Matematikte sıkça kullanılan ö retim yöntemlerinden biri de i birlikli ö renmedir. Yapılandırmacı yakla ımın içerisinde yer alan i birlikli ö renme, ö rencilerin ortak amaçları gerçekle tirmek için küçük gruplar halinde çalı tıkları, hem kendilerinin hem de gruptaki di er arkada larının ö renmelerinden sorumlu oldukları bir ö retim yöntemidir.
Karaca (2005:38) ‘nın Gömleksiz (1993)’den aktardı ına göre, “Cooperative” kelimesine Türkçe’de “i birlikli” denmesini, ilk olarak Ertürk önermi tir. 1970’li yıllardan bu yana yurt dı ında geli meye ba layan bu yöntem, ülkemizde “ birlikli Ö renme” ya da “Kuba ık Ö renme” olarak adlandırılmaktadır. Yapılan çalı malarda bu iki ifade de aynı anlamda kullanılmaktadır.
Açıkgöz (2002:172) i birlikli ö renmeyi, ö rencilerin küçük gruplar halinde çalı arak ve birbirlerinin ö renmesine yardımcı olarak ö renmeyi gerçekle tirme süreci olarak tanımlamı tır.
“ birli ine dayalı ö renme yöntemi, i birli ine dayalı ö renme yakla ımının ilkeleri temel alınarak, bir ö renme ünitesinin amaçları do rultusunda ö renmenin gerçekle mesi için i e ko ulan tekniklerin, içerik, araç-gereç ve kaynakların sistematik bir biçimde düzenlenmesinde izlenen mantıklı yol” , “ birli ine dayalı ö renme tekni i, i birli ine dayalı ö renme etkinliklerinin yapılandırılmasında izlenen özel yol” dur (Gömleksiz, 1993:35).
birlikli ö renme, ö rencilerin belli bir görevi ba armalarını, belli bir hedefe veya bir sonuca ula malarında, birbirleriyle etkile ime geçmelerini sa layan süreçlerin bütünüdür (Vahapassi, 1998:51).
“Ö rencilere bir arada çalı ma fırsatını hazırlayan ö retim yöntemlerinin büyük bir kısmında grup olgusu ile kar ıla ılır. birli ine dayalı ö renme yöntemleri, çocuklara basitçe kendi bireysel çalı malarını birlikte yapmalarına izin
verilmesiyle oldukça informal olabilir ya da takım olu turma, takım yapıları ve takım süreçlerinin özel tarzları ile yapılandırılabilir. birlikli gruplar, bir proje ya da açık uçlu yaratıcı etkinlikler üzerinde birlikte çalı abilecekleri gibi, özel bir akademik bilgiye sahip olmak için birbirlerine yardım ederek de çalı abilirler. Ö renciler takım görevinin tasarlanmı bir bölümünde sorumluluk alabilirler ya da tüm ö renciler aynı konu üzerinde çalı abilirler. Gruplar, 6 ya da daha fazla ö rencinin bir araya gelmesi ile olu turulabilece i gibi, 3-4 ö renciden de olu turabilirler. Gruplar, aylarca beraber olabilecekleri gibi, düzenli olarak yeni gruplar da olu turulabilir” (Slavin, 1991:4)
Karagözo lu’na (1999:201) göre; i birlikli ö renme, ö rencilerin küçük gruplar olu turularak bir problemi çözmek veya bir görevi yerine getirmek üzere ortak bir amaç için birlikte çalı ma yoluyla bir konuyu ö renme yakla ımıdır.
birli i yaparak ö renme, ö rencilerin derse katılımını arttırarak, sınıftaki disiplin sorunlarını azaltarak, ödev, alı tırma vb. düzeltmelerin ö renciler tarafından yapılmasını mümkün kılan bir ö retim yöntemidir. Bu yöntem, sınıfta hızlı ve yava ö renen ö rencilerle ba etmeyi kolayla tırır ve ö retmenin yükünü azaltır (Büyükkaragöz, 1997: 103).
birlikli ö renme küme çalı ması de ildir. Küme çalı masında ö renciler konuları payla arak, bireysel olarak çalı ırlar. Ö renciler küme çalı malarında genellikle sevdikleri arkada larıyla birlikte olmaktadırlar. Bunun yanında ba arılı ö renciler ba arısız ö rencilerle aynı grupta bulunmak istememektedirler (Açıkgöz, 1992).
