III. BÖLÜM İŞSİZLİK VARSAYIMIYLA KURGULANMIŞ KRUGMAN
3.6. İkinci Model
3.6.10. Modeli Karakterize Eden Denklemler
Yukarıda anlatılan modelin çözümünü yapabilmek için aşağıdaki denklem sisteminin çözülmesi gerekmektedir. (3.39) ve (3.40) numaralı denklemler tüketici probleminden, (3.42) ve (3.43) numaralı denklemler ise firma probleminden elde edilen denklemlerdir. (3.44) numaralı denklem firma verimliliğini gösteren denklemdir. (3.50) numaralı denklem etkin ücret koşulu gereği firma tarafından seçilen optimal ücret seviyesini göstermektedir. (3.58) numaralı denklem emek piyasasında denge koşulundan elde edilen firma sayısını göstermektedir. (3.62) numaralı denklem gelir harcama dengesinden gelmektedir. (3.64) numaralı denklem fiyat endeksini, (3.65) numaralı denklem ülkede kullanılan emek denklemini göstermektedir. Tam istihdam durumunda denge ücret seviyesinin 1’e eşittir.
97 1) 𝑞𝑖𝑗(𝑧) =(𝐿𝑖 − 𝑈𝑖)(1 − 𝑡𝑖)𝑤𝑖+ 𝑛𝑖𝑅𝑖+ 𝑈𝑖𝜃𝑖
𝑃𝑖1−𝜎𝑝𝑖𝑗(𝑧)𝜎 (3.31)
2) 𝑞𝑖𝑖(𝑧) =(𝐿𝑖 − 𝑈𝑖)(1 − 𝑡𝑖)𝑤𝑖 + 𝑛𝑖𝑅𝑖 + 𝑈𝑖𝜃𝑖
𝑝𝑖1−𝜎𝑝𝑖𝑖(𝑧)𝜎 (3.32)
3) 𝑝𝑖𝑗(𝑧) = 𝜎 𝜎 − 1
𝑤𝑖 𝜏𝑗𝑖
ɸ(𝑤𝑖) (3.34) 4) 𝑝𝑖𝑖(𝑧) = 𝜎
𝜎 − 1 𝑤𝑖
ɸ(𝑤𝑖) (3.35)
5) ɸ(𝑤𝑖) = (𝑤𝑖(1 − 𝑡𝑖) − 𝑤̅̅̅𝑖(𝐿𝑖− 𝑈𝑖) 𝐿𝑖
𝛽 δ)
Ɣ
(3.36)
6) 𝑤𝑖 = 𝛽𝑤̅̅̅(𝐿𝑖 𝑖− 𝑈𝑖)
δ𝐿𝑖(1 − 𝑡𝑖)(1 − Ɣ) (3.42)
7) 𝑛𝑖 = (𝐿𝑖 − 𝑈𝑖)𝑤𝑖
2𝑅𝑖+ 3𝑓𝑒𝑤𝑖 (3.50) 8) 𝜃𝑖 = (𝐿𝑖− 𝑈𝑖)𝑡𝑖𝑤𝑖
