Avrupa Birliği-ANDEAN Ülkeleri

Coğrafi keşiflerle birlikte Latin Amerika ülkeleri çok uzun süre sömürgecilikle yönetilmiştir. Siyasi istikrarsızlıkları bölge ülkelerini ekonomik istikrarsızlığa sürüklemiştir. Latin Amerika halkları arasında bariz olan sosyal eşitsizlik, demokrasi olgusunu da sekteye uğratmaktadır. Siyasi ve ekonomik yapının oluşmamış olması ekonomik entegrasyon yolunda bir engel olarak karşımıza çıkmaktadır. Kolombiya, Peru, Bolivya ve Ekvator’dan oluşan ANDEAN Ortak Pazarı, 1969’da imzalanarak 1969’da yürürlüğe giren Cartagena Anlaşmasıyla fiiliyata geçirilmiştir. Kendi aralarında ticari serbestleşme amacıyla kurulan bu oluşum, özellikle ABD’nin etkisinden kurtulma isteği taşımaktadır. Bu durum da ülkeleri doğrudan AB ile ekonomik işbirliğine yönelmektedir.

Siyasi istikrarsızlıklarından bahsettiğimiz Latin Amerika devletleri, hem iç savaşlarla mücadele etmekte hem de sınır güvenliğini korumaya çalışmaktadır. Hukuk kavramını da tam manasıyla geliştiremedikleri için AB’nin hukuk ilkelerini kabul etmektedirler (BİLGESAM, 2018). Ülkeler, bugün kendilerinden geri olan ülkelere karşı küreselleşmeyi kullanırken, kendilerine ekonomik, teknolojik bakımdan rakip olan kutuplara karşı birleşerek entegrasyonlar oluşturmaktadırlar. ANDEAN da bu entegrasyonlardan biridir (Hepaktan ve Çınar, 2011:76).

Tablo 14’te ANDEAN Ülkeleri’nin dış ticaretine yer verilmiştir. Tablodan da görüleceği üzere Kolombiya’nın dış ticareti yıllar itibarıyla düzenli bir seyir izlememektedir. 2016 yılında ihracatın %13, ithalatın ise %17 azaldığı, 2017 yılında ise ihracatta %21,6 artış, ithalatta %2,7 artış yaşandığı görülmektedir. Kolombiya’nın başlıca ihraç ürünlerini madencilik ve tarım ürünleri oluşturmaktadır. Ülkenin 2018 yılı ihracatı ağırlıklı olarak ham petrol, taşkömüründen elde edilen katı yakıtlar, işlenmiş petrol ürünleri, kahve, kesme çiçek, altın ve muzdan oluşmaktadır. Kolombiya’nın 2018 yılı ithalatında işlenmiş petrol ürünleri, telefon cihazları, binek otomobilleri, dozlandırılmış ilaçlar, helikopter ve uçaklar, otomatik bilgi işlem makineleri ve mısır başlıca ürünlerdir (T.C. Ticaret Bakanlığı, 2019) Dünyanın en büyük kuşkonmaz ve paprika ihracatçısı olan Peru; balık unu, balık yağı, gümüş, Alpaka ve Vikunya yünü üretiminde de dünyada birincidir. Peru, Latin Amerika bölgesinin ise en büyük altın, çinko, kalay ve kurşun üreticisi ve ikinci bakır üreticisidir. Patates, domates, tatlı patates, mısır, avokado ve achiote üretimi bakımından da Peru oldukça zengin bir ülkedir. 2016 yılında 72,2 milyar dolar olan ticaret hacmi 2017 yılında artarak 83,7 milyar dolara, 2018 yılında da 90 milyon dolara yükselmiştir. Bolivya’ya bakıldığında 2018 yılında hem ihracatında hem de ithalatında artış gözlenmektedir. 2018 yılı ihracatı %14,2 artışla 8,9 milyar Dolar, ithalatı %7,5 artışla 9,9 milyar Dolar olarak gerçekleşmiştir. Ülkenin 2018 yılı ihracatında başlıca ürünleri; petrol gazları, çinko, altın, soya küspesi, kıymetli metal ve kurşun cevherleri, konsantreleri, işlenmemiş kalay, soya yağı ve Brezilya cevizidir. Bolivya’nın 2018 yılı ithalatında işlenmiş petrol ürünleri birinci sırada yer almakta olup; buhar trübünleri, otomobiller, haşarat öldürücü tarım ilaçları, gaz tribünleri, inşaat demiri, kamyon, kamyonet, telefon cihazları ve ilaçlar ilk sıralarda yer almaktadır. Ekvator, dış ticaretinin önemli bir kısmını, tercihli ticaret anlaşmaları imzaladığı ve ortak bir kültüre sahip olduğu Latin Amerika ülkeleriyle gerçekleştirmektedir. İhraç pazarlarının ve ürünlerinin çeşitlendirilmesi, Ekvator’un dış ticaretindeki önceliklerdendir (T.C. Ticaret Bakanlığı, 2019).