Ö retmenin sadece yol gösterici oldu u ve ö retme-ö renme sürecinde ö rencinin etkin rol aldı ı bir ders anlatım tekni i olan i birlikli ö renme, ö rencilerin derse katılımlarını arttırır. Ders dinlemeyen ve derste sorun çıkaran ö rencilerle ilgili disiplin problemi bu yöntemle ortadan kaldırılabilir. Dersi anlamayan ö renciye anında müdahale etme fırsatı verir.
Küçük gruplar halinde, birlikte çalı mayı amaçlayan bu yöntemin ba arısının altında, ortak bir amaç ve grup payla ımı felsefesi yatmaktadır. Geleneksel sınıflarda, ö retmen her ö renciyle bireysel olarak ilgilenemez. birlikli sınıflarda grup çalı maları ile kimin ne kadar anladı ı hemen tespit edilir. Grup üyeleri birbirlerinin ö renmelerine yardım ederler. Grup üyelerinin yetersiz kaldı ı durumlarda da ö retmen devreye girer. Böylece ö renci, sınıfta kendini yalnız ve ba arısız hissetmez (Karaca, 2005:63).
birlikli ö renme, ö rencilerde güdülenmeyi arttırma, kendilerine ve di er arkada larına ili kin olumlu imaj geli tirmelerine yardımcı olma, problem çözme ve ele tirel dü ünme gücünü peki tirme ve i birli ine dayalı toplumsal beceriler kazandırma amacıyla kullanılmaktadır. Ö rencinin i birlikli ö renme ile tümevarım yöntemi ile sezgisel dü ünme, kritik dü ünme ve anlamlı ö renmeyi gerçekle tirmesi söylenir (Beydo an, 2001:79).
2.7.1. birlikli Ö renmenin Özellikleri
Johnson ve Johnson (1987), i birlikli ö renme yöntemini di er yöntemlerden ayıran özellikleri u ekilde belirtmi lerdir:
1. birlikli ö renme uygulanan gruplardaki üyeler arasında olumlu bir dayanı ma vardır.
2. birlikli ö renmede, gruplardaki üyelerin bireysel olarak sorumlulukları vardır. Ö renciler hem grup olarak hem de bireysel olarak de erlendirilirler. Böylelikle, grupta kime daha çok yardım edilmesi gerekti i ortaya çıkmaktadır. Küçük gruplarda ise ö rencilerin bireysel sorumluluk ve de erlendirmeleri mümkün de ildir.
3. birlikli ö renmede olu turulan gruplardaki üyeler yetenek, cinsiyet, ba arı ve ki isel özellikleri açısından heterojen bir yapı olu tururken, geleneksel gruplarda heterojenlik söz konusu de ildir.
4. birlikli gruplardaki bütün üyeler liderlik görevini payla ırlar fakat geleneksel gruplarda lider, ö retmen tarafından belirlenmekte ve tüm gruptan sorumlu olmaktadır.
5. birlikli ö renmede grupta yer alan ö renciler, tüm grubun ö renme ve ba arısından sorumludurlar. Gruptaki her bir üyenin grup üretimine katkısı, ba arısı veya ba arısızlı ı grup içerisindeki tüm bireyler tarafından payla ılmaktadır. Grup üyelerinden kendilerine verilmi ödevi yerine getirmek için birbirine yardım etmesi, yol göstermesi ve destek olması beklenmektedir.
6. birli i içindeki gruplarda amaç, gruplardaki tüm üyelerin ö renmelerini en üst düzeye çıkarmak ve üyeler arasındaki iyi çalı ma ili kilerini korumaktır.
7. birli i yaparak çalı an gruplarda, sosyal beceriler ve beraber çalı manın gere i ö rencilere do rudan ö retilmektedir. Geleneksel gruplarda ise küçük grup çalı malarında gerekli olan becerilerin üyelerde var oldu u farz edilmektedir.
8. birlikli ö retim yönteminin uygulandı ı gruplarda ö retmen, gözlem yaparak grupta i birli i içinde çalı ırlarken ortaya çıkan problemleri analiz eder ve her gruba rehberlik eder. Geleneksel gruplarda ö retmenin rehberlik etmesi çok sık rastlanan bir olay de ildir.
9. birlikli ö renmede ö retmen, gruplardaki i birli i ve verimin artması için takımların olu turulmasından takım ürünlerinin de erlendirilmesine kadarki tüm a amaları planlar (Açıkgöz, 2004).