𝑈𝑖 (3.54)
9) 𝑃𝑖 = (𝑛𝑗𝑝𝑗𝑖(𝑧)1−𝜎+ 𝑛𝑖𝑝𝑖𝑖(𝑧)1−𝜎)
1
1−𝜎 (3.56)
10) 𝐿𝑖− 𝑈𝑖 = 𝑛𝑖(∑ 𝑞𝑖𝑗 ɸ(𝑤𝑖)
𝑁=2
𝑗=1
+ 𝑓𝑒𝑖) (3.57)
Tablo 3.1. Modeli Karakterize Eden Denklemler
Birinci Model İkinci Model
𝑞𝑖𝑗(z) =𝑤𝑗(𝐿𝑗− 𝑈𝑗)(1 − 𝑡𝑗) + 𝑈𝐽𝜃𝐽
𝑃𝑗1−𝜎𝑝𝑖𝑗(𝑧)𝜎 𝑞𝑖𝑗(𝑧) =(𝐿𝑗− 𝑈𝑗)(1 − 𝑡𝑗)𝑤𝑗+ 𝑛𝑗𝑅𝑗+ 𝑈𝑗𝜃𝑗 𝑃𝑗1−𝜎𝑝𝑖𝑗(𝑧)𝜎
𝑞𝑖𝑖(z) =𝑤𝑖(𝐿𝑖 − 𝑈𝑖)(1 − 𝑡𝑖) + 𝑈𝑖𝜃𝑖
𝑃𝑖1−𝜎𝑝𝑖𝑖(𝑧)𝜎 𝑞𝑖𝑖(𝑧) = (𝐿𝑖− 𝑈𝑖)(1 − 𝑡𝑖)𝑤𝑖+ 𝑛𝑖𝑅𝑖 + 𝑈𝑖𝜃𝑖 𝑃𝑖1−𝜎𝑝𝑖𝑖(𝑧)𝜎
𝑝𝑖𝑗 = 𝜎 𝜎 − 1
𝑤𝑖𝜏𝑖𝑗
ɸ(𝑤𝑖) 𝑝𝑖𝑗(𝑧) = 𝜎
𝜎 − 1 𝑤𝑖 𝜏𝑖𝑗 ɸ(𝑤𝑖) 𝑝𝑖𝑖 = 𝜎
𝜎 − 1 𝑤𝑖
ɸ(𝑤𝑖) 𝑝𝑖𝑖(𝑧) = 𝜎
𝜎 − 1 𝑤𝑖 ɸ(𝑤𝑖)
98 ɸ(𝑤𝑖) = (𝑤𝑖(1 − 𝑡𝑖) − 𝑤̅̅̅𝑖𝛽
δ)
Ɣ
ɸ(𝑤𝑖) = (𝑤𝑖(1 − 𝑡𝑖) − 𝑤̅̅̅𝑖(𝐿𝑖 − 𝑈𝑖) 𝐿𝑖
𝛽 δ)
Ɣ
𝑤𝑖 = 𝑤̅̅̅𝛽𝑖
δ(1 − 𝑡𝑖)(1 − Ɣ) 𝑤𝑖 = 𝛽𝑤̅̅̅(𝐿𝑖 𝑖 − 𝑈𝑖) δ𝐿𝑖(1 − 𝑡𝑖)(1 − Ɣ) 𝜃𝑖 = (𝐿𝑖 − 𝑈𝑖)𝑡𝑖𝑤𝑖
𝑈𝑖 𝜃𝑖 =(𝐿𝑖 − 𝑈𝑖)𝑡𝑖𝑤𝑖
𝑈𝑖 𝑛𝑖 =𝐿𝑖− 𝑈𝑖
𝜎𝑓𝑒𝑖 𝑛𝑖 = (𝐿𝑖 − 𝑈𝑖)𝑤𝑖
2𝑅𝑖+ 3𝑓𝑒𝑖𝑤𝑖 𝑃𝑖 = (𝑛𝑗𝑝𝑗𝑖1−𝜎+ 𝑛𝑖𝑝𝑖𝑖1−𝜎)
1
1−𝜎 𝑃𝑖 = (𝑛𝑗𝑝𝑗𝑖(𝑧)1−𝜎+ 𝑛𝑖𝑝𝑖𝑖(𝑧)1−𝜎)
1 1−𝜎
𝐿𝑖 − 𝑈𝑖 = 𝑛𝑖(∑ 𝑞𝑖𝑗 ɸ(𝑤𝑖)
2
𝑗=1
+ 𝑓𝑒𝑖) 𝐿𝑖 − 𝑈𝑖 = 𝑛𝑖(∑ 𝑞𝑖𝑗 ɸ(𝑤𝑖)
2
𝑗=1
+ 𝑓𝑒𝑖)
*Tabloda içsel değişkenler gösterilmiştir. Modeldeki dışsal değişkenler (𝑳, 𝑹, 𝒇𝒆, Ɣ, 𝝉, 𝝈, 𝒕) sembolleri ile gösterilmiştir.
Birinci modelde batık maliyet (𝒇𝒆) varsayımı yapılırken ikinci modelde batık maliyet (𝒇𝒆) yatırımına ek olarak sabit sermaye (𝑹) yatırımı yapıldığı varsayılmıştır. Bu yatırım tipi de analize dâhil edilerek ne gibi etkiler ortaya çıkaracağı araştırılmıştır.
