Avrupa Birliği-MERCOSUR Ülkeleri

Entegrasyon her ne kadar günümüzde ağırlık olarak AB üzerinden ele alınsa da dünyanın farklı bölgelerinde de ekonomik ve sosyal bütünleşme yöntemleri izlenmektedir. Latin Amerika bu anlamda öne çıkan bir bölgedir zira bölge ülkeleri 1950’lerden bu yana çeşitli yöntemlerle kendi aralarında ticaret hacmini arttıracak ve sosyoekonomik etkiler yaratacak entegrasyon yöntemlerine müracaat etmiştir. Birçok deneme arasında ise en göze çarpan ve en uzun ömürlü olan hala devamlılığını korumakta olan MERCOSUR’dur (Özmelek, 2017:92). Arjantin, Brezilya, Paraguay ve Uruguay arasında gerçekleşen görüşmeler neticesinde 26 Mart 1991’de Asuncion Antlaşması’nı akdedilerek MERCOSUR aktif hale getirilmiştir. Üç yıllık geçiş sürecinin ardından 17 Aralık 1994’de taraflar arasında imzalanan Ouro Preto Protokolü’yle topluluk kurumsal bir yapıya kavuşmuş, akabinde de ortak pazar oluşturularak gümrük birliğine geçilmiştir. 2006 yılında gerçekleşen MERCOSUR zirvesinde Venezuela’nın üyeliğinin kabul edilmesiyle topluluğun sayısı beşe yükselmiştir. Venezuela’nın üyeliği topluluk açısından son derece önemlidir çünkü ülke Güney Amerika’nın en büyük üçüncü ekonomisidir. Bu birleşme ile birlikte topluluğun gayri safi milli hasılası 1 trilyon dolar olurken toplam nüfusu da 250 milyona ulaşmıştır. Meksika ve Küba’nın üyeliği ile ilgili ise tam karar verilmemiştir.

AB, ABD ve Japonya’dan sonra dünyanın en büyük dördüncü ekonomidir. Öyle ki bölge;

Latin Amerika Yurtiçi Hasılası’nın %50’sini, nüfusunun %43’ünü, topraklarının

%59’unu, endüstriyel üretiminin %50’sini ve dış ticaretinin %33’ünü kapsamaktadır.

Milli geliri de Latin Amerika’nın toplamına oranla %30 fazladır (http://politikaakademisi.org, 2017).

Topluluğun temel amacı ekonomik liberalleştirme sağlayarak bölgede demokrasiyi güçlendirmektedir. Topluluğun birlikte aldığı karar doğrultusunda temel hak ve özgürlükler korunacak, yoksullukla mücadele edilecek, adil yargı güvenliği sağlanacaktır.

Bunların yanı sıra Mercosur’un bir ticaret bloğu olması nedeniyle üye ülkelerce mal ve hizmetlerin serbestçe dolaşımı öngörülmektedir. Burada altı çizilmesi gereken husus Mercosur’un üyelerine yerel sanayilerin korunabilmesi açısından belirli mallardan muaf tutulmasını talep etme imkanı tanımasıdır. Birliğin dışında kalan ülkelerle yapılacak ticarette uygulanacak gümrük vergileri üye ülkelerin ortak kararları doğrultusunda belirlenmektedir ve birlikten bağımsız davranarak diğer ülkelerle STA akdetmeleri yasaktır (http://politikaakademisi.org, 2017). Serbest ticaret bölgesi olarak kurulan, ilerleyen yıllarda gümrük birliği ve son olarak ortak pazar statüsüyle oluşumunu tamamlayan MERCOSUR’un en net özelliği demokrasi izlediği kararlı çizgidir. Üyeleri arasında demokrasiye gölge düşürecek tavır sergileyen ülkenin üyeliği kati suretle sona erdirilmektedir. 1995'teki MERCOSUR Anlaşmasıyla Ortak Dış Tarife, Gümrük Kodu ve Otomotik Sektöründe başlıca kararlar alınmıştır. %0 ile %20 arasında değişen ortak dış tarife 9000 farklı ürünün %85'ini içermektedir. Gümrük Kodu maddesinde bagajlardan, gümrüklerdeki sevkiyat ve değerleri belirlenmiştir. Üye ülkelerde araç ve yedek parçasının serbest ticaretine ilişkin oluşturulan çerçeve otomotiv sektörü kapsamında değerlendirilmiştir.

Tablo 15

MERCOSUR Ülkeleri’nin Dış Ticareti (bin Dolar)

Yıllar Arjantin Brezilya Paraguay Uruguay Venezuela*

İhracat

* Birinci açıklayıcı dipnot: 2018 verileri geçicidir.