2.7.2. E itimde Sınıf Ortamları
Ö retmenler sınıflarını rekabetçi, bireyselci, i birli ine dayalı sınıf ortamı olmak üzere üç ekilde gruplandırırlar.
2.7.2.1. Rekabetçi Sınıf Ortamı
Rekabete dayalı ö renme, her bireyin bireysel hedefine ula mak için harcadı ı çabayı kendi çıkarları için kullandı ı bir ba arı ortamıdır (Slavin, 1990:16).
Rekabetçi sınıf ortamlarında ö renciler, sınıfın en iyisi olmayı amaçlarlar. Buna göre, bir ö rencinin ba arısızlı ı, di erinin ba arısını getirecektir. Bundan dolayı ö renciler arasında negatif bir etkile im vardır. Ö renciler ya sınıfın en iyisi olabilmek için çok çalı ırlar ya da ba arılı olma anslarının olmadı ını dü ünerek çalı mayı bırakırlar.
Rekabetçi sınıf ortamlarında, ö renciler arasında negatif bir etkile im vardır. Bunun nedeni ö rencilerin yalnız sınıftaki arkada larının ba arısız olduklarında, kendilerinin ba arılı olabileceklerine inanmalarıdır ( Saban, 2002:184).
2.7.2.2. Bireyselci Sınıf Ortamı
Bireyselci sınıf ortamında, her ö renci kendi ö renmesinden sorumludur. Ö renciler kendi amaçlarına ula mak için kendi bireysel hızlarında, di erlerinden ba ımsız olarak ilerlerler. Ö renciler, sınıftaki di er ö rencilerin ba arılarını ya da ba arısızlıklarını dikkate almadan sadece kendi hedeflerine yönelirler. Ö rencilerin ba arıları da, önceden belirlenen kriterlere göre de erlendirilir ( Saban, 2002:185 ).
Her ö renci, bireysel olarak, dersin amaçlarına ula maya çalı ır. Ö retim sonunda yapılan de erlendirmeler de ö rencinin bireysel ba arısını ölçmeye yöneliktir. De erlendirmeler de ö renciler arasında kar ıla tırma yapılmaz.
2.7.2.3. birli ine Dayalı Sınıf Ortamı
birlikli sınıf ortamlarında ise ö renciler, hedeflerine ula mak için birlikte çalı ırlar. Ö renciler heterojen gruplar olu tururlar. Ö rencinin ba arılı olması ancak, ö rencinin dahil oldu u grubun ba arılı olması ile mümkündür. Ö renciler arasında pozitif ba lılık vardır. Ö retmen de sınıfta yol gösteren, rehber konumundadır (Saban, 2002:186).
Bütün bunlara ra men, i birlikli ö renmenin karma ıklı ı, ö retmenlerin i birlikli ö retime göre planlanmı sınıf ortamını yönetecek düzeyde bilgi ve beceriye sahip olmaması, toplumun bireyselci ve rekabetçi sınıf ortamlarını destekleyecek nitelikteki fikirleri, i birlikli ö retim yönteminin sınıflarımızda yeterince uygulanamamasının ba lıca nedenlerindendir (Bayraktar, 2002).
Tablo 1
Rekabetçi, Bireyselci ve birli ine Dayalı Sınıf Ortamlarının Kar ıla tırılması
Rekabetçi Sınıf Ortamı Bireyselci Sınıf Ortamı
birli ine Dayalı Sınıf Ortamı
1-Ö renciler, yalnız ba larına çalı ırlar.
2-Ö renciler,sınıf
arkada larından daha iyi olmak için çabalarlar.
3-Ö rencilerde,,
“ba kalarının yoksun oldu u ey, benim için faydalıdır” anlayı ı hakimdir.
4-Ö renciler, kendi bireysel
ba arılarını ve ba kalarının
ba arısızlıklarını kutlarlar.
5-Ödüller, sınırlı olarak
algılanır.
6-Ö renciler, normal da ılım e risi veya ba ıl de erlendirme esas alınarak de erlendirirler.
1-Ö renciler, yalnız ba larına çalı ırlar.
2-Ö renciler, sadece kendi
ba arıları için çabalarlar.
3-Ö rencilerde, “benim için
faydalı olan ey, ba kalarını
etkilemez” anlayı ı hakimdir.
4-Ö renciler, sadece kendi
ba arılarını kutlarlar.
5-Ödüller, sınırsız olarak algılanır.