Sabit sermaye yatırımının yarattığı etki tüketici problemi çözümünde açıkça görülmektedir. Modellerde sabit sermaye yatırımı ve/veya batık maliyet yatırımı varsayımı yapılmamış olsaydı eğer ölçeğe göre artan getirilerden ve monopolistik rekabet piyasasından bahsetmek mümkün olamayacaktır. Modelleri karakterize eden denklemlere bakıldığında görülmektedir ki sabit sermaye yatırımı yapılması durumunda yani ikinci modelde elde edilen 𝒒𝒊𝒋 ve 𝒒𝒊𝒊 miktarı birinci modelde olduğundan (𝒏𝒋𝑹𝒋) kadar fazla olmaktadır. Modeller nümerik analiz yöntemleri ile çözülmüştür. Burada dikkat çekilmesi gereken bir başka noktada ticaret bariyerinin değişmesi durumunda hem 𝜷(𝝉) (piyasa genişlemesi) hem de 𝜹(𝝉)’nın (piyasa rekabeti) aynı anda değiştiğidir. Ticaret bariyerinin (𝝉) değişmesinin yarattığı değişiklikler direkt etki
99 olurken, ticaret bariyerinin (𝝉) değişmesine bağlı olarak 𝜷(𝝉) ve 𝜹(𝝉)’nın değişmesi ise dolaylı etkilerdir. Aşağıda birinci modelde kullanılan 𝜷(𝝉) ve 𝜹(𝝉) fonksiyonlarına yer verilmiştir.
𝛽(𝜏)=𝜏−α
𝛿(𝜏)=𝜏−2(1−α)} 𝑒ğ𝑒𝑟 αϵ(0,0.4) ; 𝛿(𝜏)=𝜏𝛽(𝜏)=𝜏(α−1)−α } 𝑒ğ𝑒𝑟 α = 0.5 𝛽(𝜏)=𝜏𝛿(𝜏)=𝜏−2(1−α)−α } 𝑒ğ𝑒𝑟 αϵ(0.5,1).
3.7. Birinci ve İkinci Modelden Elde Edilen Sonuçların Yorumlanması
Her iki modelden elde edilen ve modelleri karakterize eden denklemlere Tablo 3.1’ de yer verilmiştir. Birinci modele ait sonuçlar 3.7.1 numaralı bölümde yorumlanırken ikinci modele ait sonuçlar ise 3.7.2 numaralı bölümde yorumlanmıştır.
Şekil 3.1’de ücret ve verimlilik arasındaki ilişkiye yer verilmiş ve verimlilik denklemi varsayımının tutarlı olduğu gösterilmiştir.
Şekil 3.1. Verimlilik ve Ücret Arasındaki İlişki
Şekil 3.1, ücret artışının verimlilikte artışa yol açtığını göstermiştir.
Kullandığımız verimlilik fonksiyonundan elde ettiğimiz bu sonuç kullanılan verimlilik fonksiyonun etkin ücret varsayımı koşulunu sağladığını göstermektedir.
100 Şekil 3.2. Piyasa Genişlemesi ve Piyasa Rekabetinin Ticaret Bariyeri İle İlişkisi
Şekil 3.2’de ticaret bariyeri, piyasa genişlemesi ve piyasadaki rekabet arasındaki ilişki gösterilmiştir. Buna göre ticaret bariyerinin artması bir taraftan piyasayı daraltırken diğer taraftan piyasadaki rekabeti azaltmaktadır. Ticaret bariyerinin azalması ise bir taraftan piyasanın genişlemesine sebep olurken diğer taraftan da piyasadaki rekabetin artmasına sebep olmaktadır. Birinci modelde seçilen fonksiyona göre bazı α (0.1,0.5) değerleri için piyasa rekabeti piyasa genişlemesini domine ederken α’nın 0.6, 0.7 ve 0.8 değeri için ticaret bariyeri belli bir noktaya geldikten sonra ilişkinin yönü değişmekte piyasa genişlemesi piyasa rekabetini domine etmektedir. α'nın 0.9 değeri için ise piyasa genişlemesi piyasa rekabetini tüm ticaret bariyeri değerleri için domine etmektedir. İkinci modelde ise farklı bir verimlilik fonksiyonu kullanılmıştır. Bu sayede piyasa rekabetinin piyasa genişlemesini sürekli olarak domine ettiği görülmüştür.
Aşağıda değişkenler arasındaki ilişkilere önce birinci model sonra ikinci model olmak üzere ayrıntılı bir şekilde yer verilmiştir.