Tablo 15’te MERCOSUR ülkelerinin 2016-2018 yılları arasındaki dış ticareti görülmektedir. Arjantin 2016 yılında ithalattaki çok keskin düşüş nedeniyle dış ticaret fazlası nominal olarak 2,1 milyar Dolar’a yaklaşmış olup, 2017 ve 2018 yıllarında dış ticaret açığı vermiştir. Dış ticaret politikasında 1980’lerde ithal ikameci politikaları terk ederek daha liberal ticaret politikası uygulamaya başlayan Arjantin’de ithal ikameci sıkı korumacılık politikaları tarife ve tarife dışı engeller varlığını sürdürmektedir. Çin ve ABD, Arjantin’in ithalatında Brezilya’dan sonra gelen önemli ülkelerdir. Tek tek ülkeler itibarıyla Avrupa ülkeleri Arjantin’in ithalatında göreli olarak alt sıralarda yer almaktadır.

Almanya, İtalya, İspanya, Fransa AB ülkeleri arasında ithalatta ilk sıralarda yer alan ülkelerdir. (T.C. Ticaret Bakanlığı, 2019) Diğer bir Mercosur ülkesi olan Brezilya, geleneksel pazarı olan Amerika kıtası ve Avrupa Birliği’nin yanında son dönemde Afrika, Orta Doğu ve Körfez, Doğu Avrupa ve Asya pazarlarına ihracatını önemli ölçüde artırmıştır. Güney-Güney ticareti olarak tanımlanan ve dünya ticaretinde giderek daha ağırlık kazanan eğilimde Brezilya’nın payı büyüktür. Brezilya ihracatta sergilediği başarısını ihraç mallarını çeşitlendirerek ve geleneksel pazarlarının dışında kalan pazarlara açılarak elde etmiştir. MERCOSUR’un küçük ortağı Paraguay ağırlıklı olarak

tarım ve hayvancılık ürünleri ihraç etmektedir. 2017 yılında yaklaşık 8,7 milyar ABD Dolar ihracat yapan Paraguay’da tarım ve hayvancılığın ihracat payı yüzde 65 civarında olup, soya ve ürünleri, sığır eti, mısır, pirinç en önemli ihraç kalemlerini oluşturmaktadır. 2017 yılı itibarıyla yaklaşık 11,8 milyar ABD Dolar ithalat yapan Paraguay’ın ithalatı içinde petrol, cep telefonları, otomobiller, otomatik bilgi işlem makineleri, haşarat öldürücü, dezenfekte edici ürünler, kimyasal gübreler, kamyon ve kamyonet, monitörler ve projektörler, kauçuktan yeni dış lastikler, en önemli payı tutmaktadır. Tablo 18’de Uruguay’ın toplam ihracatının 2018 yılı itibarıyla 7,6 milyar ABD Dolar, ithalatının ise 9 milyar Dolar olduğu görülmektedir. Ağırlıklı olarak tarım ve hayvancılık ürünleri ihraç eden Uruguay’ın temel pazarları Brezilya ve Arjantin’in yanında AB ülkeleri ve Çin’dir. 2006 yılında topluluğa kabul edilen Venezuela’nın en önemli ihracat ürünü ham petroldür ve dünyanın en zengin petrol rezervine sahip ülkedir (T.C. Ticaret Bakanlığı, 2019).

Brezilya-Arjantin başlı başına MERCOSUR’un toplam ticaretinin %97’sini kapsadığından belirtilen ülkeler yakın markaja alınmalıdır. Temmuz 2018 ylında Arjantin Dışişleri Bakanı Jorge Faurie; AB ile Latin Amerika'nın ticaret bloğu Mercosur arasında 20 yıldır devam eden serbest ticaret anlaşması müzakerelerinin tamamlanmaya yakın olduğunu, anlaşmaya nihai şeklinin 2018 yılı Eylül ayının ilk yarısına kadar verileceğini söylemiştir. Ancak 2019 yılının ilk çeyreğine geldiğimizde hala anlaşmanın nihayete varılmadığı görülmektedir.

AB-Mercosur arasında müzakere edilen Ortaklık Anlaşması’nın ticari kısmında, malların ve hizmetlerin ticaretine ilişkin hükümlerin yer almasının yanı sıra, yatırım, kamu ihaleleri, fikri mülkiyet, coğrafi işaretler, rekabet, sürdürülebilir kalkınmaya ilişkin hükümler de bulunmaktadır. Ayrıca, sağlık ve bitki sağlığına ilişkin standartlarla ilgili özel bir anlaşma yapılması öngörülmektedir. AB ve Mercosur arasındaki bu ticari anlaşma sonuçlandığı takdirde 700 milyon tüketiciden oluşan bir pazar elde edilecektir (İKV,2011).