6-Ö renciler, ki isel
performanslarının önceden
belirlenmi kriterlerle
kar ıla tırılarak veya mutlak
de erlendirme esas alınarak
de erlendirilir.
1-Ö renciler, küçük ve
heterojen gruplarda birlikte çalı ırlar.
2-Ö renciler, bütün grup üyelerinin ba arıları için çabalarlar.
3-Ö rencilerde, “benim için faydalı olan ey, ba kaları içinde faydalıdır” anlayı ı hakimdir. 4-Ö renciler, birliktelikten do an ba arıları kutlarlar. 5-Ödüller, sınırsız olarak algılanır. 6-Ö renciler, grup performanslarının önceden belirlenmi kitlelerle
kar ıla tırılarak veya mutlak
de er esas alınarak
de erlendirilir.
Kaynak: (Saban, 2000)
2.7.3. birli ine Dayalı Ö renme Gruplarının Olu turulması
birli ine dayalı ö renme grupları formal, informal ve temel i birli ine dayalı gruplar eklinde olu turulmaktadır.
2.7.3.1. Formal birli ine Dayalı Ö renme Grupları
Ö retmen tarafından verilen bir ödev, grup üyeleri tarafından ortak bir amaç belirlenerek birlikte yapılır. Bu çalı ma, bir ders saatinden, birkaç haftaya kadar devam edebilir.
Ö retmenler, ö renciler için amaç belirleyerek, ö rencilere görevlerini açıklarlar. Ö rencilerin pozitif ba lılık içinde çalı masını sa larlar. Ö retim sürecinin sonunda ö rencilerin ö renmesini kontrol edip, de erlendirirler (Johnson ve Johnson, 2000 ‘den akt. Gümü , 2006:53).
2.7.3.2. nformal birli ine Dayalı Ö renme Grupları
nformal i birlikli ö renme grupları, belli bir sürede konu, film, konu ma, gösteri sırasında veya sonrasında birlikte çalı mak ve tartı ma yapmak için olu turulan, geçici süreli gruplardır. Ö rencilerin dikkatlerinin ö renilme istenen materyale çekilmesi amaçlanır (Johnson ve Johnson, 2000 ‘den akt. Gümü , 2006:53).
2.7.3.3. Temel birli ine Dayalı Ö renme Grupları
Bu gruplar en az bir yıl veya ö renci mezun oluncaya kadar devam eden heterojen gruplardır yani üyelik kalıcıdır.
Temel i birli ine dayalı ö renme grupları formal olarak, ilkö retimde her gün, ortaö retimde de haftada birkaç kez bir araya gelip, çalı abilirler (Johnson ve Johnson, 2000 ‘den akt. Gümü , 2006:53).
2.7.4. birlikli Ö renme Yönteminin Faydaları
birlikli ö renmenin faydaları u ekildedir:
1. birlikli ö renme, ö rencilerin motivasyonunu arttırır. Çünkü grubun toplam enerjisi, o grubu olu turan bireylerin bireysel enerjilerinin toplamından daha fazladır.
2. birlikli ö renme, ö rencilerin birbirlerinden ö renmelerine fırsat tanır.
3. birlikli ö renmede; ö renciler birbirleriyle etkile im içinde olduklarından bu yöntem zihinsel aktivitelerin yo un oldu u bili sel ve sosyal çatı ma ortamları yaratır.
4. birlikli ö renme, ö renme sürecinde ö rencilerin kendilerini yalnız hissetmelerini engeller.
5. birlikli ö renme, ö rencilerin birbirlerine kar ı olumlu tutum geli tirmelerini sa lar.
6. birlikli ö renme, ö rencilerin kendilerine olan özgüvenlerinin artmasını sa lar.
7. birlikli ö renme, ö rencilerin sosyal becerilerini geli tirir.
8. birlikli ö renme, ö rencilerin sınıftaki bireysel farklılıklarının ortaya çıkmasını sa lar.
9. birlikli ö renme, ö rencilerin kendi ö renmelerinden sorumlu olmasını sa lar.
10. birlikli ö renme sürecinde, bilginin tek kayna ı ö retmen olarak dü ünülmez.
11. birlikli ö renme, ö rencilerin okula devamını arttırır.
12. birlikli ö renme, ö rencilerin okula kar ı olumlu tutum geli tirmelerini sa lar (Johnson, Johnson ve Holubec, 1994; Johnson, Johnson ve Smith, 1991 ‘ den akt. Gümü , 2006:62).