3.7.1. Birinci Modele Ait Sonuçların Yorumlanması
Bu bölümde öncelikle işsizliğin ticaret bariyerlerinin artması durumunda nasıl değiştiğine bakılacaktır. Daha sonra ise ücretlerde fiyatlarda tüketilen miktarlarda meydana gelen değişiklikler incelenecektir.
101 Şekil 3.3. Piyasadaki Rekabetin Piyasadaki Genişlemeyi Domine Etmesi Halinde
İşsizlikte Meydana Gelen Değişme
Yukarıdaki grafikte rekabet artışının pazar genişlemesinin etkisini domine etmesi halinde ortaya çıkan sonuç görülmektedir. Buna göre ticaret bariyerinin düşmesi halinde piyasadaki rekabet artacak aynı zamanda piyasa genişleyecektir. Rekabet piyasa genişlemesini domine ettiği için işsizlik artışı meydana gelecektir. Rekabet artışının baskın olması durumunda modelde ortaya çıkan sonuçlar şu şekilde özetlenebilir.
Öncelikle firma artan rekabet ile mücadele edebilmek için maliyetleri düşürmek isteyecektir. Firmanın tek üretim faktörü emek olduğu için bu durum ücretlerin azalmasına yol açacaktır. Ücretlerde meydana gelen azalma etkin ücret varsayımı gereği verimliliğin azalmasına yol açacaktır. Rekabet artışının etkilerinden biri de firmanın pazar payını arttırabilmek için ürettiği malların fiyatında azalmaya gitmesidir. Artan piyasa rekabeti sonucu hem verimliliğin azalması hem de fiyatların düşmesi firmaları olumsuz etkileyerek firma sayısında azalmaya sebep olmaktadır. Sonuç olarak piyasadaki işsizlik artmaktadır.
102 Şekil 3.4. Piyasadaki Genişlemesinin Piyasadaki Rekabeti Domine Etmesi Halinde
İşsizlikte Meydana Gelen Değişme
Yukarıdaki grafikte pazar genişlemesinin rekabet artışının etkisini domine etmesi halinde ortaya çıkan sonuç incelenmektedir. Bu grafikte piyasa genişlemesinin baskın olması sebebiyle işsizliğin azaldığı görülmektedir. Piyasa genişlemesinden faydalanmak isteyen firma verimliliği arttırmak isteyecektir. Verimliliği arttırmak isteyen firma işçileri gözlemleyemediği için büyüyen pazardan pay alabilmek için ücretleri artırarak işçi verimliliğini arttırma yoluna gidecektir. Verimlilik artışı mal kalitesini arttırarak fiyatlarının artmasına imkan yaratmıştır; artan kârlar ve genişleyen piyasa daha çok firmanın endüstriye girmesine sebep olarak işsizliğin azalmasına yol açacaktır. Piyasa genişlemesi halinde işgücünün verimliliği artmaktadır, dolayısıyla üretimde verimlilik artışı yaşanmaktadır. Üretimde verimlilik artışına bağlı olarak artan mal kalitesi mal fiyatında artış yaratarak firma kârlarını da arttırmaktadır. Kâr artışına bağlı olarak piyasa giren firma sayısındaki artış işsizliğin azalmasını sağlamaktadır.
103 Şekil 3.5. Vergi Oranı ve İşsizlik Oranı Arasındaki İlişki
Diğer bütün faktörler sabit iken gelir üzerinden alınan vergi oranının artması harcanabilir geliri azaltmaktadır. Bu nedenle vergi oranında meydana gelen artış işsizliğin azalmasına yol açmaktadır.
Şekil 3.6. Pazar Genişlemesinin ve Piyasa Rekabetinin Birbirlerini Domine Etmesi Halinde Firma Sayısında Meydana Gelen Değişim
Pazar genişlemesinin rekabeti domine etmesi durumunda firma sayısında bir artış meydana gelirken rekabet artışının pazar genişlemesini domine etmesi durumunda ise firma sayısında bir azalış meydana gelmektedir. Pazar genişlemesi ve rekabet artışı arasındaki ilişkinin firma sayısı üzerinde yarattığı etki Şekil 3.6’da gösterilirken, söz
104 konusu iki değişken arasındaki baskın olma durumunun işsizlik sigortası üzerinde yarattığı etki Şekil 3.7’de gösterilmiştir.
