cymbalaria longipes), gevrek çayçe (Stachys pinardii), dudak eğrelti (Cheilanthes fragrans), sarı banotu (Hyoscyamus aureus) ve sığır kuyruğu (Parietaria cretica) bitkileri bulunmaktadır. Bu türlere ilave olarak ısırgan (Urtica dioica), memek (Campanula lyrata), çalı sıracaotu (Scrophularia pinardii), çayır tıstısı (Minuartia hybrida) ve eğreltiotu (Polypodium australe) gibi otsu türlere de rastlanılmaktadır. Kayalık ekosistemde tirşik pancarı (Arum dioscoridis) ve pak soğan (Allium myrianthum) geofit türleri de görülmektedir (Öz vd. 2010).

Bölgedeki sucul (akarsu) ekosistem de iki grupta incelenmektedir. Bunlar “su kenarı ekosistemi” ve “su içi ekosistemi”dir. Su kenarı ekosisteminde yaygın olarak çınar (Platanus orientalis), söğüt (Salix alba), zakkum (Nerium oleander), Rubus sanctus gibi odunsu ve çalı türleri mevcut iken, şeytanmumu (Typha domingensis), salkımsaparna (Carex pendula), ayakotu (Carex divisa), su yavşanı (Veronica anagallis-aquatica), yaraotu (Pulicaria dysenterica), kurt izi otu (Lycopus eurapaeus), oğulotu (Melissa officinalis) ve çoban düdüğü (Alisma plantago-aquatica) gibi otsu türler de yetişmektedir (Öz vd. 2010).

Su içi ekosistemindeki türler arasında ise en dikkati çekici tür Beyaz Nilüfer (Nymphae alba)’dir. Bu türün yanı sıra boğumlu su sümbülü (Potamogeton nodosus) de görülmektedir (Öz vd. 2010).

Bunların dışında ilçede yetişen endemik türler arasında lir biçimli çan çiçeği (Campanula lyrata Lam. subsp. Lyrata), kavruk çan (Campanula podocarpa Boiss.), tüylü ferace (Petrorhagia hispidula), yalancı köpek papatyası (Carduus rechingeranus Kazmi), has şiro (Picris campylocarpa Boiss. & Heldr.), top kayakoruğu (Rosularia globulariifolia (Fenzl) Berger), köprülüçay (Stachys aleurites Boiss. & Heldr. apud Bentham), deliçay (Stachys cretica L. subsp. anatolica Rech. f.), gevrek çayçe (Stachys pinardii Boiss.), kekik (Thymus revolutus Celak), bozdağ geveni (Astragalus tmoleus Boiss. var. Bounacanthus), gemlik geveni (Astragalus prusianus Boiss.), çalı sıracaotu

57

(Scrophularia pinardii Boiss.), it iplikçiği (Galium canum Req.ex DC. subsp. antalyense Ehrend.) türleri bulunmaktadır. Bunlardan tüylü ferace (Petrorhagia hispidula), gevrek çayçe (Stachys pinardii Boiss.), kekik (Thymus revolutus Celak) ve gemlik geveni (Astragalus prusianus Boiss.) türleri IUCN kırmızı listesine göre “nesli tükenme tehlikesi altında olan türler” kategorisinde yer almaktadır (Öz vd. 2010).

4.2.6.2. Yaban hayatı

Araştırma alanındaki yaban hayatı memeliler, kuşlar, iki yaşamlılar (amfibiler), sürüngenler ve balıklar başlıkları altında incelenmiştir.

Memeliler

Aksu ilçesi sınırları içerisinde memeliler genel olarak ağaçlık alanlarda, çalılıklarda, alt örtüsü zengin orman alanlarında, orman içi su kenarlarındaki bodur ağaçlar ve çalılıklar arasında, orman içi ve büyük kayalıklarda, mağara, oyuk ve çürümekte olan vejetasyon içinde, sık ve alçak gramine vejetasyonu içinde ve orman sınırının dışındaki açık alanlarda görülmektedir. Bölgede 13 familyaya ait 22 memeli türünün yayılış gösterdiği saptanmıştır. Bunlar kirpi (Erinaceus concolor), bataklık sivri faresi (Crocidura suaveolens), büyük nalburunlu yarasa (Rhinolophus ferrumequinum), küçük nalburunlu yarasa (Rhinolophus hipposideros), Akdeniz nalburunlu yarasası (Rhinolophus euryale), cüce yarasa (Pipistrellus pipistrellus), Akdeniz geniş kanatlı yarasası (Eptesicus bottae), fare kulaklı yarasa (Myotis myotis), yabani tarla tavşanı (Lepus europaeus), Anadolu sincabı (Sciurus anomalus), su sıçanı (Arvicola terrestris), kayalık faresi (Apodemus mystacinus), ev faresi (Mus macedonicus), ev sıçanı (Rattus rattus), oklu kirpi (Hystrix indica), kızıl tilki (Vulpes vulpes), gelincik (Mustela nivalis), ağaç sansarı (Martes martes), kaya sansarı (Martes foina), porsuk (Meles meles), karakulak = step vaşağı (Lynx caracal) ve yaban domuzu (Sus scrofa) dur (Öz vd. 2010).