2.7.5. birlikli Ö renmenin Kuramsal Temelleri
Johnson ve Johnson, i birlikli ö renme yönteminin felsefesinin dayandı ı toplumsal ba ımlılık, bili sel-geli imsel ve davranı sal olmak üzere üç kuramsal yakla ım oldu unu, Slavin ise güdülenme, geli im, bili sel elebarasyon ve toplumsal ba ımlılık kuramları olmak üzere dört kuramsal yakla ım oldu undan bahsetmi tir.
2.7.5.1. Toplumsal Ba ımlılık Kuramı
birlikli ö renme üzerine etki yapan en önemli teori “toplumsal ba ımlılık” üzerine yo unla ır. Detsh’ un 1940’ larda i birli ine ve yarı maya dayandırarak olu turdu u kuramın Johnson ve Johnson tarafından geli tirilmesiyle olu turulmu tur.
Toplumsal ba ımlılık bireylerin ortak amaçları payla tıklarında ve bireyin davranı larının ba kalarını etkiledi i zaman ortaya çıkmaktadır. Olumlu ba ımlılık, bireylerin ba arı için di er bireylerin ö renme çabalarını kolayla tırma yoluyla
destekleyici etkile im içinde ( Johnson ve Johnson, 1994:39-41; 1997: 97-102 ’den akt. Gömleksiz, 1997:6).
Toplumsal ba ımlılık teorisi, i birlikli çabaların, bireysel mü terek bir amacı gerçekle tirmeye adanmı lı ın verdi i bir içsel motivasyondan kaynaklandı ını varsaymaktadır.
2.7.5.2. Güdülenme Kuramı
Güdülenme; davranı ı uyaran, yönlendiren ve davranı ın devam etmesini sa layan içsel bir durumdur. Bir kuvvetin bir cismi harekete geçirmesi gibi güdülemede ki iyi harekete geçirir. Güdülenme, okuldaki ö renci davranı larının yönünü, iddetini ve kararlılı ını belirleyen en önemli etkenlerden biridir. Yeteri kadar güdülenmemi bir ö renci, ö renmeye hazır hale gelmemi tir (Küçükahmet, 2003:168-169).
birlikli ö renmede güdülenme, ö rencileri i görmeye yönelten ödül ve amaç yapısına yo unla maktadır. Ö renciler arasında olumlu bir amaç ba ımlılı ı bulundu undan bireyler kendi amaçlarına ancak kümenin ba arılı olmasıyla ula abilmektedir. Böylelikle küme üyeleri arasında, konuyla ilgili olarak birbirlerini övme ve yüreklendirme gibi peki tireçlerle bireyler arası bir ödül yapısı olu turmaktadır (Slavin, 1990:13-14’ den akt. Gömleksiz, 1997:13-14).
Güdülenmeyi Açıklayan Kuramlar:
• Davranı çı Yakla ım • Bili sel Yakla ım • Sosyal Ö renme
2.7.5.2.1. Davranı çı Yakla ım: Güdüler, davranı lara ba lı olarak artlanma ve modelden ö renme yollarıyla ö renilmektedir. Güdülenmede davranı sal yakla ımın etkilili i, peki tireçlere ba lıdır.
Bireyin davranı larını; çevresel de i kenler ile bili sel özelliklerin yanında, öz yeterlilik, ba ımlılık, saldırganlık gibi bireysel özellikler de etkiler (Selçuk, 1997:159).
Bu yakla ım, dı sal güdülenmeye dayalıdır. Bu yakla ıma göre, ö renci kendi amaçlarını bir yana bırakıp, kendini ödüle götüren amaçlara yönelebilir (Küçükahmet, 2003:170).
2.7.5.2.2. Bili sel Yakla ım: Bu yakla ıma göre, düzeni ve dünya i lerini anlama, denge kurabilme ihtiyacından dolayı güdüleniriz. Bili sel kurama göre güdülenme, dünyayı anlamamızı, hayatımızı kontrol etmemizi ve bir birey olarak kendimizi yönlendirmemizi sa lar (Küçükahmet, 2003:171-172).
2.7.5.2.3. Sosyal Ö renme Yakla ımı: Bu yakla ım, davranı çı ve bili sel yakla ımın özelliklerini içerdi i gibi ki isel faktörleri de i in içine katarak bu yakla ımlara yeni boyutlar ekler. Bu yakla ıma göre, çevresel de i kenler ve bili sel özellikler kadar özyeterlik, ba ımlılık, ba arı gibi özelliklerin de ö rencilerin davranı larının üzerinde etkileri vardır.