Şekil 3.7. Pazar Genişlemesinin ve Piyasa Rekabetinin Birbirlerini Domine Etmesi Halinde İşsizlik Sigortasında Meydana Gelen Değişim
Model kurulurken ekonomideki işsiz kişilerin tüketim ihtiyaçlarını karşılayabilmeleri için ihtiyaç duydukları işsizlik sigortasının, çalışanlardan alınan vergiler sayesinde ödendiğine değinilmiştir. Piyasa genişlemesinin rekabeti domine etmesi durumunda işsizlik azaldığı ve dolayısıyla çalışan sayısı arttığı için toplanan vergiler artmıştır. İşsizlik sigortası ise toplanan verginin tamamının eşit şekilde işsiz kişilere verilmesidir. Sonuç olarak işsizliğin azalmasına bağlı olarak işsizlik sigortasında artış meydana gelmektedir. Piyasadaki rekabetin artmasının yarattığı etkiler ise piyasa genişlemesinde yaşanan gelişmelerin tam aksi yöndedir. Piyasadaki rekabetin piyasa genişlemesini domine etmesi durumu işsizliğin artmasına sebep olarak toplanan vergilerin de azalmasına yol açmaktadır. Sonuç olarak da azalan toplam vergiler işsizlik sigortasının azalmasına yol açmaktadır.
105 Şekil 3.8. İşçinin Verimlilik Seviyesi ve İşsizlik Arasındaki İlişki
Firma verimliliğinin artması bir taraftan firmanın daha geniş bir pazara yönelerek daha çok işgücü talep etmesine vesile olurken diğer taraftan da maliyetlerin düşmesine sebep olur. Düşen maliyetler ise firmanın tasarrufa yönelmesine olanak sağlar. Tasarruf edilen kısım yeni işçi alımına sebep olarak işsizliğin azalmasına yol açar.
Şekil 3.9. Pazar Genişlemesinin ve Piyasa Rekabetinin Birbirlerini Domine Etmesi Halinde Ücretlerde Meydana Gelen Değişim
Grafiklerde de görüldüğü üzere pazar genişlemesinin rekabeti domine etmesi durumunda ücretlerde artış ortaya çıkarken, artan rekabetin piyasa genişlemesini domine etmesi durumunda ise ücretler üzerinde bir aşınma ortaya çıkmaktadır. Pazar genişlemesi durumunda daha çok işçiye ve verimlilik artışına ihtiyaç olacaktır. Firma
106 verimliliği, doğrudan işçi verimliliğine bağlı olduğu için firma hem kapasite artırımına gitmek için çalışmayan kişileri işe almak hem de işçi verimliliğini arttırmak isteyecektir. Bunu yapabilmek için ise ücret artışı yapmak durumundadır. Rekabet artışı ise firmayı maliyetleri azaltmaya itecek ve bu durum ücretlerde aşınmaya sebep olacaktır. Diğer taraftan rekabet dolayısıyla pazar payı düşen firmalar ücretlerini aşağı çekerken bu durum bir taraftan verimliliğin düşmesine bir taraftan da işsizliğe de sebep olacaktır.
Şekil 3.10. Pazar Genişlemesinin ve Piyasa Rekabetinin Birbirlerini Domine Etmesi Halinde Fiyatlarda Meydana Gelen Değişim
Grafiklerde de görüldüğü üzere artan rekabetin piyasa genişlemesini domine etmesi durumunda rekabette meydana gelen artış hem yurt içi hem yurt dışı fiyatları düşürmektedir. Piyasa genişlemesinin rekabeti domine etmesi durumunda ise ücretlerde meydana gelen artışa bağlı olarak yerli mal fiyatları artarken, ticaret bariyerinin düşmesi sonucu piyasa genişlemesi halinde ithal mal fiyatları düşecektir. Modeli karakterize
107 eden denklemlere bakıldığında ithal mal fiyatının diğer değişkenlerin yanında ticaret bariyerinin de bir fonksiyonu olduğu görülmektedir. Piyasa genişlemesi ise ticaret bariyerinin azalması anlamına gelmektedir. Ticaret bariyerinin direkt etkisi piyasa genişlemesinin dolaylı etkisinden daha baskın olduğu için piyasa genişlemesi halinde ithal mal fiyatı düşmektedir.
Şekil 3.11. Nüfus ve İşsizlik Oranı Arasındaki İlişki
Ülkedeki nüfusun artması işsizlik oranının artmasına sebep olacaktır. Piyasa genişlemesi ve rekabet artışında bir değişiklik meydana gelmedikçe nüfusta meydana gelen artış işsizlik oranının artmasına sebep olacaktır.