Tablo 14

ANDEAN Ülkeleri’nin Dış Ticareti (bin Dolar)

Yıllar Kolombiya Peru Bolivya Ekvator Kaynak : ITC TradeMap, 2019

ANDEAN ile AB arasındaki ilk resmi ilişki, 1996 yılında taraflar arasında imzalanan Roma Deklarasyonu ile başlamıştır. 1996’dan beri yapılan görüşmelerde, demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları, bölgesel uyum ve taraflar arasındaki ilişkilerin gelişimi konuları ele alınmıştır. Taraflar arasında ekonomik ve siyasi ilişkilerin arttırılması amacıyla, 2003 yılında Politik Diyalog ve İşbirliği Anlaşması imzalanmış ve anlaşma, 1996 yılında akdedilen Roma Deklarasyonu’nun yerini almıştır. Haziran 2007’de AB ve ANDEAN, kapsamlı ortaklık anlaşmasının imzalanmasına ilişkin görüşmelere başladıklarını bildirmişlerdir. Anlaşmanın hedefleri; taraflar arasında siyasi diyaloğu arttırmak, ticaret hacminin ve yatırımların arttırılmasına ilişkin gerekli kolaylıkları sağlamak olarak belirlenmiştir (Tezbaşaran, 2011:96).

Andean ülkelerinin AB üyesi ülkelerden özellikle Almanya ile yapmış olduğu ticaret hacmi kayda değerdir. Gerçekleşmesi planlanan anlaşma ile öncelikli olarak çözüme kavuşturulması gereken konular; 5 asırdır ötelenen yerli halkın saygı görmesi, göç, çevre, yapısal sorunlar, işsizlik, blok devletlerin güçlendirilmesi, demokrasinin geliştirilmesidir.

Anlaşmanın en önemli getirisi hiç şüphe yokki ‘’uyuşturucu trafiği’’nin sonlandırılmasına ilişkin olacaktır. AB tarafından Andean’a yapılacak yardımların

koşulsuz olması, topluluk ülkelerinin gere kalmışlığını önemli ölçüde azaltacaktır. Bu sayede yoksullukla boğuşan milyonlarca yerli halka istihdam sağlanmış olacaktır.

İlerleme kaydeden ANDEAN topluluğu AB için de iyidir çünkü bu sayede AB göç alma sıkıntısını bir nebze de olsun atlatmış olacaktır. Anlaşma yapılırken göz ardı edilmemesi gereken en önemli durum AB ve ANDEAN’ın eşit şartlarda olmadığı gerçeğidir. AB’nin GSYH’si değerlendirildiğinde ANDEAN toplamından 50 kat büyük olduğu görülmektedir. Yalnız bu oran bile anlaşmada ANDEAN’ın tabiri caizse kayırılmasını gerekli kılmaktadır. Yine bu hususta AB’nin Andean’da yüksek katma değerili olarak ürettiği mallar için AB ülkelerine gümrüksüz girme imkanı sağlaması gerekmektedir.

Yine anlaşma ile yatırımcılara ait getirilecek düzenlemeler neticesinde yapılacak yabancı yatırımlarla bölgedeki teknoloji de gelişecektir. Özetle ANDEAN ülkelerinin gelişimi lehine alınacak kararlar doğrultusunda yürürlüğe girecek bir STA neticesinde yoksuzluk ve yolsuzluğun hakim olduğu bölgeye şeffaflık, barış, kültürel etkileşim gibi değerler girecektir (http://www.antimai.org/bn/andean.htm, 2018).