Bu yakla ıma göre güdülenmeyi;
• Bireyin amacına ula ma beklentisi, • Amacın birey için de eri,
• Bireyin yapılacak i e yönelik tepkisi, etkiler (Küçükahmet, 2003:172).
2.7.5.3. Bili Kuramları
Bili kuramları, akademik ba arı için ö rencilerin birlikte çalı maları gerekti i üzerinde yo unla maktadır.
Bu kuramlar Geli im Kuramı ve Bili sel Elebarasyon Kuramı olarak iki ana ba lıkta incelenmektedir (Slavin, 1990:16).
2.7.5.3.1. Geli im Kuramı: Bu kuram, çocuklar arasındaki i birlikli etkinliklerin, çocukların geli imlerinde önemli etkisinin oldu u görü ündedir. birlikli ortamda çalı an çocukların, bireysel olarak çalı an çocuklara göre, daha ileri düzeyde geli im gösterdiklerini ortaya çıkarmı tır.
Piaget yaptı ı ara tırmalarda dil, kurallar, matematik ve okuma gibi bili sel beceriler ile korunum ilkesinin di er bireylerle ileti imle olu aca ını savunmu tur. Bütün bunlar, i brlikli ö renmeyi ve geli im kuramını destekler niteliktedir (Piaget, 1926, akt. Slavin, 1990:16).
2.7.5.3.2. Bili sel Elebrasyon Kuramı: Bu kuram, ö rencilerin elde etti i bilgiyi bellekte koruyarak, daha önceden elde etti i bilgilerle ili kilendirmesinin yanında, yeniden bili sel yapılandırma ya da elebrasyon yapması gerekti ini vurgular.
birlikli gruplar içinde birlikte çalı arak soru sorma, tartı ma yapma gibi etkinlikler elebrasyon kuramlarında önemli bir yer tutar.
2.7.6. birlikli Ö renmenin Temel lkeleri
Bir grup çalı masının i birlikli ö renme olabilmesi için sa lanması gerekli ko ullar; grup ödülü, olumlu ba ımlılık, bireysel de erlendirilebilirlik, yüzyüze
etkile im, sosyal beceriler, grup sürecinin de erlendirilmesi ve e it ba arı fırsatıdır (Açıkgöz, 1992).
1. Grup Ödülü: birlikli ö renme etkinlikleri düzenlenirken; ö rencilerin, ancak grup üyelerinin ba arılı olabilmesi için, önce grubun ba arılı olmasının gerekti ine inanmalarıdır. Slavin (1983; 1990), bu artın i birlikli ödül yapısı ve i birlikli i yapısı ile elde edilebilece ini savunmaktadır.
birlikli ödül yapısı, grup üyelerinin grup amaçları do rultusunda grup ürünü ortaya koymalarını ve grup halinde ödüllendirilmelerini gerektirir.
birlikli i yapısı, grup üyelerinin bir i i bitirmek için çabalarının birle tirilmesinin özendirildi i ya da gerekli oldu u durumlardır.
Slavin’ e (1983;1990) göre i birli ini sa lamada esas olan grup ödülünün verilmesi yani ödül ba ımlılı ıdır (Açıkgöz, 2004:174-175).
2. Olumlu Ba ımlılık: Gruptaki her bir bireyin grubun ba arısının gruptaki herkesin ba arılı oldu u sürece sa lanabilece ine inanmasıdır. Bunun için gruptaki her üye “birlikte batarız ya da birlikte çıkarız” felsefesine göre hareket etmelidir.
Olumlu ba ımlılık, grup üyeleri arasında olumlu dayanı ma dü üncesini olu turarak, grup üyelerinin grup hedeflerine ula mak için di erlerine yardım etme sorumlulu u duymalarını sa lamaktır. Her ö rencinin geli im düzeyinin, belirlenen konuyu ö renmesi ve görevlerini tamamlaması için ö retmen tarafından de erlendirilmesidir (Barber, 1971).
Johnson ve Johnson’a (1989b, 1990b) göre olumlu ba ımlılık i birli inin en önemli ko uludur. Olumlu ba ımlılık, bireylerin ortak amaç ve ödül için çabalarını birle tirecekleri bir durum olu turur (Açıkgöz, 2004 :175).