Şekil 3.12. Pazar Genişlemesinin ve Piyasa Rekabetinin Birbirlerini Domine Etmesi Halinde İthal Mal Tüketiminde Meydana Gelen Değişim
Piyasa genişlemesi halinde hem ücretler artmakta hem de ithal mal fiyatında düşüş meydana gelmektedir. Bu durum ithal mal talebini arttırmaktadır. Piyasadaki
108 rekabetin piyasa genişlemesini domine etmesi durumunda ücretlerde azalma meydana gelmekte ithal mal tüketimi fiyatlarda düşme olsa dahi ticaret bariyerinin (τ) direkt etkisi nedeniyle azalmaktadır.
Şekil 3.13. Pazar Genişlemesinin ve Artan Rekabetin Birbirlerini Domine Etmesi Halinde Yerli Mal Tüketiminde Meydana Gelen Değişim
Burada piyasa genişlemesinin baskın olması halinde yerli mal tüketiminin arttığı görülmektedir. Bu artışın kaynağı piyasa genişlemesinin etkisiyle ücretlerde meydana gelen artışın tüketimi tetiklemesidir. Piyasa rekabetinin artması halinde ise yerli mal tüketimi azalmaktadır. Ücretlerin rekabet dolayısıyla baskılanması ve tüketimi azaltmıştır.
Tablo 3.2. Piyasa Genişlemesi ve Piyasa Rekabetinin Baskın Olması Durumunda Birinci Modelde Meydana Gelen Değişimler Piyasa Genişlemesinin Baskın Olması
Durumunda Meydana Gelen Değişimler
Piyasa Rekabetinin Baskın Olması Durumunda Meydana Gelen Değişimler
Ücret artıyor. Ücret azalıyor.
Verimlilik artıyor Verimlilik azalıyor.
Yerli mal fiyatı artıyor. Yerli mal fiyatı azalıyor.
İthalat mal fiyatı azalıyor. İthal mal fiyatı azalıyor.
Toplam yerli mal tüketimi artıyor. Toplam yerli mal tüketimi azalıyor.
Toplam ithal mal tüketimi artıyor. Toplam ithal mal tüketimi azalıyor.
İşsizlik azalıyor. İşsizlik artıyor.
İşsizlik sigortası artıyor. İşsizlik sigortası azalıyor.
Firma sayısı artıyor. Firma sayısı azalıyor.
109 3.7.2. İkinci Modele Ait Sonuçların Yorumlanması
İkinci model birinci modelden maliyetler ve verimlilik denklemi noktasında ayrılmaktadır. (3.36)5 numaralı denklemde görülmektedir ki işçi verimliliği ekonomideki işsiz kişi sayısından da etkilenmektedir. İkinci modeli karakterize eden denklemler nümerik analiz yöntemleri ile çözüldüğünde rekabet artışının piyasa genişlemesini tüm (α) değerleri için domine ettiği görülmüştür. Bu nedenle birinci modelde olan durumun aksine sadece rekabet artışının piyasa genişlemesini domine etmesi durumunda ortaya çıkan değişikliklere yer verilmiştir. Aşağıda ikinci modelde kullanılan 𝛽(𝜏) ve 𝛿(𝜏) fonksiyonlarına yer verilmiştir.
𝜷(𝝉) = 𝝉−𝛂
𝜹(𝝉) = 𝝉(𝟏−𝛂)} 𝒆ğ𝒆𝒓 𝛂𝛜(𝟎, 𝟏)6 .
Şekil 3.14. Piyasa Rekabeti ve İşsizlik Arasındaki İlişki
Yukarıdaki grafikte rekabet artışının piyasa genişlemesinin etkisini domine etmesi halinde ortaya çıkan sonuç görülmektedir. Buna göre ticaret bariyerinin düşmesi
5ɸ(𝑤𝑖) = (𝑤𝑖(1 − 𝑡𝑖) − 𝑤̅̅̅𝑖(𝐿𝑖−𝑈𝑖)
𝐿𝑖 𝛽 δ)Ɣ(3.36)
6 Başka bir fonksiyonel formda kullanılabilirdi; fakat nümerik analiz yöntemlerinin uygulanması sırasında kullanılan başlangıç değerli ve parametre değerleri nedeniyle yukarıda kullanılan fonksiyonel form tercih edilmiştir.