Kuşlar

Bölgede kuşlara ormanlık alanlarda, ormanlık içerisindeki açıklık alanlarda, yerleşim alanları yakınlarında, şelale ve akarsu kıyılarında rastlamak mümkündür. Alanın doğal koşullarından kaynaklanan ekosistem zenginliği, bu alanın biyolojik çeşitliliğine ve özellikle de kuş çeşitliğine yansımıştır. Bölgede birbiri ile düzenli bir etkileşim bütünlüğü içinde farklı yaşam alanları dikkat çekmektedir. Aksu’da 34 familyaya ait 88 kuş türünün yayılış gösterdiği görülmektedir. Bu türlerden 27’si yerli, 30’u yaz ziyaretçisi, 11’i kış ziyaretçisidir. Diğer 20 tür ise yerli - kış ziyaretçisi – transit - yaz ziyaretçisi kategorilerinin ikili kombinasyonu şeklinde alanı kullanmaktadır. İlçede görülen kuş türleri arasında Kumru (Streptopelia decaocto), Tepeli Toygar (Galerida cristata), Tarla Kuşu (Alauda arvensis), Kum Kırlangıcı (Riparia riparia), Ev Kırlangıcı (Delichon urbica), Arap Bülbülü (Pycnonotus xanthopygos), Karatavuk (Turdus merula), Öter Ardıç (Turdus philomelos), Cıvgın (Phylloscopus collybita), Büyük Baştankara (Parus majör), Anadolu Sıvacısı (Sitta krueperi), Alakarga (Garrulus glandarius), Ev Serçesi (Passer domesticus) ve İspinoz (Fringilla coelebs) bulunmaktadır (Öz vd. 2010).

58

İki yaşamlılar (Amfibiler)

Bölgede en sık görülen iki yaşamlılar (amfibiler) gece kurbağası (Bufo viridis), ağaç kurbağası (Hyla arborea) ve yeşil kurbağa – ova kurbağası (Pelophylax bedriagae) türleridir. Bu türlerin tamamı IUCN kategorilerine göre yakın tehdit altında, yani şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte tehlike altına girmeye aday olan türler kategorisinde yer almaktadır (Öz vd. 2010).

Sürüngenler

Bölgede sürüngenlere çoğunlukla orman içi taşlık, kayalık, orman içi açıklık ve çalılık alanlar, ormanın bitimindeki açık, çalılık ve taşlık alanlar ile nadiren akarsu ve su kaynağı yakınlarında rastlanmaktadır. En sık rastanılan türler Tosbağa (Testudo graeca), Çizgili kaplumbağa (Mauremys rivulata), Kör Kertenkele (Blanus strauchi), Yarım Parmaklı Keler (Hemidactylus turcicus) ve Tarla Kertenkelesi (Ophisops elegans)’tır (Öz vd. 2010).

Balıklar

Aksu ilçesindeki akarsularda yaygın olarak Yılan balığı (Anguilla anguilla), Alabalık (Salmo trutta macrostigma) ve Siraz bıyıklıbalık (Capeota antalyensis) bulunmaktadır. Ayrıca ilçenin özellikle Aksu Nehri ile denizin birleştiği ve sportif olta balıkçılığının yapıldığı bölümlerinde Levrek (Dicentrarchus Labrax), Melanur (Oblada melanura), Lokum balığı (Saorida undosquamis), Zargana (Belone belone ), Kefal (Mugil cephalus) ve Deniz turnası (Sphyraena sphyraena) türlerine de sık rastlanmaktadır (Öz vd. 2010).