Johnson ve Johnson (1992:14) dört tür olumlu ba ımlılı ın oldu unu belirtmektedir:
Olumlu Amaç Ba ımlılı ı: Grubun ortak bir amaç etrafında birle mesini sa layan somut bir neden vardır.
Olumlu Rol Ba ımlılı ı: Gruptaki her bir üyeye tamamlayıcı ve birbirleriyle ili kili roller verilir. Böylece grubun ortak rolleri tamamlayabilmesi için ortak bir sorumluluk ortaya çıkar.
Olumlu Kaynak Ba ımlılı ı: Grup üyelerinin her birinde gerekli kaynak, bilgi ve materyale sahiptir. Grup, ancak bu kaynaklar birle tirilip kullanırsa, ba arıya ula abilir.
Olumlu Ödül Ba ımlılı ı: Grup bir amacına ba arıyla ula ırsa, her bir grup üyesine aynı ödül verilmelidir. Ö retmenler ö rencilerine ödül verirken bu noktaya dikkat etmelidirler.
• Grubun ürünü için bir grup notu, • Testten alınan bireysel not,
• Tüm grup üyeleri testteki ölçütü ba ardı ında ek puan verebilir (Ekinci, 2005:96).
3. Bireysel De erlendirilebilirlik: Grup üyelerinin ba kasının sırtından geçinemeyece inin farkında olması gerekir. Bireysel sorumluluk, tüm grup üyelerinin i birlikli ö renmeyle güçlendirilmesinde temel etkendir. Ö renciler grupla ö renirler ama performanslarını tek ba larına gösterirler (Ekinci, 2005:97).
Her üyenin bireysel performansı de erlendirilerek, sonuçları hem üyenin kendisine hem de gruba verilir (Saban, 2004:194).
4. Yüzyüze Etkile im : Yüzyüze etkile im, grup üyelerinin birbirlerinin çabasını desteklemesi ve kolayla tırmasıdır. Ö renciler yüzyüze etkile im sürecinde birbirlerine yardım ederler, dönüt verirler, yapılanları birbirleriyle tartı ırlar (Açıkgöz, 2004:176).
Grup üyelerinin birbirinin ö renmesine yardımcı olabilmeleri için yüzyüze etkile im içinde olmaları gerekir. Grup üyeleri birbirlerine bir problemi nasıl çözdüklerini açıklamalı ve ortak bir çalı ma içinde olmalıdırlar. Böylece birbirlerinin ilerlemesine ve ba arısına katkıda bulunabilirler (Johnson ve Johnson, 1999a, 1999b, 1994).
Yüzyüze destekleyici etkile im, bireylerde u ekilde sonuçlanmaktadır:
1. Birbirlerine etkili ve verimli bir yardım sa lamak,
2. htiyaç duyulan kaynakları (bilgi, materyal gibi) payla mak,
3. Bilgiyi verimli bir ekilde i lemek,
4. Birbirlerinin performanslarını geli tirmek için, birbirlerine geribildirim sa lamak,
5. Ortak amacı gerçekle tirmek için birbirlerini cesaretlendirmek,
6. Güvenilir ve güvene de er bir ekilde davranmak,
7. Ortak bir yarar için çalı mak (Senemo lu, 1997:143).
5. Sosyal Beceriler: birlikli ö renme gruplarında yer alan ö rencilerin ki ilerarası ve sosyal becerileri (ekip çalı masını) ö renmeleri gerekir (Saban, 2004:195).
Ö rencilerin birbirleri ile etkile imlerinin yanında, sosyal becerilerini de kullanması arttır. Ö rencilere, ki ilerarası ili kilerin nasıl olması gerekti i ö retilmelidir. Bu, i birlikli ö renmenin etkisini arttıracaktır (Lew, Mesch, Johnson ve Johnson, 1986).
Gruplara, sosyal becerisi olmayan ö renciler yerle tirilmemelidir. Bu ekilde, i birli inin ba arılı olması beklenemez. Ö rencilerin, ki ilerarası ileti imin i birli i için art oldu unu dü ünmesi sa lanmalıdır ve ö renciler motive edilmelidir. Burada dikkat edilecek bir nokta ise, gruplarda bütün önemli görevlerin en sosyal ve liderlik özelli i ta ıyan ö rencilere verilmemesi gerekti idir (Johnson ve Johnson, 1990).