110 halinde piyasadaki rekabet artacak aynı zamanda piyasa genişleyecektir. Rekabet artışı piyasa genişlemesini domine ettiği için işsizlik artışı meydana gelecektir. Firma artan rekabet ile mücadele edebilmek için maliyetleri düşürmek isteyecektir. Firmanın tek üretim faktörü emek olduğu için bu durum ücretlerin azalmasına yol açacaktır.
Ücretlerde meydana gelen azalma etkin ücret varsayımı gereği verimliliğin azalmasına yol açacaktır. Rekabet artışının etkilerinden biri de firmanın pazar payını arttırabilmek için ürettiği malların fiyatında azalmaya gitmesidir. Artan piyasa rekabeti hem verimliliğin azalmasına hem de fiyatların düşmesine sebep olarak firma sayısında azalmaya sebep olmaktadır. Sonuç olarak piyasadaki işsizlik artmaktadır.
Şekil 3.15. Piyasa Rekabeti ve Ücret Arasındaki İlişki
Piyasa rekabetinin piyasa genişlemesini domine etmesi halinde firmalar piyasada kalabilmek için maliyetlerini düşürmek zorunda kalacaklar. Tek üretim faktörünün emek olması dolayısıyla ücretlerde azalma meydana gelecektir.
111 Şekil 3.16. Piyasa Rekabeti ve Fiyatlar Arasındaki İlişki
Piyasa rekabetinin piyasa genişlemesini domine etmesi durumunda piyasa rekabeti arttıkça ücretlerde azalma meydana gelecektir aynı zamanda piyasa rekabeti arttıkça ticaret bariyeri de azalacaktır. Bu iki etki aracılığı ile piyasa rekabeti arttıkça hem yurt içi fiyat seviyesi hem de yurt dışı fiyat seviyesi azalacaktır.
Şekil 3.17. Piyasa Rekabeti ve İşsizlik Sigortası Arasındaki İlişki
İşsizlik sigortası çalışan kişilerden toplanan vergiler aracılığı ile finanse edilmektedir. Piyasa rekabetinin piyasa genişlemesini domine etmesi halinde piyasa rekabeti arttıkça işsizlik artmaktadır. İşsizliğin artması durumunda hem vergi toplanacak kişi sayısı azalmaktadır; hem de toplanan vergilerin dağıtılacağı kişi sayısı artmaktadır.
Bu nedenle piyasa rekabetinin artması durumunda işsizlik sigortası azalmaktadır.
112 Şekil 3.18. Piyasa Rekabeti ve Firma Sayısı Arasındaki İlişki
Piyasa rekabetinin artması durumunda firmalar rekabetle mücadele edebilmek için öncelikle maliyetleri azaltma yoluna gideceklerdir. Bu durum ücretlerde azalmaya yol açacaktır. Ücretlerde meydana gelen azalma ise işçi verimliliğinin azalmasına ve kaytarmalara yol açacaktır. Dolayısıyla firma performansı azalacak ve firmanın endüstriye tutunması zorlaşacaktır. Diğer taraftan rekabetle mücadele edebilmek için fiyatları azaltma yoluna giden firmalar endüstrideki karın azalmasına sebep olacak ve sonuç olarak piyasadaki rekabet arttıkça firma sayısı azalacaktır.
Şekil 3.19. Piyasa Rekabeti ve İşçi Verimliliği Arasındaki İlişki
Piyasadaki rekabetin artması durumunda ücretlerde meydana gelen değişmeye Şekil 3.15’de değinilmiştir. Piyasa rekabetinin artması ücretlerin azalmasına yol açmaktadır. İşçi verimliliği ise ücretlerin bir fonksiyonudur ve etkinlik ücreti teorisine
113 göre ücretlerde meydana gelen azalış işçi verimliliğini azaltmaktadır. Bu grafikte bu ifadeyi doğrulamaktadır.
Tablo 3.3. Piyasa Rekabetinin Baskın Olması Durumunda İkinci Modelde Meydana Gelen Değişimler
Piyasa Rekabetinin Baskın Olması Durumunda Meydana Gelen Değişimler Ücret azalıyor.
Verimlilik azalıyor.
Yerli mal fiyatı azalıyor.
İthal mal fiyatı azalıyor.
İşsizlik artıyor.
İşsizlik sigortası azalıyor.
Firma sayısı azalıyor.